Muhamed er-Razi: Dallime mes rishikimesh

[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
v →‎top: Rregullim i sintaksës using AWB
vNo edit summary
Rreshti 1:
{{Faqe e palidhur|data=shtator 2012}}
[[Skeda:Portrait of Rhazes (al-Razi) (AD 865 - 925) Wellcome L0005053 (cropped).jpg|parapamje|Raziu]]
Shkrimtari i njohur Xhorxh Sarton në hyrjen e histoisë së shkencës thotë se"Rhazes ishte fizikanti më i shquar Islam dhe i Epokës Mesjetare". Kurse Enciklopedia Islame shënon se "Rhazes ngel deri në shekullin 17 auteritet i padiskutuar në mjekësi." Buletini i Organizatës Botërore të Shëndetit (WHO), në maj të vitit 1970 i bën nderim duke cituar "shkrimet e tija për Lin dhe Fruthin tregojnë origjinalitet dhe përpikmëri si dhe shkrimet e tija për sëmundjet infektuese ishin traktate të para të kësaj lënde".
'''Ebu Bekr Muhammed ibn Zekerija Arer-Razi''' i u lind në Raj afër qytetit modern të Teheranit[[Teherani]]t në 251 H. (864 M). Thuhet se në rininë e tij Alal-Rhazi ishte i interesuar në këndim dhe muzikë krahas profesioneve të tjera. Për shkakë të lakmisë së tij për dituri ai u bë më shumë i interesuar në studimin e alkemisë dhe kimisë, filozofisë, logjikës, matematikës dhe fizikës. Ishte lënda e mjeksisë në të cilën ai shpënzoi pjesën më të madhe të jetës duke e praktikuar, studiuar dhe shkruar për të. Për shkak të famës së tij në mjekësi ai u caktua si krye mjek në spitalin Raj dhe më pas gjatë sundimit të Adhud - Dualah u ngarkua me spitalin kryesor të Bagdadit.
 
Ndodhia interesante e metodës së jashtëzakonshme me të cilën Erer-Raziu gjeti vendin e duhur për ndertimin e spitalit kryesor të Bagdadit përshkruhet kështu. Kur Adhud Dualah kërkoi nga Er-Raziu që të ndërtojë spitalin Er-Raziu vendosi copa metali të freskëta në vende të ndryshme të qytetit. Një kohë më pas ai shikoi çdo copë për të vërejtur se cila ishte ndryshkur më pakë dhe kështu zgjolli si vend për ndërtimin e spitalit aty ku metali ishte ndryshkur më së pakti.
Ebu Bekr Muhammed ibn Zekerija Ar-Razi u lind në Raj afër qytetit modern të Teheranit në 251 H. (864 M). Thuhet se në rininë e tij Al-Rhazi ishte i interesuar në këndim dhe muzikë krahas profesioneve të tjera. Për shkakë të lakmisë së tij për dituri ai u bë më shumë i interesuar në studimin e alkemisë dhe kimisë, filozofisë, logjikës, matematikës dhe fizikës. Ishte lënda e mjeksisë në të cilën ai shpënzoi pjesën më të madhe të jetës duke e praktikuar, studiuar dhe shkruar për të. Për shkak të famës së tij në mjekësi ai u caktua si krye mjek në spitalin Raj dhe më pas gjatë sundimit të Adhud - Dualah u ngarkua me spitalin kryesor të Bagdadit.
 
Er-Razi ishte pioner në shumë lëmi të mjekësisë dhe trajtimit dhe shkencave shëndetësore në përgjithësi. Në veçanti ai ishte pioner në lëmitë e pediatrisë, obstetrikës dhe oftamologjisë. Në mjekësi kontributi i tij ishte aq domethënës sa që mund të krahasohet vetëm me atë të [[Ibën Sina|Ibn Sinas (AvicenaAviçena)]]. Disa vepra të tija në mjekësi si p.sh. Kitab el-Mensuri, El Hawi, Kitab el-Muluki dhe Kitab el-Xhudari ve el-Hasabah fituan famë të përjetëshme. Një veçori specifike e sistemit të tij medikal ishte se ai favorizonte pa masë kurimet përmes ushqimit korrekt dhe të rregullt. Kjo ishte e kombinuar edhe me theksimin e influencës së faktorit psikologjik në shëndet. Ai gjithashtu provon ilaçet e propozuara më së pari tek kafshët për të vlerësuar efektet dhe kundërefektet e tyre. Er Razi ishte personi i parë që futi perdorimin e aloholot (arabisht El-Kuhl) për qëllime mjekësore. Poashtu ai ishte kirurg ekspert dhe ishte i pari që përdori opiumun dhe anestezinë.
Ndodhia interesante e metodës së jashtëzakonshme me të cilën Er-Raziu gjeti vendin e duhur për ndertimin e spitalit kryesor të Bagdadit përshkruhet kështu. Kur Adhud Dualah kërkoi nga Er-Raziu që të ndërtojë spitalin Er-Raziu vendosi copa metali të freskëta në vende të ndryshme të qytetit. Një kohë më pas ai shikoi çdo copë për të vërejtur se cila ishte ndryshkur më pakë dhe kështu zgjolli si vend për ndërtimin e spitalit aty ku metali ishte ndryshkur më së pakti.
 
