Revolucioni industrial: Dallime mes rishikimesh
[Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Refuzoi ndryshimin e fundit të tekstit (nga 79.106.95.100) dhe riktheu rishikimin 1897854 nga 1l2l3k |
No edit summary |
||
Rreshti 1:
{{
[[Skeda:William Bell Scott - Iron and Coal.jpg|300px|parapamje|''Iron and Coal'', 1855–60, nga William Bell Scott]]
'''Revolucioni industrial''' ishte tranzicioni në një industri të re prodhuese e cila përfshinte një periudhë nga viti 1760 deri në mes të viteve 1820 dhe 1840. Kjo periudhë përfshinte kalimin nga puna e dorës në makina, industri kimike të re prodhuese dhe procese të prodhimit të hekurit, rritjen e përdorimit të energjisë së avullit, zhvillimin e [[Makina|makinave të punës]] dhe ngritjen e sistemit të fabrikave.
Tekstili ishte industria dominuese e Revolucionit Industrial në aspektin e punësimit, vlerës së prodhimit dhe kaptalit të investuar. Gjithashtu industria e tekstilit ishte e para që përdori metoda moderne të prodhimtarisë.
Të dhënat e para të termit "revolucionit industrial" duket se ka qenë në një letër nga 6 korrik 1799 shkruar nga i dërguari francez Louis-Guillaume Otto, duke njoftuar se Franca kishte hyrë në garë për të industrialise. Në e tij 1976 Keywords librit: një fjalor të Kulturës dhe Shoqërisë, Raymond Williams thotë në hyrje për Industrinë: Ideja e një rendi të ri shoqëror të bazuar në ndryshim të madh industrial ishte i qartë në Southey dhe Owen, midis 1811 dhe 1818, dhe ishte nënkuptuar si në fillim si Blake në Vitet 1790 e hershme dhe Wordsworth në kapërcyell të shekullit të 19. Termi Revolucioni industrial zbatohet për ndryshimet teknologjike po bëhen më të zakonshme nga 1830 në fund, si në përshkrimin Jérôme-Adolphe Blanqui në 1837 e la Révolution industrielle. Friedrich Engels në gjendjen e klasës punëtore në Angli në 1844 foli për një "revolucionit industrial, një revolucion i cili në të njëjtën kohë ndryshoi tërë shoqërisë civile". Megjithatë, edhe pse Engelsi shkruante në vitet 1840, libri i tij nuk ishte përkthyer në gjuhën angleze deri në fund të 1800, dhe shprehja e tij nuk ka hyrë gjuhën e përditshme deri atëherë. Kredia për popullarizimin e afatit mund të jepet për Arnold Toynbee, të cilit 1881 ligjërata dha një llogari të detajuar të termit.▼
Disa historianë, të tilla si John Clapham dhe Nicholas Mjeshtëri, kanë argumentuar se ndryshimet ekonomike dhe sociale ndodhur gradualisht dhe revolucioni termi është i gabuar. Kjo është ende një subjekt i një debati midis historianëve.▼
Revolucioni Industrial fillet e saja i ka në [[Britania e Madhe (ishull)|Britaninë e Madhe]], dhe shumica e risive ishin me origjinë britaneze. Në mes të shekullit të 18-të Britania ishte shteti më i fuqishëm tregtar, duke kontrolluar një perandori globale të tregëtisë me koloni në [[Amerika Veriore|Amerikën Verirore]] dhe në [[Afrika|Afrikë]], dhe me disa ndikime poltike në [[India|gadishullin e Indisë]], kryesisht përmes veprimtarive të Kompanisë East India. Zhvillimi i [[tregtia|tregtis]] dhe ngritja e biznesit ishin shkaqet kryesore të Revolucionit Industrial.
Revolucioni Industrial shënon një kthesë të madhe në [[histori]]; gati çdo aspekt i jetës së përditshme ishte ndikuar në një mënyrë. Veqanërisht, të ardhurat mesatare dhe popullsia filluan të shfaqnin një rritje të papritur. Disa ekonomistë thonë se impakti kryesor i Revolucionit Industrial ishte se standardi i jetesës për pjesën më të madhe të popullsisë kishte filluar të ngritej vazhdimisht për herë të parë në histori, megjithëse të tjerët kanë thënë se kjo nuk ka filluar të përparojë me plot kuptim vonë deri në shekujt 19 dhe 20.
==Zhvillime të rëndësishme teknologjike==▼
Fillimi i revolucionit industrial është i lidhur ngushtë me një numër të vogël të risive, duke filluar në gjysmën e dytë të shekullit të 18-të. Nga 1830 fitimet në vijim ishin bërë në teknologji të rëndësishme:▼
PBB (Prodhimi i Brendshëm Bruto) për kokë banori ishte kryesisht i qëndrueshëm para Revoluciont Industrial dhe shfaqjes së ekonomisë moderne [[Kapitalizmi|kapitaliste]], gjatë Revolucionit Industrial filloi një epokë e rritjes ekonomike për kokë banori në ekonominë kapitaliste. Historianët ekonomik janë në pajtim se fillimi i Revoluciont Industrial është ngjarja më e rëndësishme në histornë e njerëzimit që prej zbutjes së kafshëve dhe të kultivimit të bimëve.
Megjithëse ndryshimi në strukturë nga [[Agrikultura|agrokultura]] në industri ishte kryesisht i shoqëruar me Revolucionin Industrial, në Britaninë e Madhe ishte pothuajse e përfunduar pranë vitit 1760.
