Wikipedia

Haxhi Zeka: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
(View all pending changes)
[Redaktim i kontrolluar][redaktim i pashqyrtuar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
+
Rreshti 1:
{{Ky artikull|Ky artkiull merret me patriotin shqiptar '''Haxhi Zeka'''. Për persona tjerë me të njëjtin emër shiko [[Haxhi Zeka (kthjellim)]]}}
[[Figura:Haxhi Zeka.JPG|thumb|Haxhi Zeka]]
'''[[Haxhì|Haxhi]] Zenel AbedinZekë BiberajByberi''' i njohur në histori '''Haxhi Zeka''' ([[Shoshan]], [[20 dhjetor]] [[1832]] - [[Pejë]], [[21 shkurt]] [[1902]]) ka qenë udhëheqësndër organizatorët e Lidhjes së Prizrenit, drejtues i Lëvizjevedegës Kombëtaresë ShqiptarePejës të Lidhjes, luftëtarku dheu organizatorshqua isi kryengritjeveprijës populloreushtarak antiosmaneme kontribut në [[Kosovë]]Mbrojtjen e Plavës dhe Gucisë. Vite më pas u përpoq të përtërinte të njëjtën frymë lëvizjeje nëpërmjet Lidhjes së Pejës.
 
==BiografiBiografia==
Lindi më 20 dhjetor në fshatin [[Shoshan]] të [[Malësia e Gjakovës|Malësisë së Gjakovës]],<ref name="Fishta2006">{{cite book|author=Gjergj Fishta|title=The Highland Lute|url=http://books.google.com/books?id=j7tLgANw8hAC&pg=PA472|accessdatetitle=29The NovemberHighland 2012Lute|author=Gjergj Fishta|date=3 March 2006|publisher=I.B.Tauris|accessdate=29 November 2012|isbn=978-1-84511-118-2|pages=472–}}</ref>, i biri i MehmetMehmetit të AbedinitAbedin (Byberi)Byberit dhe Zelfije Doçit nga [[Deçani]].<ref name="HZ" /> Familja e tij u shpërngul menë familjenPejë, ata ishin pronarë tokash dhe Haxhiu ishte tejet karizmatik.<ref name="Gawrych127">{{cite book|url=https://books.google.com.au/books?id=wPOtzk-unJgC&printsec=frontcover&dq=The+crescent+and+the+eagle:+Ottoman+rule,+Islam+and+the+Albanians,+1874-1913+lexicon&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiT94zl8ebXAhWJT7wKHYRLADEQ6AEIJjAA#v=snippet&q=Zeka&f=false|title=The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913|last=Gawrych|first=George|publisher=IB Tauris|year=2006|isbn=9781845112875|location=London|pages=125, 127|ref=harv}}</ref> Qe ndër organizatorët të [[Lidhja e Prizrenit|Lidhjes Shqiptare të Prizrenit]] dhe një nga luftëtarët më të vendosur për autonominë e vilajeteve shqiptare dhe mbrojtjen e tërësisë territoriale të tyre. Në Kuvendin e parë të Lidhjes, më 10 qershor 1878, u zgjodh anëtar i Komitetit Qendror të saj. Mori pjesë, si komandant ushtarak, në krye të forcave të Lidhjes në aksionin e [[PejëGjakovë]]s, në shtator 1878 kundër Mehmet Ali Pashës.
 
