Rrethi i Kurbinit: Dallime mes rishikimesh

[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
No edit summary
→‎Historia: shtesa ploteuese qe i pergjigjen realitetit te historise, siç ajo eshte zhvilluar ne krahinen e Kurbinit.
Rreshti 3:
 
==Historia==
Emrin Kurbin në dokumentacionin historik na del më 1457 Curbino, 1467 Kurbin, 1570 Curbin, 1583 Kurbin, 1634 Curbin, 1638 Corbin,1641 Curbin, 1644 Corbin, 1650 Corbino, 1672 Curbin, 1673 Corbin. Me 1689, ne nje harte te geografit italian, Giacimo Cantelli, gjendet emri Corvino, ne luginen lumit Urdhaza. Kjo harte e kushtuar Gjon Fraçesk Albanit, 11 vjet para se te bahej Pape Klementi XI me origjine nga Laçi, nip i Mikele Laçit e bijve te tij, Filip ,e Gjergj, luftetare te Skenderbeut, qe u larguan nga shqiperia me 1464 dhe u vendosen ne qytetin Urbino te Italise. Ky pape organizon kuvendin e Arbrit ne Merçine te Lezhes. Emri Kurbin del po ashtu edhe më 1702 dhe 1703.
Emri[[Clement KurbinXI vjen, ngaWikipedia bashkimifrengjisht|Në]] ite fjalëskaluaren ilire karpëkrahina “shkëmb”e Kurbinit nuk ka qenë njësi administrative më vete e dallueshme. Ndre Mjeda, gur”e melidh sufiksinorigjinen e emrit nga fisi ilir –in (Karpinte lasht Karavante, Kërpin para pushtimit romak, Kurbime kryeqytet Karavante, qe mendohet te kete qene te vendi qe quhet Djerra e Selites. .Kurbini përmendet si krahinë ndër dokumente me sa dimë vonë në shekullin e XV, kur Papa Kalisti II në vitin 1457 i jepte leje abatit të Shën Prendes së Kurbinit të bashkonte manastirin e Shën Gjergjit me atë të Shën Mërisë së Ndërfanës, dëmtuar prej turqve , kur edhe përmendet Santa Venera di Curbino, që ishte qendra ipeshkvore. Për më shumë se dy shekuj duke filluar nga ai i XVII, ky emër përveçse si emër krahine përdoret edhe për Shën Prenden ku ishte vendosur Selia Ipeshkvore e Arbërit (1615-1640) mandej ajo Durrësit (1640-1858), përmes datimit të këtyre dokumenteve në Kurbin, d.m.th. në Shën Prende.
Në lashtësi krahina e Kurbinit nuk ka qenë njësi administrative më vete e dallueshme. Emri i kësaj krahine shfaqet vonë në dokumentet historike dhe për herë të parë e hasim në dokumentet latine dhe ato osmane në gjysmën e dytë të shekullit të XV.
Emri Kurbin vjen nga bashkimi i fjalës ilire karpë “shkëmb”, gur” me sufiksin ilir –in (Karpin, Kërpin, Kurbi . Kurbini përmendet si krahinë ndër dokumente me sa dimë vonë në shekullin e XV, kur Papa Kalisti II në vitin 1457 i jepte leje abatit të Shën Prendes së Kurbinit të bashkonte manastirin e Shën Gjergjit me atë të Shën Mërisë së Ndërfanës, dëmtuar prej turqve , kur edhe përmendet Santa Venera di Curbino, që ishte qendra ipeshkvore. Për më shumë se dy shekuj duke filluar nga ai i XVII, ky emër përveçse si emër krahine përdoret edhe për Shën Prenden ku ishte vendosur Selia Ipeshkvore e Arbërit (1615-1640) mandej ajo Durrësit (1640-1858), përmes datimit të këtyre dokumenteve në Kurbin, d.m.th. në Shën Prende.
 
