Teuhidi: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
v simbol i tevhidid |
vNo edit summary |
||
Rreshti 1:
[[Skeda:Index finger = to attention.JPG|parapamje|Simbol i teuhidit]]
{{islam}}
'''Teuhid''' ose '''tevhit''' (Në [[Gjuha arabe|gjuhen arabe]] me kuptimin [[njësimi|njësim]], ''arabisht'' توحيد = tauḥīd = besimi në unitetin (unikalitetin, të qënit ''një'') (e zotit)). Në [[Sheriati|Sheriat]] njëhsimi gjegjësisht shprehja '''Teuhid''' përkufizohet si: ''Njësimi i Allahut të Lartësuar në atë që i përket Atij prej të qenurit Zot, Krijues, Sistemues dhe Sundues i gjithçkaje që ekziston (Rububijes), të qenurit e Tij i vetmi i Cili meriton të adhurohet (Uluhijes), dhe njësimi i Allahut në Emrat dhe Atributet e Tij (el Esmau ues Sifat).'' Tauhīd-i do të thotë „besimi në unikalitetin e [[zoti]]t“, e rrjedhur nga folja ''arabisht'' وحّد = vaḥḥada = bashkoj, njëhsoj, unifikoj, përkon në kuptim me termin [[Monoteizmi|monoteizëm]]<ref>Gimaret, EI2, l.c.</ref>
Shikuar nga këndëvështrimi shkencorë me ''Teuhid'' nënkuptohet përkufizimi i shprehjes [[Allahu]].
:Teuhidi perbehet nga tri lloje:
''Tauhīd'' do të thotë të shpallurit e zotit (''arabisht'': [[Allahu|allah]]) si ''një të vetëm'', unik, njohja e të qënit ''një'' të zotit. Me anë të kësaj shpalljeje dëshmohet se përveç zotit nuk ka perëndi të tjera, se ai as nuk është lindur as nuk është krijuar. Ky term nuk figuron në [[Kurani|kuran]] (si edhe ''vaḥḥada'') por allahut i autorizohen aty thjeshtësi (jo në kuptimin ''modesti'') (aḥad, sure 112) dhe unikalitet (''ilāh un vāḥid'', në 13 vende në tekstin e kuranit; ''lā ilāha illā huva'', në 29 vende përveç shprehjesh të tjera me të njëjtin kuptim). [[Sure 112]] (''al-ihlas'') e formulon kështu: „Thuaj: ai është zoti, një i vetëm (''allahu ahad'')... Ai as nuk ka lindur as nuk është lindur...“ Kjo sure quhet edhe ''surat at-tauhīd''. Fjalët e para të shpalljes së besimit të [[Feja islame|fesë islame]] (''[[Shehadeti|shahada]]'') janë: „Nuk ka perëndi përveç zotit të vetëm...“. Këto cilësohen edhe si „fjalët e ''tauhīd''-it“.
== Përkatësia ==
Ndjekësit e tauhīd-it (''ahl al-tauhīd'') janë në përgjithësi myslimanë; [[Mutazilizmi|mu'tazila]] ciliësohej vetë si ''ahl al-tauhīd val-'adl'' (arabisht أهل التوحيد والعدل = ahlu ʾt-tauḥīd va-ʾl-ʿadl = njohësit e unitetit të zotit dhe drejtësisë).
Termi në shumës ''muvahhidun'' (arabisht موحد; tekstualisht "njohësit e tauhīd-it" (cilësim për thjesht monoteistët) përdoret nga disa grupe [[Feja islame|islamike]]/[[Islamizmi|islamiste]], si psh. nga [[Vehabizmi|vahhabi-tët]], për t'u vetëquajtur. Ky term përdoret si emër i dinastisë berbere të [[Almohadët|almohadëve]], (arabisht الموحّدون = al-muvahhidun = al-muvaḥḥidūn) të cilët e kanë bërë teorinë e unitetit të zotit programin e vet fetaro-politik.
== Kategoritë ==
Tauhid-i ndahet në 4 kategori:
* '''''tauhid ar-rububijah''''' - Ruajtja e unitetit në sundimin e zotit
* '''''tauhid al-asma vas-sifat''''' - Ruajtja e unitetit në emrat dhe cilësitë e allahut
* '''''tauhid al-Ibadah''''' - Ruajtja e unitetit në shërbimin fetar ndaj allahut
* '''''tauhid al hakimijjah''''' - Ruajtja e unitetit në ligjvënie (juridiksion) (''tashree''').
