Versioni i datës 18 tetor 2018 17:04 redakto Iskenderije (diskuto \| kontribute) 562 edits vNo edit summary Etiketa: Përpunim pamor ← Redaktim më i vjetër		Versioni i datës 18 tetor 2018 17:06 redakto zhbëje Diradul (diskuto \| kontribute) 240 edits vNo edit summary Ndryshimi më pas →
Rreshti 1: {{islam}}'''~~Fikh~~Fëkëh''', transkriptuar në shqip '''fëkëh''' ([[Gjuha arabe\|arabisht]] فقه , "njohja, të kuptuarit, thellimi tek diçka“<ref>(shiqo:Kamusul-Muhit 3/513).</ref>) është [[jurisprudenca]] [[Feja islame\|islamike]], dmth. tërësia e ligjeve të marra nga [[kurani]] dhe [[sunna]] (''sunneti'') ose të rrjedhura prej tyre. Në rast se për to nuk ka prova as në kuran, as në sunna dhe as në ''[[ixhma]]''-n e teologëve islamikë, ato bazohen mbi mendimin e teologëve juristë (''fukahāʾ''). ~~Fikh-u~~Fëkëhu është në këtë mënyrë shkenca e rregulloreve ligjore (''al-ahkām ash-sharʿijja'') brenda sistemit juridik islamik të [[sheriati\|šarīʿa-s]] (''sheriatit'') <ref>''Al-mausūʿa al-fiqhiyya.'' Botimi I. Kuvajt 1995. vol. 32, f. 193</ref> nëpërmjet të cilës në fenë islame rregulamentohet çdo sferë e jetës private dhe publike.<ref>A. J. Wensinck und J. H. Kramers: ''Handwörterbuch des Islam'' (Manuali i fesë islame). Brill, Leiden 1941. f. 130</ref> == Historia e ''~~fikh-ut~~fëkëhut'' == Në kulturën fisnore preislamike (''para-islamike'') për të zgjidhur mosmarrëveshjet në rrugë ligjore njerëzit i drejtoheshin një ''hakam''-i të pranuar nga të gjitha palët, i cili ishte i njohur për urtësi të veçantë. Ky nuk kishte kurrfarë pushteti ekzekutiv për të zbatuar një vendim gjyqësor, kështu që ai u kërkonte palëve kundërshtare që më parë që të betoheshin dhe si dorëzani (''garanci'') t'i dorëzonin një të treti asnjanës mallra nga prona e vet. Rreshti 12: Drejtimet e para juridike të fesë islame kanë lindur në gjysmën e dytë të shekullit të 8-të në [[Kufa]] dhe [[Basra]] të [[Iraku]]t, në Siri dhe [[Medina\|Medinë]] si dhe [[Mekka\|Mekkë]], të cilat ndryshonin nga njëri-tjetri jo vetëm sipas të drejtës zakonore lokale por edhe sipas interpretimit të materialit të trashëguar të [[hadith-i]]t si ''sunna'' e profetit Muhamet. == Burimet e jurisprudencës ~~fikh~~fëkëh == Sistemi ligjor islamik, i cili rrjedh nga shari'a (''sheriati''), nuk e ka bazën vetëm tek kurani. Të katër [[Madhhab-i\|drejtimet juridike]] sunnite njohin katër „rrënjë“, dmth. burime të jurisprudencës ([[Gjuha arabe\|arabisht]] أصول الفقه ''usul al-fikh = uṣūlu ʾl-fiqh''), të cilat që prej sistematizimit të të drejtës islamike (e shumta prej kohës së [[ash-Shāfiʿī]]-t († 820)<ref>Fuat Sezgin: ''Geschichte des arabischen Schrifttums'' (Historia e shkrimeve arabe). Vol. 1, f. 484-490. Leiden, Brill. 1967</ref>) vlejnë si bazat e jurisprudencës. Rreshti 52: * [[Hanbalitët]] sipas [[Ibn Hanbal-i]]t (780-855) Teoritë juridike të [[al-Auzāʿī]]-t dhe [[at-Tabarī]]-t gjenden në radhë të parë brenda trajtesave sistematike të ''~~fikh-ut~~fëkëhut'' tek bei ash-Shafii,<ref>Joseph Schacht: ''The Origins of Muhammadan Jurisprudence.'' f. 288-289. Oxford 1967</ref> pasi shkrimet e tyre vetë, me përjashtim të pak fragmenteve, nuk janë trashëguar.<ref>Miklos Muranyi (1987), f. 307-309</ref> [[Shiitët]] dhe [[Harixhitët]] kanë drejtimet e veta juridike. Ky i fundit në formën aktuale [[Ibaditët\|ibadite]] dhe drejtimi juridik i [[Zaiditët\|zaiditëve]] njihen nga katër drejtimet e lartpërmendura sunnite si drejtime juridike të vlefshme.

Fëkëh: Dallime mes rishikimesh