Er-Razi ishte pioner në shumë lëmi të mjekësisë dhe trajtimit dhe shkencave shëndetësore në përgjithësi. Në veçanti ai ishte pioner në lëmitë e pediatrisë, obstetrikës dhe oftamologjisë. Në mjekësi kontributi i tij ishte aq domethënës sa që mund të krahasohet vetëm me atë të Ibn Sinas (Avicena). Disa vepra të tija në mjekësi si p.sh. Kitab el-Mensuri, El Hawi, Kitab el-Muluki dhe Kitab el-Xhudari ve el-Hasabah fituan famë të përjetëshme. Një veçori specifike e sistemit të tij medikal ishte se ai favorizonte pa masë kurimet përmes ushqimit korrekt dhe të rregullt. Kjo ishte e kombinuar edhe me theksimin e influencës së faktorit psikologjik në shëndet. Ai gjithashtu provon ilaçet e propozuara më së pari tek kafshët për të vlerësuar efektet dhe kundërefektet e tyre. Er Razi ishte personi i parë që futi perdorimin e aloholot (arabisht El-Kuhl) për qëllime mjekësore. Poashtu ai ishte kirurg ekspert dhe ishte i pari që përdori opiumun dhe anestezinë.
 
Er Razi ishte i pari që shpjegoi operacionin për hjekjën e kataraktit (perdës së syrit) dhe poashtu i pari që diskutoi reaksionin apo zgjërimin dhe ngushtimin e bebëzës së syrit. Ai shpjegoi se reaksioni ndoll për shkak të prezencës së muskujve të vegjël të cilët veprojnë sipas intenzitetit të dritës. Njohuritë bashkëkohore në këtë lëmij konfirmojnë saktësinë e veprës së tij.
Line 24 ⟶ 23:
Er Razi ishte autor shumëprodhues i cili la traktate në lëndë të shumta. Ati i atribuohën mbi dyqindë kontribute origjinale shkencore nga të cilat më se gjysma kanë të bëjnë me mjekësinë dhe njëzet e një me alkeminë. Gjithashtu ai shkruajti në fizikë, matematikë, astronomi dhe optikë por këto shkrime nuk janë ruajtur. Një numër tjetër i librave të tijë duke përfshirë Xhami fi al Tib, Makalah fi el-Hasat fi Kuli ve el-Mathana, Kitab el Kalb, Kitab el-Mafasil, Kitab-el-"Ilaxh el-Ghoraba, Bar el-Sa-ah dhe el-Taksim ve el-Takhsir janë publikuar në gjuhë të ndryshme Evropjane. Rreth dyzetë dorëshkrime të tija ende ruhën më muzeume dhe librari të Iranit, Parizit, Britanisë dhe Rampurit në Indi. Kontributi i tij influencoi pa masë në zhvillimin e shkencës në përgjithësi dhe në veçanti mjekësinë.
 
Sikurse edhe shkollarët e tjerë të mëdhenj të historisë islame erudicioni i Raziut ishte gjithpërfshirës dhe puna e tij shkencore i juashtëzakonshëm. Ky përshkrim prezenton vetëm një pjesë të vogël të trashigimisë së lënë nga Raziu. Ai vdiq më 930 M. Portreti i Raziut zbukuron sallën e madhe të fakultetit të mjeksisë në [[Universiteti i Parisit|Universitetin e]] [[Parisi|Parizit]].
 
Shkrimtari i njohur Xhorxh Sarton në hyrjen e histoisë së shkencës thotë se"Rhazes ishte fizikanti më i shquar Islam dhe i Epokës Mesjetare". Kurse Enciklopedia Islame shënon se "Rhazes ngel deri në shekullin 17 auteritet i padiskutuar në mjekësi." Buletini i [[Organizata Botërore e Shëndetësisë|Organizatës Botërore të Shëndetit]] (WHO), në maj të vitit 1970 i bën nderim duke cituar "shkrimet e tija për Lin dhe Fruthin tregojnë origjinalitet dhe përpikmëri si dhe shkrimet e tija për sëmundjet infektuese ishin traktate të para të kësaj lënde".
 
[[Kategoria:Biografi]]