Zosimea: Dallime mes rishikimesh

[[Skeda:1ο Γυμνάσιο Ιωαννίνων 1.jpg|parapamje|300px|Zοsimea në Janinë në ditët tona]]
[[Skeda:Zosimaia.jpg|300px|parapamje|Zοsimea në Janinë në kohën e Perandorisë Osmane]]

Hapja e gjimnazit “ Zosimea “ në Janinë është edhe meritë e padiskutueshme e kohës së Ali Pashë Tepelenës dhe e qëndrimeve të tij. Fatkeqësisht askund më pare nuk është përmendur kjo vepër unikale e Vezirit të Janinës, e cila pati kontribute të veçanta për arsimimin dhe kulturën e banorëve të këtyre viseve, vend në të cilin u rritën dhe u arsimuan me dhjetëra pionierë të Rilindjes dhe Pavarsisë Shqiptare, por edhe të asaj greke. Kujtojmë vëllezërit Frashëri, Vretot, Qiriazi, etj. të cilët dolën nga dyert e kësaj shkolle.<ref>Georgios K. Gatos. Istoria ton Yoaninion. Athina. 1965. fq. 15</ref> Që në fillim të veprimtarisë së saj, institucioni edukativo – arsimor " Zosimea ", ishte një shkollë jashtë arealit të [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]]. Kurikula e saj nuk i përgjigjej programit të ndonjë shkolle shabllon të zonës, apo të vetë perandorisë. Lëndët e mësimdhënies nuk u përgjigjeshin atyre që do duhej të përthithte një nxënës i asaj kohe për tu vënë më pas në shërbim të perandorisë. E para gjë, dhe më e rëndësishmja për rolin e vet iluminues, ka qënë diversioni prej gjithçkaje tjetër në atë kohë. E rëndësishme gjithashtu, ishte koha kur u ndërtua dhe u vu në funksionim, që përkon direkt me atë pas Revolucionit Francez. Edhe profili që zgjodhi shkolla të kishte, ishte ai i përcjelljes së këtyre ideve. Pra siq shihet, " Zosimea " ishte një shkollë e përparuar e nivelit europian.<ref name="PB" /> Thanas Psalidha, ish mësues i drejtorit të atëhershëm Sakellario, ka qënë përjashtuar nga marrëdhëniet akademike, dhe në fund të jetës së vet shkon në Korfuz. Ndodhi kjo për shkak se idetë e tij ishin shumë përparimtare.

Në rrjedhë të Lëvizjes së Tanzimatit[[Tanzimati]]t, " Zosimea " u bë gjithnjë e më e pëlqyer derisa në vitin 1860, ajo arriti nivelin e një instituti mësimor, i cili edhe sipas kritereve të Europës së përparuar, mund të quhej plotësisht i knaqshëm. Në atë shkollë mësuan, jo vetëm shqiptar ortodoks por edhe shumë [[mysliman]]. Ndërkohë që në shkollat qytetëse dhe të fshatit të ngritura më vonë nga grekët në Shqipërinë e jugut, predikoheshin idetë shoviniste dhe fanatike grekomadhe për institutin " Zosimea " duhet thënë, e kjo e nderon atë, se shqiptarët e mësuar këtu vërtetë sillnin me vete në shtëpi njëfar simpatie për Greqinë, por ata dilnin prej dyerve të saj si shqiptar me ndërgjegje të lartë kombëtare.<ref>Eqrem Vlora: Kujtime 1885 - 1925. Shtëpia e Librit & Komunikimit, Tiranë,2010, fq. 156.</ref> Falë gjimnazit të famshëm " Zosimea " i cili dallohej për cilësinë sipas standardeve moderne europiane,Janina, si kryeqendër e Vilajetit me të njëjtin emër,nuk mbeti vetëm qendër e një zone administrative por u bë edhe një qendër e rëndësishme arsimore e njohur në gjithë Perandorinë Osmane. Gjatë vizitës qëi bëri Aleksander Thomsoni, Gjimnazit " Zosimea " të Janinës, ai u njoftua edhe me planprogramet moderne shkollore gjë të cilën nuk e kishte gjetur as në shkollën hebreje, e cila kishte ngecur prapa në krahasim me shkollat në gjuhën greke.<ref>Memli Krasniqi: Shoqëria biblike britanike për të huajt dhe bektashizmi. Instituti Albanologjik i Prishtinës, Prishtinë, 2013, fq. 253 – 255.</ref>

[[Skeda:Historia e Gjergj Kastriotit Skënderbeut (Greqisht).jpg|thumbparapamje|300px|Historia e Gjergj Kastriotit - Skënderbeut (në gjuhën greke), botuar në Moskë më 1812. Ky libër përdorej si tekst mësimor në Shkollën Zosimea]]

Në librin me titull “ Kujtime “ [[Ismail Qemali]], duke evokuar vitet e tij të studimeve në Gjimnazin “ Zosimea “ mes tjerash shkruan: “ Duke qenë i pari mysliman në atë kohë, u bëra objekt i një vëmendjeje të vaçantë, jo vetëm për shokët e mi të shkollës por edhe nga profesorët. Ruaj kujtimin më të mire për këta mësues,dhe ndaj një mirënjohje të thellë për kujtimin e Omer Efendiut dhe të profesorit Cime që çdo ditë vinin për të më dhënë mësime private, njëri për arabishten e tjetri për frengjishtën… Drejtori i shkollës dhe profesorët e tjerë,me shumë mirësjellje, më lejuan të bëj provimet para kohës e më dhanë diplomë të rregullt si dhe nje certificate miresjellje. Kështu lashë gjimnazin pasi kisha përfunduar studimet e mia humanitare ( greqishtën e vjetër dhe latinishtën ), pasi kisha marrë njohuri të mira në shkencat fizike dhe matematikë. Në të vërtetë kisha aftësi të veçanta për matematikë. Kisha bërë ushtrime e që ishin çmuar shumë nga profesori im. Kur kujtoj vitet e rinisë sime e studimet e mia, bindem se ekziston njëfarë varësie ndërmjet mjediseve fillestare dhe fatit që ndjek secilin nga ne,megjithë se do të ishte e vështirë për të përcaktuar ligjin që sundon këtë lidhje. Kush mund të thotë nëse është mjedisi ai që formon fatin tonë, apo nëse mjedisi është krijuar si kusht për fatin tonë të ardhshëm. Që nga mosha më e njomë, mendja ime është ushqyer me analizën e kujtimeve për madhështinë e Francës. Llamba që ndriste djepin tim ishte mbajtur nga një statujë e Napoleonit të Madh, lodrat e mia ishin vizatime që paraqisnin veprat e mëdha të Napoleonit dhe besoj se pyetja ime e parë fëmijërore drejtuar babait tim ishte për të njohur domethënien e globit që Perandori i Madh mbante mbi kokë … Një fakt tjetër që ka lënë mbresë në mendjen time, sepse më preku në atë kohë, qe zbulimi gjate studimeve të zakonshme të mitologjisë antike, se përrallat e dados sime plakë, një myslimane, afroheshin pikë përpikë me mitet helene si skena ndërmjet Odises e Akilit në oborrin e mbretit Shiro, gjykimi i Paridit etj. Unë kisha qenë me shumë fat pasi kisha pas mësues letërsie e historie të Greqisë së vjetër, burra nga më të shkëlqyerit e kohës,që nuk interesoheshin vetëm të më mësonin në formë leksioni autorët klasik, por më bënin të jetoja në atë atmosferë lirie të botës së vjetër helene.”<ref name="DQ"/>

== Nxënës të njohur ==