Muhamet Kyçyku: Dallime mes rishikimesh

[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
→‎Jeta: Rregullova gabimet drejtshkrimore
Etiketat: Redaktim nga celulari Redaktim në versionin web nga celulari
→‎Qëndrime letrare: Rregullova gabimet drejtshktimore
Etiketat: Redaktim nga celulari Redaktim në versionin web nga celulari
Rreshti 10:
 
== Qëndrime letrare ==
Në letërsi, Kyçyku zë vendin e merituar të pikënisësit dhe pikëkaluesit nga klasika bejtexhiane në poezinë e Rilindjes Kombëtare. Ai është gjithashtu i pari ndër [[shqiptarët]] të ketë shkruar poemë voluminoze. Sikur të gjithë bejtexhijtë, e që nga fillimi i këtij lloji letrar, shumë ide e tema merreshin nga librat fetarfetarë dhe nga themelet e moralit dhe virtytit fetar islam. Kur bisedojmë për moralin e gruas dhe burrit, duhet vënë në dukje se është i famshëm respekti bashkëshortor ilir dhe parpara shqiptar që në kohërat pagane kështuqëkështu bejtexhinjtqë bejtexhinjtë, e në këtë rast Muhamet Çami vetëm ngrinte lartëlart besnikërinë iliro -shqiptare dhe natyrisht atë islame të relacioneve familjare.
 
Brendia e poemës Erveheja * (në fillim Ravda) se Çamit duhet të ketë qenë e njohur në trojet tona sidomos pas pranimit të Islamit nga shkaku se kjo temë, në variante të afërta, ka arritur në fillim nga Persia e më vonë edhe nga Turqitturqit si letërsi gojore dhe në raste më të rralla edhe në forma të shkruara së paku në gjuhën turke. Nuk kemi dokumente të shkruara për të vërtetuar këto të dhëna, por nëse nisemi nga fakti se shumë shqiptarë, pas pranimit të fesë islame shkolloheshin në vise të ndryshme të perandorisë turke, bënë reale mundësitë e përhapjes se literaturës arabe, perse gjegjësisht asaj turke në Ballkan. Nga sanskritishtja kemi shkrimin "Shukasaptati" nga morrimori idenë dhe frymëzimin poeti Pers Zijauddin Nakshabi dhe shkroi Tutinamen e tij, prej nga, Kyçyku ndërtoi mjaftëmjaft bukur, historinë me tipare të gruesgruas luftëtare shqiptare në mbrojtje të nderit. Dhe Erveheja e mbrojti me guxim pa u trembur as nga vdekja. Në këtë mënyrë ajo arrin të lundrojlundrojë nëpër shtrëngatat që i sillte jeta gjer në momentin fatlum të ngadhënjimit mbi padrejtësitë dhe në ngadhënjimin e të vërtetës mbi dredhitë dhe pasionet e errëta të kunatit, pasanikut, shërbëtorit dhe hajnit.
 
Sa i përket veprës "Jusufi dhe ZulehajaZulihaja", dijmëdimë së është një ngjarje për të cilën flitet në librat e Shejtëshenjtë : Teurat, Inxhil dhe Kur’an në surrënsuren "Jusuf". Janë të njohura veprat e shkruara nga këto inspirime fetare në literaturën orientale e më gjerë. Në persisht, në një mënyrë shumë të bukur shkruajtën Firdeusi (935-1020) (persisht), mistiku Xha’ami, (1414-1492) dhe në turqisht Hamdullah Hamdi 1449-1508) e shumë të tjerë.
 
Kyçyku këtë ngjarje të vërtetë të treguar në librat e Shenjtshenjtë që janë fjalë të Zotit, e rreshtoi në poemë, me një gjuhë edhe pse të rënduar me fjalë të huaja, të kuptueshme dhe në nivel më të lartë poetik se Erveheja.
 
Veprat tjera të Kyçykut janë poema me tematikë antialkoolike Bekriu (1824), ajo historike nga viti [[1826]] për Ibrahim Pashën, fushatat e lavdishme të mbretit të Egjiptit Muhamed Aliut kundër rebelimit grek dhe poemën që merret me hallet e atyre që detyroheshin të kërkojnë kafshatën e bukës dhe fitimin larg vendlindjes – Gurbetlitë.
 
Kyçyku u muermor edhe me përkthime nga arabaishtja[[arabishtja]] dhe [[turqishtja]] e ndër përkthimet më të njohura është padyshim Mevludi i shqipëruar Kasidatu’l Burda nga Al Busiri (?-1296).
 
* Më 1888 në Bukuresht, Jani Vreto (1822-1900) e botoi Ervehenë të adoptuer në si përrallë dhe të pastruar nga fjalët arabe, persishte dhe turke por megjithatemegjithatë origjinali ngeli më i kuptueshëm dhe më lirik.
* Ahmet Qirezi (1966) botoi në « Jehona » (Shkup, 1978 ; ribotuar më 2007) dramën « Erveheja » me motive nga poema e njëjtë e Kyçykut duke e përshtatur shumë bukur për skenë.
 
== Lidhje të jashtme ==