Në periudhën e Mesjetës Kurbini është përfshirë në Principatën e Arbrit, që njihet si formacioni i parë shtetëror feudal i shqiptarëve qysh nga fundi i shekullit Xll, me sundimtarët Progoni, në vitet 1190-1199 dhe të bijtë, Gjini që sundoi në vitet 1199-1208, Dhimitri 1208-1216, periudhë që njohu fuqizimin më të madh të kësaj Principate. Ne shek. Xii krahina ishte principate e Skurajve, qe ishte zgjeruar shume, deri ne Vlore, me Princ Aleksander Skura. Në këtë periudhë në grykëderdhjet e lumenjve u ngritën skela të vogla detare që shërbenin për transportimin e mallrave në rrugë detare brenda vendit dhe me vende të tjera. Në grykëderdhjen e lumit Mat funksionoi Skela e Shufadasë.Me vone principata e Skurajve u zvodlue ne krahinen e Kurbinit e kaloi nen pri,cipaten e Topijajve, pastaj te Kastrioteve. Me krijimin e principatave feudale ne fundin e shekulit XlV, Kurbini dhe fshatrat përreth u përfshinë në Principatën e Topiajve dhe më vonë në atë të Kastriotëve. QytetiSkuraj Milotu dhebe fshatratnje janëbaze historikishte bazaforte ushtarake e krahinësSkenderbeut, ku Kurbinitme ështëMilotin dalluar sidhe fshatrat janë historikisht i qendruen perkrah dhe mbështetëse ete luftrave të Skënderbeut edhe të luftrave të mëvonshme për liri dhe pavarësi. Është për tu përmendur mbledhja e Kuvendit Krahinor të Kurbinit në fshatin Delbnisht “ku kanunet e Flamurit e të Kurbinit me 5, 6 e 7 gusht 1906 u bënë shtesë në kanunin e Lekë Dukagjinit. Kuvend i organizuar e kryesuar nga Gjin Pjeter Perviizi i Skurajt, i njohur si perfaqesues i vegjelise e Plak i pare i 45 pleqve te semtit. Kryengritja e Kurbinit e viteve 1905190319071906 është padyshim fakti më i gjallë historik i rezistencës me armë në dorë të patriotëve kurbinas që e detyruan Qeverinë Osmane të falte taksat mbi gjënë e gjallë, të lejonte Kurbinin të gëzonte të drejtën e të vepronte sipas venomeve të veta, të shpallte amnisti për të gjitha fajet e kryera nga banorët e zonës, të paguante dëmshpërblimet për dëmet që kishte shkaktuar ushtria turke gjatë ekspeditave ndëshkimore në Kurbin. Lëvizjet e vazhdueshme të rezistencës, të organizuara nga patriotët vendas nn udheheqjen e Gjin Pjeter Pervizit, ne lidhje te vazhdueshme me Imzot Nikolle Kacorrin (nenkryetar i qeverise se Vlores), Prend Bardhit, (arqipeshkvi i Durresit nga Delbnishti) dhe At Shtjefen Gjecovi OFM, asokohe famullitar i Lacit, bënë që më 28 nëntor 1912 edhe në Milot, ashtu si në Vlorë, në të njëjtën ditë dhe orë, të ngrihej flamuri i pavarësisë nga patrioti Gjin Pjetri Mark Pervizi dhe luftetare përfaqësues të tjerë të Milotit dhe të gjithe krahinës. Në vitet 1916 – 1917 do të nisë funksionin pazari i Milotit si treg rajonal për shitjen e produkteve bujqësore, blegtorale dhe artizanale. Ky Pazar, në një periudhë shumë të shkurtër kohe,do të bëhej i njohur në të gjithë Shqipërinë. Në këtë periudhë, në vitet 1934 – 1936 është ndërtuar aksi rrugor Delbnisht – Selitë – Mafsheq, 18 km i gjatë, i shtruar me kalldrëm dhe me të gjitha veprat e artit. Në vitin 1934 mbreti Zog do të financonte ndërtimin e urës mbi lumin Mat, sipas projektit të arkitektëve europianë e të zbatuar nga arkitekti shkodran Gjovalin Gjadri. Në periudhën e Luftës Antifashiste Nacional Çlirimtare (LANÇ-it) partizanët nga krahinat e Kurbinit u inkuadruan në brigadën e XXIII sulmuese. Në këtë periudhë është vrarë në një përpjekje me forca kundështare, në Vig të Mirditës, Ndoc Deda, Hero i Popullit. Kurbini u çlirua me 22 nëntor 1944. Gjatë viteve 1945 – 1990 Kurbini u shndërrua në një qendër bujqësore – industriale. U ngrit një fabrikë për prodhimin e verës e të rakisë, tre sektorë për prodhimin e parafabrikateve, një bazë për prodhimin e asfalto – betonit,ndërsa vepra më e madhe njihet uzina e Superfosfatit e ndërtuar në hyrje të qytetit të Lacit, uzina e bakrit se bashku me fabrikat e cidit 1,2,3, kombinati i drurit etj.
 
Ne periudhen 1920-1939, nje figure tjeter e shquar patruiotike do te dilte nga Skuraj, nipi i Gjin Pjetrit, Prenk Pervizi, ushtaraku me pergatitjen me te larte si Akademia e Austrise e Shkolla e lUftes e Torinos.
==Gjeografia==
 
Ai do te percillte gjithe historine e Shqiperise deri 1946, duke arritur graden e larte Gjeneral e Ministe i Mbrojtjes. Kushtuar Shqqiperise etnike e mbrojtjes se Kosoves, Perfaqesues i Shqiperise ne takime ushtarake nderkombetare, dhe mbrojtes i Shqiperise se bashkuar ne nje shtet. marrje e pushtetit nga komunistet e detyron te sendroej ne mala deri 1946, ku largohet jashte shettit. nder e krenartia e Kurbinit. me perpara ne Sqhiperi ishte krijuar ajo qe u qeuejt lufte nacional çlirimtare, por qe kishte qellim te vendosjes se nje diktature te eger , lidhur ngushte me Jugosllavine, Bashkimin Sovietik e Kinen. Ne kete lufte u perfshine edhe disa te rinj kurbinas, te mashtruar nga propaganda komuniste, me idealin e luftes kuder pushtuesit. Nder ta u shqua milotasi Ndoc Deda, nga famimja patriote e Markakolajve,
 
