[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
vNo edit summary
vNo edit summary
Rreshti 1:
[[Skeda:Kaaba_at_night.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kaaba_at_night.jpg|parapamje|215x215px|[[Qabeja]], në [[Meka|Mekë]], rajoni i Hexhazit, sot [[Arabia Saudite]], është [[kibla|qendra e Islamit]]. [[Myslimani|Myslimanë]] nga e gjithë bota mblidhen këtu për tu [[namazi|falur]] në unitet.]]
'''Islami''' ([[Arabishtja|arab]]. الإسلام, ''al-ʾIslām'') është një [[feja|fe]] [[Monoteizmi|monoteiste]] abrahamike. Është e bazuar në [[Teuhidi|besimin në një]] [[Zoti|Zot]] (arab. [[Allahu]]), në zgjedhjen e [[Muhammedi|Muhamedit]] për [[Të dërguarit në Islam|profetin e fundit]], paracaktimin e fatit të njerëzve, shpërblimin për vepra të mira dhe dënimin për vepra të këqija, [[Këndvështrimi islam mbi Ditën e GjykimitKijameti|ditën e gjykimit]] dhe [[Këndvështrimi islam mbi DitënDitët e Gjykimitfundit#Islami|ringjalljen e të vdekurve]]. [[Kurani]] është [[Librat e shenjtë islamikislam|shkrimi i shenjtë]] i Islamit dhe kështu burimi parësor i tij, i shkruar në [[gjuha arabe|gjuhën arabe]] dhe përmban 114 kapituj ([[Sureja|sure]]). Burimi i dytë i Islamit janë fjalët dhe veprimet ([[synneti]]) e profetit [[Muhammedi|Muhamed]].
 
Ndjekësit e Islamit quhen [[myslimani|myslimanë]], që sot janë rreth 1,62 miliardë ose 23% e njerëzve,<ref name="pewmuslim4">{{cite web |url = http://www.pewforum.org/2011/01/27/the-future-of-the-global-muslim-population|title = Executive Summary|work = The Future of the Global Muslim Population|publisher = Pew Research Center|accessdate = 22 December 2011}}</ref><ref>{{cite web|url = http://features.pewforum.org/muslim-population/?sort=Pop2030|title = Table: Muslim Population by Country &#124; Pew Research Center's Religion & Public Life Project|publisher = Features.pewforum.org|date = 2011-01-27|accessdate = 2014-07-23}}</ref> duke e bërë kështu Islamin [[Lista e religjioneve sipas numrit të besimtarëve|fenë e dytë më të madhe]] për nga numri i ndjekësve, dhe sipas disa burimeve feja me rritjen më të shpejtë në botë.<ref>[http://www.pbs.org/empires/islam/faithtoday.html PBS - Islam: Empire of Faith - Faith - Islam Today].</ref><ref>{{cite web|url = http://www.usnews.com/news/religion/articles/2008/04/07/no-god-but-god|title = No God But God|author = Lippman, Thomas W.|authorlink = Thomas Lippman|publisher = [[U.S. News & World Report]]|date = 2008-04-07|accessdate = 2013-09-24}}</ref><ref>{{cite news|last1 = Burke|first1 = Daniel|title = The world's fastest-growing religion is ...|url = http://edition.cnn.com/2015/04/02/living/pew-study-religion/|accessdate = 18 April 2015|agency = CNN|date = April 4, 2015}}</ref>
Line 12 ⟶ 13:
Ndërkohë pati konflikte me tre fiset [[Çifutët|çifute]] më me rëndësi në Jethrib: [[banu kainuka-t|benu kanjuka-t]] dhe [[banu nadir-ët|benu nadir-ët]] u përzunë nga ky oaz, ndërsa meshkujt e [[banu kuraiza-t|banu kuraiza-ve]] u ekzekutuan, pasuria e tyre u nda mes myslimanëve ndërsa gratë dhe fëmijët u shitën si skllevër.
 