Ishte një nga organizatorët e [[Lidhja e Prizrenit|Lidhjes Shqiptare të Prizrenit]] dhe një nga luftëtarët më të vendosur për autonominë e [[Shqipëria|Shqipërisë]] dhe mbrojtjen e tërësisë së saj territoriale. Në Kuvendin e parë të Lidhjes, më 10 qershor 1878, u zgjodh anëtar i Komitetit Qendror të saj. Mori pjesë, si komandant ushtarak, në krye të forcave të Lidhjes në aksionin e [[Gjakovë]]s, në shtator 1878 kundër Mehmet Ali Pashës. Krahas udhëheqësve të tjerë politikë e ushtarakë të Lidhjes luftoi në fund të 1879-ës dhe në fillim të 1880-ës për mbrojtjen e [[Plava|Plavës]] dhe tëe [[Gucia|Gucisë]] kundër forcave të [[Mali i Zi|Malit të Zi]].<ref name="Gawrych1252">{{harvnb|Gawrych|2006|p=125.}}</ref> Komandonte fuqinë e Pejës, ku pranë tij u shqua Çelë Shabani; Haxhiu me të hollat e veta e mbajti ushtrinë gjatë gjithë dimrit.<ref>{{Cite book|title=Lidhja e Prizrenit e veprimet e sajë|last=Belegu|first=Xhafer|publisher=Kristo Luarasi|year=1939|isbn=|location=Tiranë|pages=76|ref=harvnb}}</ref> Në pranverën e vitit 1881 mori pjesë në betejat kundër ushtrisë së komanduar nga Dervish pashësPasha.<ref name="Gawrych1252" />
 
Së bashku me [[Sulejman Vokshi]]n dhe Kadri Bajrin, Haxhi Zeka më 1884-1885 udhëhoqi kryengritjet antiosmane të shqiptarëve të Kosovës, që synonin të rimëkëmbnin Lidhjen dhe të vinin në jetë idetë e saj autonomiste. Më 1893. Haxhi Zeka me [[Bajram Curri]]n organizuan kryengritjen që përfshiu Pejën, Gjakovën e vise të tjera të Kosovës kundër dhunëspadrejtësove ekonomike e politike të sunduesve osmanëperandorisë. Për veprimtarinë e tij atdhetare, më 1893 u thirr ne Stamboll ku u mbajt i arrestuar deri në vitin 1896.<ref name="HZ">Historia e Popullit Shqiptar II, Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë, Universiteti Shtetëror i Tiranës, Tiranë, 1979</ref>
 
Më 1896-19001897 ukryesoi vunjë nëkryengritje kryeqë tënisi luftësnë sëKosovë<ref popullitname="Skendi271">{{cite shqiptar për autonominë e Shqipërisë dhe mbrojtjen e tërësisë territoriale të venditbook|url=https://books.google.com.au/books?hl=en&lr=&id=8QPWCgAAQBAJ&oi=fnd&pg=PR15&dq=The+Albanian+National+Awakening&ots=zGjQbVyql8&sig=xsmbL-yAAtc-ny3v0E4vN87JOBY&redir_esc=y#v=snippet&q=Zeka&f=false|title=The UdhëhoqiAlbanian qëndresënnational eawakening|last=Skendi|first=Stavro|publisher=Princeton armatosurUniversity popuIlore që shpërtheu në Kosovë në vitin 1897Press|year=1967|isbn=9781400847761|location=Princeton|pages=194|ref=harv}}</ref> dhe themeloi "Besëlidhjen shqiptare"(1897). Në bashkëpunim me [[Komiteti i Stambollit|Komitetin Shqiptar të Stambollit]] të kryesuar nga [[Sami Frashëri]] dhe atdhetarët e tjerë brenda dhe jashtë atdheut, Haxhi Zeka organizoi më 23-29 janar 1899 në Kuvendin e Pejës qëku themeloiu mblodhën 450 vetë<ref name="Gawrych1252" Lidhjen/> Shqiptareu themelua Lidhjen të Pejës dhe u zgjodh kryetar i Komitetit të saj. NëShumë prill-majqytete 1899shqiptare morishprehën masatsolidaritet përndaj thirrjenkëtij e një Kuvendi tjetër të përgjithshëm të Lidhjes Shqiptare mbajtja e të cilit u pengua nga Porta e Lartëorganizimi.<ref Pa marrë parasysh kundërshtimet e Stambollit dhe pengesat e Fuqive të Mëdha e të qarqeve shoviniste fqinje, Haxhi Zeka i vazhdoi përpjekjet për forcimin e Lidhjes gjatë gjithë vitit 1900 derisa ushtria osmane e shtypi atëname="Gawrych126">{{harvnb|Gawrych|2006|p=126.}}</ref>
 