Fillimi dhe përfundimi i saktë i Revolucionit Industrial është ende i diskutueshm nga historianët, ashtu si edhe ritmi i ndryshimeve shoqërore dhe ekonomike. Eric Hobsbawm konsideronte se Revolucioni Industrial filloi në vitet 1780-ta dhe nuk ishte ndjerë plotësisht deri në vitet 1830-ta dhe 1840-ta, derisa T. S. Ashton konsideronte se ngjarjet me të mëdha ndodhën në mes të viteve 1760 dhe 1830. Industrializmi i shpejtë së pari filloi në Britani, duke filluar me tjerrjen mekanike në vitet 1780-ta, me përdorim të lartë të energjisë së avullit dhe prodhimitarisë së hekurit që ndodhën pas vitit 1800.
Prodhimet nga tekstili i mekanizuar u përhapën nga Britania e Madhe në Europën kontinentale dhe në [[Shtetet e Bashkuara të Amerikës|Shtetet e Bashkuara]] në fillimet e shekullit 19, me qendra të rëndësishme të tekstilit, hekurit dhe qymyrit në [[Belgjika|Belgjikë]] dhe në Shtetet e Bashkuara, si dhe tekstilit të vonshëm në [[Franca|Francë]].
Një rënie ekonomike ndodhi në fund të viteve 1830-ta dhe në fillim të viteve 1840-ta kur ndodhi përvetësimi i risive origjinale të Revolucionit Industrial, siç ishte tjerrja dhe thurja mekanike, të cilët u ngadalsuan dhe tregu i tyre u ngrit. Risitë të cilat u zbuluan më vonë në këtë periudhë, si miratimi i [[lokomotiva]]ve, varkave dhe anijeve me avull, furrave të pjekies së hekurit dhe teknologjive të reja, si [[telegrafi|telegrafi elektrik]], kryesisht e paraqitur në vitet 1840-ta dhe 1850-ta, nuk ishin të mjaft të fuqishëm të nxitnin rritje të mëdha ekonomike. Zhvillimi i hovshëm ekonomik filloi pas vitit 1870, duke lulëzuar nga një grup i ri i risive duke përfshirë procese të reja të përpunimit të [[çeliku (material)|çelikut]], shkallë të lartë të prodhimit të makinave të punës dhe përdorimit të makinerive të avancuara me të madhe në fabrika me energji të avullit.
==Etimologjia==
▲
▲Disa historianë,
▲
*'''Tekstili''' - tjerrja mekanike e pambukut e përforcuar nga avulli ose nga uji e rritën numrin e prodhimeve të prodhuara nga një puntor për 40 herë. Kurse makina për zhveshjen e pambukut ngriti prodhimtarinë e heqjes së farave nga pambuku për 50 herë. Gjithashtu kishte përfitime të mëdha në tjerrjen dhe thurrjen e [[leshi]]t dhe të lirit, por këto përfitime nuk ishin aq të mëdha sa nga përpunimi i pambukut.
*'''Energjia e avullit''' - me rritjen e efektshmërisë së [[Makina me avull|motorëve me avull]] u rrit edhe përdorimi i karburanteve. Përshtatja e motorëve të palëvizshëm me avull në ato me lëvizje rrotulluese i bëri ato të përshtatshme për përdorime industriale. Motorët me shtypje të lartë kishin një fuqi më të madhe për bartjen e peshave duke i bërë të përshtatshme për transportim. Energjia e avullit pësoi një zgjerim të menjëhershëm pas vitit 1800.
*'''Prodhimi i hekurit''' - zëvendësimi i [[qymyri|qymyr drurit]] në koks me të madhe uli qmimin e karburantit që përdorej për prodhimin e hekurit të papërpunuar dhe të përpunuar. Përdorimi i koksit bëri të mundur që të ndërtoheshin furra më të mëdha për pjekje, e cila rezultoi në rritje ekonomike. Makina me avull filloi të përdorej për shfryrjen e ajrit me pompim të ujit në mesin e viteve 1750-ta, e cila mundësoi rritjen e prodhimtarisë së hekurit duke limituar përdorimin e fuqisë së ujit. Kurse cilindri për hudhjen e gizës për herë të parë u vë në përdorim më 1760. Më vonë u përmirsëua në cilindër me dy veprime, e cila mundësoi që furrat e pjekies të kenë temperatura më të larta. Po ashtu procesi ku gypat e furrës ishin të mbështjellur me argjilë të përzier me ujë nga brenda në dallim nga farkëtaria e thjeshtë mundësoi që hekuri të përfitohet me një kosto më të ulët. Në anën tjetër makina e petëzimit ishte 15 herë më e shpejtë në dallim nga procesi i goditjes së hekurit me çekan. Furrat e pjekies me të madhe rritën efektshmërinë e karburanteve në prodhimtarinë e hekurit në dekadat e ardhshme.
*'''Zbulimi i makinave për punë''' - Makinat e para për punë ishin zbuluar. Këto zbulime përfshinin tornon për prerjen e vidhave, makinën për shpuarjen e cilindrave dhe makinën për bluarje. Makinat për punë mundësuan prodhimin e pjesëve metalike të zëvendësueshme, megjithëse përmirësimi i teknikave në përdorim morën kohë disa dekada.
{{Portali|Ekonomi}}
* [[Kapitalizmi]]
{{Kapitalizmi}}
|