Lufta e Muhametit dhe trupave të tij kundra kuraish-ëve dhe aleatëve të tyre çoi më 628 pas Kr. në një marrëveshje paqeje. Pas shkeljes së kësaj marëveshjeje nga ana e mekkanasve pasoi pushtimi i Mekkës më 630 pas Kr.<ref>''The Encyclopaedia of Islam''. New Edition. Brill, Leiden. Vol. 6, f. 147 ("Makka") : "A breach of the terms of this treaty by Meccan allies led to a great Muslim expedition against Mecca with some 10,000 men. The town was surrendered almost without a blow, and all the Meccans, except a handful who were guilty of specific offences against Muhammad or some Muslim, were assured their lives and property would be safe if they behaved honourably." (''Shkelja e kushteve të kësaj marrëveshjeje nga ana e aleatëve mekkanas, çoi në një ekspeditë me rreth dhjetëmijë vetë kundra Mekkës. Qyteti u dorëzua gati pa asnjë përpjekje dhe të gjithë mekkanasve, me përjashtim të një grusht prej tyre që ishin fajtorë për shkelje ndaj Muhametit si dhe ndonjë myslimani, iu premtua se do t'u sigurohej jeta dhe prona, në qoftë se do të silleshin hijshëm.'')</ref> Kur më 632 pas Kr. profeti vdiq, territori i zotërimit islamikislam shtrihej mbi të gjithë gadishullin arabik.<ref>Për një përmbledhje shih: W. Montgomery Watt: ''Muhammad at Medina'' (''Muhameti në Medinë''). Oxford University Press, 1962. f. 78-151; Elias Shoufani: ''Al-Ridda and the Muslim Conquest of Arabia'' (''Al-Ridda dhe pushtimi mysliman i Arabisë''). University of Toronto Press, 1973. f. 10-48</ref>
 
Shih edhe: ''[[Historia e fesë islame]]''
 
== Bazat e fesë islame ==
[[Skeda:Arabic Calligraphy at Wazir Khan Mosque2.jpg|parapamje|right|Një kaligrafi arabe e '''šahada'''-s (ose ''[[shehadeti]]t'') në xhaminë e Vazir-Khan-it në [[Lahore]] ([[Pakistani|Pakistan]])]]
[[Skeda:Shahadah.png|parapamje|right|'''šahada''' (''shehadeti'') si shkrim kaligrafik]]
[[Skeda:Shahada.svg|parapamje|right|Një shkrim tjetër kaligrafik i '''šahada'''-s (''[[shehadeti]]tshehadetit'')]]
[[Skeda:Mosque.jpg|parapamje|right|Myslimanë gjatë '''ṣalāt'''-it (''[[namazi]]t'')]]
[[Skeda:Islamic Society of Akron & Kent - women jummah prayer.jpg|parapamje|right|Myslimane gjatë '''ṣalāt'''-it (''[[namazi]]t'')]]
[[Skeda:Prayer in Cairo 1865.jpg|parapamje|right|„Falje në Kajro“ nga [[Jean-Léon Gérôme]], 1865]]
[[Skeda:Kabaa.jpg|parapamje|right|Sjellja shtatë herë rreth Kaaba-s (''[[Qabeja|Qabesë]]'') është pjesa më e rëndësishme e haxh-it, e pelegrinazhit të myslimanëve për në Mekkë]]
 
=== Pesë shtyllat ===
Line 35 ⟶ 36:
 
==== Shpallja e besimit ====
E para e këtyre detyrave është [[Shehadeti|shpallja e besimit islam]], ose ''shahadashehadeti (shehadetishahada'') (arabisht: الشهادة ''šahada''), që thuhet si vijon:
 
أشهد أن لا إله إلا الله وأشهد أنّ محمدا رسول الله = ashhadu an lā ilāha illā 'llāh va-ashhadu anna Muhammadan rasūlullāh ašhadu an lā ilāha illā 'llāh, va-ašhadu anna muḥammadan rasūlu 'llāh (''"Dëshmoj, se s'ka Zot tjetër që meriton të adhurohet me të drejtë përveç ALLAHUT dhe se Muhamedi është rob dhe i dërguari i ALLAHUT."'').
 
Me këtë shprehje të përbërë nga dy pjesë, myslimanët deklarojnë njohjen e këtij monoteizmi strikt, dërgimin profetik të Muhamedit dhe zbulesën e tij Kuranin dhe kështu vetë fenë islame.<ref>(Halm, Heinz, Der Islam. Geschichte und Gegenwart (''Islami. Historia dhe e sotmja''). C.H. Beck, München 2008, f. 60, ISBN 978-3-406-56285-3)</ref> Kush e thotë shpalljen e besimit me vetëdije të plotë përpara dy dëshmitarëve vlen si mysliman.
 
