Jeruzalemi: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Përcjellim te Jerusalemi |
v Removed redirect to Jerusalemi Etiketa: Hoqi ridrejtimin |
||
Rreshti 1:
{{Qytet
| Emri në gjuhën vendase = [[Gjuha hebraike|hebraisht]] ''Jeruschalajim'' ירושלים<br />[[Gjuha arabe|arabisht]] ''al-Quds'' القدس (''″e shenjta″'')
| Lloji i vëndbanimit = [[Qyteti|Qytet]]
| Nofka = ″E Shenjta″,<br />″Qyteti i Paqesë″<br />ose ″Qyteti i Shenjtë″
| Flamuri_figura = Flag of Jerusalem.svg
| Stema_figura = Jerusalem emblem.svg
| Pamje = Jerusalem Dome of the rock BW 14.JPG
| Përshkrimi i pamjes = Pamje e qytetit të vjetër me Kupolën e Shkëmbit
<!--Administrimi territorial-->
| Shteti = Izraeli
| Komuna = Jerusalem
| Distrikti = Jerusalem
<!--Sipërfaqja dhe Demografia -->
| Sipërfaqja = 125,156
| Sipërfaqja metropolitane = 652
| Popullsia = 890.428
| Zona metropolitane = 1.029.300
<!-- Të dhëna-->
| Lartësia = 754
| Vendasit = Jerusalemase/Jerusalemas
| Zona Kohore = [[UTC+2]]
| Ora Verore = [[UTC+3]]
| Kodi Postal = 91000-91999
| Prefiksi = (+972) 02
| Aeroporti = Aeroporti Ben Gurion
| Kryetari i Bashkisë = Nir Barkat (i pavarur)
| Asambleja rajonale =
| Partia udhëheqëse =
| WebFaqja = [http://www.jerusalem.muni.il/ www.jerusalem.muni.il]
| gjer_g=31 | gjer_m=46 | gjer_s=45 | gjer_dr =
| gjat_g=35 | gjat_m=13 | gjat_s=25 | gjat_dr =
}}
'''Jerusalemi''' ose '''Jeruzalemi''' ose '''Kudys''' ([[Gjuha hebraike|hebraisht]] ירושלים ''Jeruschalajim'', [[Gjuha arabe|arabisht]] القدس ''al-Quds'', [[Greqishtja e lashtë|greqisht e lashtë]] ''Ierosólyma'' Ἱεροσόλυμα, [[Gjuha latine|latinisht]] ''Hierosolyma'', [[Gjuha turke|turqisht]] ''Kudüs'') është një qytet i lashtë në [[Lindja e Mesme|Lindjen e Mesme]] midis [[Deti Mesdhe|Detit Mesdhe]] dhe [[Deti i Vdekur|Detit të Vdekur]] në një lartësi prej 650-840 m mbi nivelin e detit. Gjendet në lindje të [[Tel Avivi]]t, në jug të [[Ramallahu]]t, në perëndim të [[Jeriko]]së dhe veri të [[Betlehemi]]t. Jerusalemi është kryeqyteti i [[Izraeli]]t, megjithëse ky emërtim dhe aneksimi i pjesës lindore te qytetit nga Izraeli janë çështje te grindjeve ndërkombëtare.
== Lagjet ==
Në vazhdim janë lagjet e Jerusalemit të listuara:
{|
| valign="top" |
* Abu Tor
* At-Tur
* Atarot
* Bab a-Zahara
* Baka
* Bayit VeGan
* Beit HaKerem
* En Kerem
* French Hill (ose Giv'at Shapira)
* Gilo
* Giva Ram
* Har Choma
* Mea Shearim
| valign="top" |
* Mishkenot Sha’ananim
* Nof Zion
* Pisgat Ze`ev
* Qyteti i Vjetër
* Ramat Eshkol
* Ramat Rachel
* Rehavia
* Sheik Xharrah
* Silwan
* Talpiot
* Talpiot Lindje
* Umm Tuba
* Yemin Moshe
|}
== Historia ==
Historia e Jerusalemit është shumë e vjetër. Ai është një nga qytetet më të lashtë të botës dhe ndoshta qysh prej 5000 vjetësh i banuar vazhdimisht. Të gjeturat arkeologjike tregojnë ekzistencën e një ngulimi në Jerusalem në mijëvjeçarin e 3-të p.e.s. Përmendja e parë e qytetit nga burime historike nis në mijëvjeçarin e 2-të p.e.s.
