Firdeusiu: Dallime mes rishikimesh

| emri = Firdeusi

| emri i vërtetë = {{lang|fa| فردوسی}}

| foto_madhësia = 250px

| ditëlindja = c. 940

| vendlindja = [[Tus, Iran|Tus]], [[Perandoria Samanide]]

| website =

}}

 

== Jeta ==

 

=== Jeta si vjershëtar ===

Është e mundur që Firdeusi ka shkruar disa vjersha të hershme të cilat nuk kanë mbijetuar. Ai filloi punën në ''Shahname'' rreth vitit 977, duke e menduar si vazhdim të veprës së vjershëtarit [[Daqiqi|Dakiki]], i cili ishte vrarë nga një skllav. Ashtu si Dakiki, Firdeusi përdori si burim ''Shahnamenë'' në prozë nga ʿAbd el-Razzāk. Nën patronazhin bujar të princit Mensur, ai e përfundoi motërzimin e parë të Shahnamesë në vitin 994. Kur ghaznavidët turq përmbysën Samanidët në fund viteve të 990-ta, Firdeusi vijoi punën në poemë, duke rishkruar disa pjesë për t'i thurur lavde sulltanit ghaznavid, Mahmudit. Qëndrimi i Mahmudit ndaj Firdeusit dhe çështja se sa e shpërbleu vjershëtarin, kanë qenë prej kohësh pikë mosmpajtimesh dhe kanë bërë të lindin legjenda rreth vjershëtarit dhe patronit të tij (shih më poshtë). Mahmudi turk mund të ketë qenë më pak i interesuar në rrëfime nga historia e Iranit sesa Samanidët. Pjesët e mëvonshme të Shahnamesë kanë pasazhe që zbulojnë luhatje disponimi të Firdeusit: në disa ai ankohet për pleqërinë, varfërinë, sëmundjen dhe vdekjen e birit të tij, kurse në pasazhe tjera, ai duket më i lumtur. Më në fund, Firdeusi e përfundoi epin e tij më 8 mars 1010. Pothuajse asgjë nuk dihet me siguri mbi vitet e fundit të jetës së tij.

 

 

== Veprat ==

''Shahnameja'' e Firdeusit është epi kombëtar më i shquar dhe më me ndikim në [[Irani|Iran]] dhe në vendet tjera ku flitet persishtja. Ajo është vepra e vetme e mbijetuar e Firdeusit, autorësia e së cilës quhet e padiskutueshme. Ai mund të ketë shkruar edhe poema dhe vjersha tjera por ato nuk kanë arritur deri në ditët e sotme. Një poemë narrative, ''Yūsof o Zolaykā'' (Jusufi dhe Zuleika), një kohë mendohej se ishte e tij, por kjo ide tani është hedhur poshtë me konsensus akademik. Ka pasur gjithashtu spekulime rreth satirës që Firdeusi thuhet se ka shkruar mbi sulltanin Mahmud Ghazni, pasi ai nuk e shpërbleu mjaftueshëm.

 

== Galeria ==