qe mbeti i vrare ne ne nje Perkje ne Vig t Mirdits , Hero Kombetar. Ndos d deda, gjate rinis shkollore, i perjashtuar, dhe po ashtu i pushuar nga puna. pati mbrojtjen e Prenk Pervizit, qe nuk lejoi te neperkambej e i siguroj pse fundi pune ne posten e Milotit, perj ku s'guxoi kush ta luente. Gjate deiktature komuniste, edhe Kurbini e pesoi me pushkatime, burgje e internime, dhe nje nga famimjet me te persektuara e masakruara ishte ajo e Prenk Pervizit, ku u perfshihe edhe kusherijt e fisi i patrioteit Gjin Pjetri, me shtepi te djegura e njerez te vrare, te burgosur e internuar. Ne kete vazhde kriminale, s' kursyen familje te tjera te nderuara kurbinase: Miri, Lalaj, Qipi, Piroli, Leka, Toska, Bami, etj.
 
Ne mal qendruan trima e luftetare te shqua te lirise qe iu kundervune sistemit diktatorial m'eme arme ne dore. Fashit Skura, figuronte i paçliruar deri me korrik 1952, nga, kur u vrane tre nipat e Gjin Pjetrit dhe Prenk Pertvizit, Ndue Gjergji, Preng Lleshi e Ndue Pal Gjini (vellai i tij Nikolla, ishte vra nga UDB-ja) etjeri Gjini vdekur ne Tepelene). Ne Burizane u vrane trima te tjere, Nikolll Qipi, Lok Piroli, Pal lLala, etj. Ne Kruje varet i riu Ndue Doçi. Ne Gurrez pushkatoihen 10 burra te Mrajve. Ky ishte rezultati i asaj qe u quejt lufte NCl. dhe u kthtye ne terror mizor mbi poullin shqiptar ku u perfshi dhe Kurbini. Nga ana tjeter, gjoja veper e madhe industriale, qe quhej e sukseseme, ishte uzina e Superosfatit, qe helmatisi gjithe Laçin, e puntoret semureshin rende gjenin vdekjen nga kanceri dhe o prekje te mushkerive., por qe kishte helmatisur edhe kulturat bujqesore; kryesisht frutore. Kurbini, pas stuhise se diktatures, po gjen ate liri dhe zhvillim qe i ishte ndaluar. Pavaresisht nga disa te meta, persa i perket nje papunesie te pa justifikuar, qe rendon mbi famimjet, nga ana tjeter gezon te gjithe te drejtat qe i ishin mohuar e shtypur.
 
Njerezit kane mundesin te bredhin gjithe boten, kur nga kuifiri s'dilte dot as zogu as miza. Flasin e shprehen pa frike, jo vetem shqip, por edhe ne gjuhe te huaja, qe me pare nuk flisnin dot. Shikon ndertimete bukura kudo, hotele, pallate, e pastaj rruget, fund e krye Shqiperise, te shtruiara. Po ne Kurbin, qarkullimi eshte afre i rregull e i bukur, ku gjithe rruq get jane shtrua si duhet, atje ku ny nuk kalonte dot as qerrja me buaj.
 
==Gjeografia==
 
Krahina e Kurbinit shtrihet në veriperëndim të Shqipërisë së Mesme në zonën midis lumenjve Mat në veri dhe Drojë në jug. Nga veriu kufizohet me rrethet e Lezhës dhe të Mirditës, në lindje me rrethin e Matit, në jug me rrethet Krujë dhe Durrës dhe në perëndim me detin Adriatik. Rrethi i Kurbinit ka një sipërfaqe prej 271 km 2 dhe një popullsi prej 74 000 banorësh. Ka 1 njësi vendore prej të cilave 1 është bashki; Laçi dhe 3 janë njësi administrative, Mamurrasi, Miloti dhe Fushëkuqja. Qytete janë Laçi (35 000 banorë), Mamurrasi (9 000 banorë) dhe Miloti (5 000 banorë). Pjesa lindore e kësaj krahine është pothuajse krejt male në të cilën dallohen dy vargmale të cilat ecin pothuajse paralel me njëri tjetrin, njëri prej të cilëve ai lindor është vargmali i Skënderbeut (22 km gjatësi), ndërsa tjetri vargmali perëndimor është vargmali Krujë - Dajt. Dy vargmalet i ndan në mes lumi i Hurdhazës që buron nga Mali i Skënderbeut në Vinjollë, kurse pjesa perëndimore është fushë. Mali i Skënderbeut nis nga Shkopeti kalon në majën e Mëllezës (1123 m) e vijon me majën e Hithit 1316 m, duke mbërritur pikën më të lartë në majën e liqenit (1724 m). Vargmali perëndimor ka pikën me të lartë në majën e Kunorës sipër Milotit (745 m) e ndjekuar afër saj nga maja e Sukës (675 m).