Jerusalemi u ndërtua dhe u themelua ne fillim nga [[kananasit]] (u pushtua nga [[jebuzasit]] gjatë [[Koha e bronzit|Kohës së Bronzit]] të vonë), dhe u bë kryeqytet i mbretërisë çifute të [[Izraeli]]t dhe [[Judeja|Judesë]] në periudhat e [[Tempulli i Parë|Tempullit të Parë]] dhe [[Tempulli i Dytë|Tempullit të Dytë]]. Qyteti quhej para [[Mbreti David|Mbretit David]] ''Ievus'', e shfaq vetveten si një përzierje fantastike të përmendorëve historike, kulturave dhe popujve me një sasi të panumërt vendesh të denja për t´u parë. Jerusalemi është [[Toka e Shenjtë]], "qendër e tre feve": [[Feja Islame|Islamit]], [[Judaizëm|Judaizmit]] dhe [[Krishterimi]]t.
Nga viti 1948 deri 1967, pjesa perëndimore e Jerusalemit qeverisej nga Izraeli si kryeqytet i tij, ndërsa [[Jerusalemi Lindor]] qeverisej nga [[Jordania]]. Qyteti u ribashkua me fitoren e izraelitëve në [[Lufta Gjashtëditore|Luftën Gjashtëditore]], megjithatë statusi i tij mbetet i diskutueshëm. Një ligj i nxjerrë nga izraelitët në vitin 1980 e shpall Jerusalemin kryeqytetin "e amshuar, të pandashëm" të Izraelit, kurse Jerusalemi Lindor besohet të jetë menduar kryeqytet i shtetit [[Palestina|Palestinez]] të ardhshëm. Statusi i vendeve të shenjta të Jerusalemit është poashtu i diskutueshëm.
Jerusalemi ka një popullsi prej 890.428 banorësh (nga statistikat e vitit 2013).<ref>{{cite web | url=http://www.moin.gov.il/Subjects/Bchirot/Documents/num-member.pdf | title=Censusi i popullsisë | date=2013 | publisher=Ministria e Brendshme e Izraelit | accessdate=2015-04-05}}</ref> Ai është një qytet i përbërë (heterogjen), dhe përfaqëson shumë kombësi, fe, dhe grupe ekonomiko-shoqërore. Pjesa e quajtur "Qyteti i Vjetër" është i rrethuar nga mure dhe përbehet nga : lagjia myslimane, lagjia [[Armenët|armene]], lagjia hebreje dhe lagjia e krishterë.
== Feja ==
Në Jerusalem, një numër i madh fesh dhe besimesh është i pranishëm. Grupimi më i rëndësishëm i qytetit janë [[Judaizëm|çifutët]]. Dhe në krahasim me pjesët e tjera izraelite, çifutët ultra-ortodoksë jo-zionistë dhe çifutët ortodoksë zionistë janë në qytet më tepër të përfaqësuar.
Ekziston poashtu një komunitet i vogël i [[Druzët|druzëve]]. Të [[Feja Islame|fesë islame]] ka [[Synitët|synitë]], [[Shiitët|shiitë]] dhe [[Alevitët|alevitë]]. [[Krishterimi]]t i përkasin disa kisha: Kisha Ortodokse Greke, [[Kisha Ruse|Kisha Ortodokse Ruse]], Kisha Ortodokse Gjeorgjane, Kisha Ortodokse Siriane, Kisha Katolike Greke, Katholikët e Vjetër, Kisha Katolike Romake, Luteranët, Anglikanët, Kisha Ortodokse Armene dhe Kisha Ortodokose Etiopiane.
== Edukata ==
Jerusalemi është një qendër e rëndësishme arsimore e Izraelit. Në qytet e kanë selinë ndër të tjera ''Universiteti Hebraik i Jerusalemit'' (e themeluar më 1918), ''Akademia Izraelite'' (e themeluar më 1959), planetari, ''Arkiva Qendrore Zioniste'', ''Biblioteka Gulbenkian'' dhe ''Biblioteka Kombëtare dhe Universitare Çifute''.
== Lidhje të jashtme ==
{{Commonscat|Jerusalem|Jeruzalemi}}
* [http://www.jerusalem.muni.il/ Faqja zyrtare e Komunës së Jerusalemit] (në hebraisht, arabisht dhe anglisht)
== Referencat ==
<references />
[[Kategoria:Qytete në Izrael]]
| |||