Në prill-maj 1899 mori masat për thirrjen e një Kuvendi tjetër të përgjithshëm të Lidhjes mbajtja e të cilit u pengua nga [[Porta e Lartë]]. Pa marrë parasysh kundërshtimet e Stambollit dhe pengesat e Fuqive të Mëdha e të qarqeve shoviniste fqinje, Haxhi Zeka i vazhdoi përpjekjet për forcimin e Lidhjes gjatë gjithë vitit 1900 derisa ushtria osmane e shtypi atë.<ref name="HZ2">Historia e Popullit Shqiptar II, Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë, Universiteti Shtetëror i Tiranës, Tiranë, 1979</ref> Vijoi të mbante takime në pjesën veriore të vilajetit të Kosovës, në synim për t'i bashkuar shqiptarët kundër osmanëve dhe fqinjëve.<ref>{{harvnb|Skendi|1967|p=198.}}</ref><ref name="Gawrych126" /> Mendohet se Haxhiu i ofroi disa herë Perandorisë Austro-Hungareze shërbimet e veta dhe idenë për një bashkim mes Vilajeteve shqiptare dhe saj, por autoritetet vjeneze nuk i zinin besë sepse qe tejet i lidhur me oborrin sulltanor.<ref>{{harvnb|Skendi|1967|p=271}}.</ref>
Më [[21 shkurt]] [[1902]] Haxhi Zeka u vra në [[Pejë]] nga [[Adem Zajmi]], një agjent i vënë nga qarqet shoviniste serbe, që patën edhe përkrahjen e autoritete osmane.<ref>Bep Jubani et al., ''Historia e popullit shqiptar: për shkollat e mesme'' (Libri Shkollor: Prishtinë, 2002) 182-185.</ref>▼
 
▲Më [[21 shkurt]] [[1902]] Haxhi Zeka u vra në [[Pejë]] nga [[Adem Zajmi]], një agjent i vënë nga qarqet shoviniste serbe, që patën edhe përkrahjen e autoritete osmane.<ref name="Gawrych127" /><ref>Bep Jubani et al., ''Historia e popullit shqiptar: për shkollat e mesme'' (Libri Shkollor: Prishtinë, 2002) 182-185.</ref>
 
==Trashëgimia kulturore==
 
===MulliriPronat ie Haxhi Zekëslëna ===
[[File:Mulliri i Haxhi Zekës, Pejë 5.jpg|left|thumb|Mulliri i Haxhi Zekës]]
'''Mulliri i Haxhi Zekës''' është kompleks i madh i trashëgimisë industriale i cili i takon pjesës së dytë të shekullit të 19-të. Është ndërtuar me ndihmën e austro-hungarezëve. Ndërtesa përbëhet nga mulliri dhe hambari. Për kohën në të cilën u ndërtua ishte objekti më i lartë i cili posedonte tre kate. Fasada është nga guri i kombinuar, tulla, dritare hark dhe korniza. Mulliri i Haxhi Zekës është mulliri i parë në Kosovë dhe regjion i cili ka pasur teknologji më të përparuar të sjellur nga Austria. Fillimisht mulliri ka punuar me ujë, pastaj është përdorur energjia elektrike. Aty ka filluar ekonomia industriale në Pejë.<ref>http://gazetalokale.com/mulliri-haxhi-zekes/</ref> Në të kaluarën i gjithë regjioni ka kryer shërbimet e bluarjes së drithit dhe prodhimit të miellit.<ref>http://www.pejatourism.org/kultura-ne-peje.html</ref>
Line 22 ⟶ 24:
Pas vdekjes së Haxhi Zekës, udhëheqës u bë nipi i tij, Jashar Pasha. Në vitin 1997 u mor në mbrojtje nga shteti. Gjatë luftës së vitit 1998-1999, mulliri u dogj por u restaurua dy herë: në vitin 2004 pjesa e mullirit dhe në vitin 2016 pjesa e hambarit.<ref>http://klankosova.tv/ora-7-mulliri-i-haxhi-zekes-i-shnderruar-tashme-ne-muze-19-01-2016-klan-kosova/</ref>
 
