Shtetet e Bashkuara të Amerikës: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
vNo edit summary |
vNo edit summary |
||
Rreshti 7:
Kombi amerikan u themelua nga trembëdhjetë kolonitë e [[Britania e Madhe|Britanisë së Madhe]], ndodhur përgjatë bregdetit Atlantik. Më [[4 korrik]] [[1776]], ato nënshkruan [[Deklarata e Pavarësisë në SHBA|Deklaratën e Pavarësisë]], që shpalli pavarësinë e tyre nga Britania e Madhe dhe formimin e një bashkimi kooperativ.<ref>Dull, Jonathan R. (2003). "Diplomacy of the Revolution, to 1783," p. 352, chap. in ''A Companion to the American Revolution'', ed. Jack P. Greene and J. R. Pole. Maiden, Mass.: Blackwell, pp. 352–361. ISBN 1-4051-1674-9.</ref> Shtetet kryengritëse mposhtën Britaninë e Madhe në [[Lufta Revolucionare Amerikane|Luftën Revolucionare Amerikane]], luftën e parë të suksesshme të kolonive për pavarësi. [[Kuvendi i Filadelfias]] përpiloi [[Kushtetuta e SHBA-ve|Kushtetutën e tashme të Shteteve të Bashkuara]] më [[17 shtator]] [[1787]]; miratimi i saj në vitet vijuese i bëri shtetet pjesë të një republike të vetme me qeveri të fuqishme qendrore. [[Karta e të Drejtave]], e përbërë nga 10 amendamentet e para kushtetuese si garanci e të drejtave dhe lirive themelore qytetare, u ratifikua më [[1791]].
Në shekullin XIX, Shtetet e Bashkuara fituan toka nga [[Franca]], [[Spanja]], [[Mbretëria e Bashkuar]], [[Meksika]] dhe [[Rusia]], si dhe aneksuan [[Republika e Teksasit|Republikën e Teksasit]] dhe [[Republika e Hawait|Republikën e Hawait]]. Mosmarrëveshjet mes jugut bujqësor dhe veriut industrial rreth të drejtave të shteteve dhe zgjerimit të institucionit të skllavërisë provokuan [[Lufta Civile Amerikane|Luftën Qytetare Amerikane]] të viteve 1860. Fitorja e veriut parandaloi një ndarje të përhershme të vendit dhe çoi drejt përfundimit të skllavërisë së ligjshme në Shtetet e Bashkuara. Në vitet [[1870]]-të, ekonomia kombëtare ishte më e madhja në botë.<ref>{{cite web|author=Maddison, Angus|url=http://www.ggdc.net/maddison/Historical_Statistics/horizontal-file_09-2008.xls|title=Historical Statistics for the World Economy|publisher=|year=2006|accessdate=2008-11-06}}</ref> [[Lufta Spanjollo-Amerikane]] dhe [[Lufta e Parë Botërore]] konfirmuan statusin e vendit si fuqi ushtarake. Më 1945, Shtetet e Bashkuara dolën nga Lufta e Dytë Botërore si vendi i parë me armë bërthamore, anëtar i përhershëm i [[Këshilli i Sigurimit|Këshillit të Sigurimit]] të [[Kombet e Bashkuara|Kombeve të Bashkuara]], si dhe themeluese e [[NATO]]-s. Fundi i [[Lufta e Ftohtë|Luftës së Ftohtë]] dhe shpërbërja e [[Bashkimi Sovjetik|Bashkimit Sovjetik]] e la SHBA-në si superfuqinë e vetme. Afro 50% të shpenzimeve ushtarake të rruzullit bëhen nga Shtetet e Bashkuara, që vazhdojnë të jenë forcë drejtuese ekonomike, politike dhe kulturore në botë.<ref>{{cite web|author=Cohen, Eliot A.|url=http://www.foreignaffairs.org/20040701faessay83406/eliot-a-cohen/history-and-the-hyperpower.html|title=History and the Hyperpower|work=Foreign Affairs|date=
== Etimologjia ==
| |||