=== Teuhidi er Rububije ===
Line 167 ⟶ 181:
*'''"Zot i qiejve dhe i tokës dhe i gjithçkaje që gjindet mes tyre, kështu që adhuroni Atë (Një e të Vetëm) dhe jini të vazhdueshëm e të duruar në adhurim ndaj Tij. A mos dini ndonjë që është i ngjashëm (ose me një emër) me Të?"''' <ref>[http://sq.wikibooks.org/wiki/Kur%27ani/Merjem Wikibooks:'''Merjem: 65'''].</ref><ref>[http://www.rrugetepaqes.net Rrugaepaqes.NET Teuhidi]</ref>
==
Termi i kundërt (antonim) janë [[Politeizmi|politeistët]], më saktë, ata, të cilët i vënë përbri zotit edhe perëndi ose [[Biri i zotit|bij të zotit]] duke qenë kështu ndjekës të ''[[Shirk-ët|shirk-ut]]'' („vendosjes bashkë“, politeizmit). Në suren 9, vargun 30 thuhet:
:„''Çifutët thonë: ‚Yzairi'' (dmth. [[Esdra]]) ''është biri i zotit.‘ Ndërsa të krishterët thonë: ‚Krishti është biri i zotit‘... sa të lajthitur janë!“''
[[Dualizmi|Dualistët]] dënohen me anë të shprehjes së sures 16, vargu 51:
:''Dhe zoti ka thënë: mos merrni dy perëndi (zota)!''“
[[Teologjia]] e mëvonshme islamike e koncepton unitetin hyjnor praktikisht vetëm në kundërshtim me [[Trinia|trinitetin]] kristian megjithëse teologët kristianë dhe çifutë e vendosin në qendër nocionin e unitetit të zotit duke përjashtuar implikime të ngjashme, ndër të tjera për teorinë e atributeve të zotit.
== Të tjera ==
Gjithashtu termi ''tauhīd'' përdoret shpesh me një kuptim të veçantë në [[Sufizmi|sufizëm]], ku arritja e „unitetit (''njësimit'') me zotin“ (me këtë nënkuptohet shndërrimi i vullnetit vetjak në vullnetin e zotit dhe braktisja e egos (''vetit'')), vlen në të si qëllimi i krysor i jetës. Për ta arritur atë duhen përpjekje të mëdha (''[[xhihadi|xhihad]]''), si lufta kundra të brendshmes (''shpirtit'') të vet, kundra të ashtuquajturës „egos së ulët“ (''[[Nafs-i|an-nafs al-ammara]]''). Si shkalla më e lartë vlen „''uni'' i pastër“ (''[[Nafs-i|an-nafs al-safija]]''), të cilin mund ta arrijnë vetëm pak sufi.
== Literaturë ==
* Dr. Abu Ameenah Bilal Philips: ''Tauhid - Der Eingottglaube im Islam'' (Tauhid-i, besimi në një zot në fenë islame) - ISBN 978-3-9811068-1-7
* Daniel Gimaret: ''La doctrine d’al-Ashʿarī.'' Paris 1990
* Daniel Gimaret: Art. ''tawḥīd'', në: [[The Encyclopaedia of Islam]], Brill, Leiden, vol. 10, f. 389
== Lidhje të jashtme ==
Line 177 ⟶ 202:
*[http://www.iiu.edu.my/deed/quran/albanian/teuhidi.doc IIU EDU MY - Teuhidi]
*[http://www.selefi.org/Artikujt/akide/Bazat%20Themelore%20te%20Teuhijdit.html Selefi.org - Teuhidi]
* [http://www.emu.edu/cjp/pub/journal/articles/sumanto.pdf Sumanto Al Qurtuby: ''Peace Theology: The Islamic Roots of Peace and Nonviolence.'' Center for Justice and Peace Building, Eastern Mennonite University, 2008] Tauhīd-i si koncept për paqen dhe padhunësinë (PDF; 227 kB)
== Referencat ==
<references />
[[Kategoria:Feja]]
[[Kategoria:Islam]]
[[Kategoria:Feja islame]]
| |||