Në afërsi të sheshit "Haxhi Zeka" gjendet '''Kulla e Pashës''' apo e njohur edhe si Kulla e Haxhi Zekës, muret e së cilës janë të përbëra me punimet karakteristike të mjeshtërve shqiptar të asaj kohe si: luani, vula e Sulejmanit a.s. etj. Ka arkitekturë karakteristike të shekullit XVIII dhe XIX, është dykatëshe e ndërtuar prej guri dhe me dritare e frëngji të punuara me përkushtim nga mjeshtër shqiptarë.<ref name="kk.rks-gov.net">https://kk.rks-gov.net/peje/</ref>▼
===Universiteti publik "Haxhi Zeka"===
Universiteti Publik “Haxhi Zeka” në themelim është pasardhës i Fakultetit të Shkencave të Aplikuara në Biznes (FSHAB) në Pejë që është themeluar në vitin 1960 me vendimin e Këshillit Ekzekutiv të KSAK si Shkolla e Lartë Ekonomike – Komerciale në Pejë. Kjo shkollë u riemërua në Shkolla e Biznesit dhe pastaj në Fakulteti i Shkencave të Aplikuara të Biznesit. Fillimisht shkolla kishte vetëm Seksionin e Afarizmit Komercial në Ndërmarrje dhe një numër të vogël mësimdhënësish. Në vitin e parë të studimeve 1960/61 ishin të regjistruar 120 studentë.
 
Që nga viti 2007 në FSHAB studimet zhvillohen në tri departamente:
*Administrim Biznesi në të dy gjuhët (në gjuhën shqipe dhe boshnjake),
*Kontabilitet dhe Financa të Biznesit dhe
*Menaxhment, Turizëm dhe Hotelieri.
Po ashtu, ky universitet ofron mundësi për përgatitjen akademike master i shkencës.<ref>http://unhz.eu/historiku-i-institucionit/</ref>
 
===Sheshi "Haxhi Zeka"===
[[File:Monument of Haxhi Zeka.JPG|thumb|shtatorja e Haxhi Zekës]]
Në qendër të qytetit të Pejës gjendet sheshi "Haxhi Zeka". Në këtë shesh gjenden obejkte të rëndësishme duke përfshirë konakun e Tahir Beut, Muzeun Etnografik Kombëtar ku mund të shihen galeri të ndryshme, artizanate tradicionale kombëtare, veshje karakteristike të Rugovës e të Rrafshit të Dukagjinit, Qendra Tregtare "Metë Bajraktari" etj. Në qendër të sheshit ndodhet shatërvani i ndërtuar në shek. XVI afër të të cilit ndodhet edhe shtatorja e Haxhi Zekës.<ref name="kk.rks-gov.net">https://kk.rks-gov.net/peje/</ref>
 
===Kulla eNë Haxhinder të tij Zekës===
Universiteti publik i Pejës, pasardhës i Fakultetit të Shkencave të Aplikuara në Biznes, mban emrin "Haxhi Zeka".<ref>http://unhz.eu/historiku-i-institucionit/</ref> Gjithashtu një sheshit i është vënë emri i tij, në qendër të sheshit ndodhet shatërvani i ndërtuar në shek. XVI afër të të cilit ndodhet edhe shtatorja e Haxhi Zekës.<ref name="kk.rks-gov.net" />
▲Në afërsi të sheshit "Haxhi Zeka" gjendet '''Kulla e Pashës''' apo e njohur edhe si Kulla e Haxhi Zekës, muret e së cilës janë të përbëra me punimet karakteristike të mjeshtërve shqiptar të asaj kohe si: luani, vula e Sulejmanit a.s. etj. Ka arkitekturë karakteristike të shekullit XVIII dhe XIX, është dykatëshe e ndërtuar prej guri dhe me dritare e frëngji të punuara me përkushtim nga mjeshtër shqiptarë.<ref name="kk.rks-gov.net"/>
 
==Referencat==
Line 44 ⟶ 35:
[[Kategoria:Biografi shqiptarësh]]
[[Kategoria:Lidhja e Prizrenit]]
[[Kategoria:Politikanë shqiptarë]]
[[Kategoria:Lindje 1832]]
[[Kategoria:Vdekje 1902]]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Haxhi_Zeka"