Esad pashë Toptani: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
→Biografia: rregullim i referencave dhe materialit |
→Abdikimi i Sulltanit: rregullime |
||
Rreshti 28:
Pas një situate të pakëndshme me valiun e Janinës, Osman Pashën, emërohet komandant xhandarmërie në [[Shkodra|Shkodër]], për ku niset më 15 shtator 1902, qëndroi në postin e ri gjer më 1908,<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2016|pages=17-18}}.</ref> kur u shpall Hyrrijeti dhe shpalli kandidaturën për deputet i Durrësit.<ref name=":0" /> U zgjodh, duke qenë pjesë e partisë "Bashkim e Përparim" të Xhonturqve.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2016|page=19}}.</ref> Ishte kundër [[Komiteti "Bashkim e përparim"|Komitetit "Bashkim e Përparim"]] në një intervistë të bërë më 1908.<ref>{{Cite book|title=[[Shqipëria e panjohur (Gabriel Louis Jaray)|Shqipëria e panjohur]] ([[Gjuha frënge|fr]]. Au jeune royaume d’Albanie)|last=Jaray|first=Gabriel Louis|publisher=Dituria|year=2007|isbn=99927-59-99-2|location=Tiranë|pages=|translator=[[Asti Papa]]}}</ref> Udhëtari frëng Jaray komenton se [[Kongresi i Elbasanit]] gëzonte miratimin e plotë të Esadit.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2016|page=20}}.</ref>
=== Abdikimi i
Pasditen e 27 prillit 1909 bën pjesë në katërshen e deputetëve të Mexhlisit osman që shkuan për t'i dhënë lajmin Sulltan [[Abdyl Hamiti II|Abdyl Hamidit]] II se ka rënë nga froni sipas vendimeve të Asamblesë Kushtetuese.<ref name=":1">{{Harvnb|Ikonomi|2016|pages=1-7}}.</ref> Pas kësaj zuri një vend nderi nën kujdesin e partisë "Bashkim e Përparim", gjatë jetës parlamentare foli për të drejtat e shqiptarëve dhe me deputetë të tjerë si [[Syrja bej Vlora]], [[Shahin Kolonja]], [[Ismail Qemali]] dhe [[Hasan Prishtina]] ngriheshin me radhë duke protestuar dhe kritikuar politikat qeveritare në viset shqiptare të perandorisë.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2016|pages=20, 25}}.</ref> Me politikat kundër kombësive të partisë xhonturke në pushtet, dhe shqiptarëve në veçanti të cilëve u kishin nisur katër ekspedita ndëshkimore, deputetët opozitarë u vetëdijësuan se pa kryengritje Porta nuk do të bindej t'i jepeshin kombit shqiptar të drejtat kombëtare. Përveç deputetit të Pejës, Ibrahim Efendiut dhe atij të Elbasanit, Haxhi Ali Efendiut deputetë, anëtarë të parisë dhe personalitete u mblodhën në shtëpinë e Reshit Aqif Pashës, e një herë tjetër në shtëpinë e [[Halil pashë Alizoti]] të Gjirokastrës dhe disa herë në shtëpinë e [[Syrja bej Vlora|Syrja bej Vlorës]].<ref name=":4">{{Harvnb|Vlora|2013|pages=37-39, 41-42}}.</ref> Pasi zërat e Ismail Qemalit, [[Hasan bej Prishtina|Hasan bej Prishtinës]] e [[Myfid bej Libohova|Myfid bej Libohovës]] që qeveria t'i thërriste arsyes dhe mos hidhte farën e përçarjes, u përbuzën dhe nuk u la vend për arsyetim, kësodore deputetët shqiptarë më vete u mblodhën për t'u besatuar në shpëtimin e kombit dhe atdheut.
Në legjislaturën e dytë u zgjodh përsëri deputet në Kuvend, por me forcë
==== Mbledhja në lagjen ''Taksim'' ====
Pas një takimi në hotelin "Pera Palace" mes Ismail Qemalit dhe Hasan Prishtinës, më 12 janar u mblodhën në shtëpinë e Syrja bej Vlorës në lagjen "Taksim" deputetët e Beratit Ismail Beu dhe [[Aziz pashë Vrioni]], deputeti i Gjirokastrës [[Myfid bej Libohova]], deputeti i Durrësit Esad pashë Toptani dhe i Prishtinës, Hasan Beu. Deputetët shqiptarë pasi kuvenduan mbi masat që kërkonin nevoja e rrethanave lidhën besën, duke u betuar mbi [[Kurani|Kuran]] për sakrificat e mëtejshme që do të ndërmerreshin në dobi të kombit e atdheut të tyre.<ref name=":4" /> [[Kryengritja e vitit 1912|Kryengritjes së përgjithshme të 1912]] që shpërtheu në Vilajetin e Kosovës pati jehonë si në viset jugore shqiptare si ato të mesme, ku Esadi u kishte dërguar letra bejlerëve të Shqipërisë së Mesme që t'u bashkoheshin kryengritësve. Ndër krerët e lëvizjes ndër viset e influencës së tij, ishte kushëriri i tij i dytë, [[Abdi bej Toptani]].<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2016|page=28}}.</ref>
=== Lufta Ballkanike ===
{{Shih|Rrethimi i Shkodrës (1912-13)}}Në fund të gushtit 1912, kur kryengritja shqiptare ishte fashitur, Esad Pasha la Stambollin dhe u nis për Tiranë. Pas kërkesës së valiut të Shkodrës [[Hasan Riza Pasha|Hasan Riza Pashës]] dhe krerëve muslimanë të qytetit, Esad Pasha i emëruar komandant i "trupave të përforcimit" ishte caktuar të mblidhte ''nizamët'' e ''redifët'' (rezervistë) për "me i ndenjtë gati [[Mali i Zi|Karadakut]]". Pasi u lëshua urdhri, një ushtri prej rreth 5,500 vetësh u mobilizua në gatishmëri të Esad Pashës.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2016|pages=30-31, 33}}.</ref> Pati paqartësi në zinxhirin e komandës, 15 batalionet e redifëve dhe vullnetarëve shqiptarë që i përgjigjeshin Esad Pashës ishin më të shumtë në numër sesa korpusi i ushtarëve të rregullt turq nën komandën e Hasan Riza Pashës. U vendos që Esadi të quhej zyrtarisht komandant i Fronteve të Veriut dhe të Lindjes për nga grada, dhe kështu i nënshkroi urdhrat që nxirrte me shkrim, ndërsa Hasan Rizai ishte ushtaraku i parë për nga kompetencat ushtarake.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2016|pages=40-41}}.</ref>
| |||