Këtë shprehje thërret [[muezinimyezin]]i (arabisht: مؤذّن ''mu'adhdhin'') gjithashtu pesë herë në ditë gjatë [[ezani]]t (arabisht: أذان ''adhān'') nga [[minareja]] (arabisht: مناره ''manara''), për t'i thërritur myslimanët që të kryejnë namazin, faljen rituale të detyrueshme (arabisht: صلاة ''ṣalāt''), ku kjo shprehje gjithashtu përsëritet.<ref>(Schaefer, Udo, Glaubenswelt Islam. Eine Einführung (''Bota e besimit islam. Hyrje''). Hildesheim, Zürich, New Nork 2002, f. 69, ISBN 3-487-10159-9</ref>
 
[[Shia|Shiitët]] shtojnë zakonisht edhe këtë fjali:<ref>Islamisches Zentrum Hamburg. Das rituelle Gebet im Islam. (''Falja rituale në fenë islame)". f. 2. Online=http://www.izhamburg.com/pagefiles/gebet.pdf</ref>
Line 50 ⟶ 51:
 
==== Të falurit ====
Të falurit, ([[Namazi|salāt-isalavati]], (arabisht: صلاة), ''salāt''), ose ''namazi'') kryhet në kohë të caktuara të ditës, për të cilat bën thirrje [[muezini]]: gjatë gdhimit, në mesditë, pasdite, gjatë muzgut dhe pas ngrysjes.<ref>shih ''The Encyclopaedia of Islam''. New Edition. Brill, Leiden. Vol. 8, f. 925</ref>
 
Më parë bëhet larja rituale me ujë të pastër, [[abdesi]] (arabisht: ''vudu''; [[Gjuha persiane|persisht]]: ''âbdast''). Për rastet kur ky nuk është në dispozicion në sasi të mjaftueshme ose nevojitet për pirje përdoret në mënyrë simbolike rërë ose dheu (''tejemuni''). shkurtimi, bashkimi, kryerja më përpara ose shlyerja më vonë e të të falurit lejohet në kushte të caktuara, psh. gjatë udhëtimit ose në rast sëmundjeje. Të premten bëhet falja e mesditës ([[Të falurit e të premtes|Të falurit e të xhumase]]) në bashkësi, kryesisht në xhaminë qëndrore të qytetit ose lagjes. Kjo shoqërohet nga predikimi (''[[Hutbeja|hutba]]''), i cili bazohet mbi kuranin dhe thëniet e profetit dhe ku trajtohen shpesh edhe çështje aktuale të ditës.
 
==== Taksa e lëmoshës ====
Taksa e [[Lëmosha|lëmoshës]] (arabisht: زكاة ''[[Zeqati|zakāt]]'') (''zekatizeqati'')<ref>Mohammed und die Frühzeit, islamisches Recht, religiöses Leben (''Muhameti dhe koha e herëshme, e drejta islamike, jeta fetare'') në: Der Islam (Die Religionen der Menschheit, Bd. 25) (''Feja islame (Fetë e njerëzimit, Vol. 25)''), William Montgomery Watt, Alford T. Welch, 1980, ISBN 3-17-005428-7, f. 137, 303; Schaefer, Udo: Glaubenswelt Islam. Eine Einführung (''Bota e besimit islam''), Botimi i dytë . Georg Olms, Hildesheim, Zürich, New Nork, 2002, f. 70, ISBN 3-487-10159-9</ref> është taksa e detyrueshme për t'u paguar nga çdo mysliman i shëndoshë psiqikisht, i lirë, i rritur dhe financiarisht në gjendje<ref>Thomas Patrick Hughes: ''A Dictionary of Islam''. Asian Educational
Services, 1996. f. 699</ref> për të ndihmuar financiarisht të varvërit, skllevërit, debitorët dhe udhëtarët si edhe për ''[[Xhihadi|përpjekjen ose luftën në rrugën e zotit]]''<ref>Thomas Patrick Hughes: ''A Dictionary of Islam''. Asian Educational
Services, 1996. f. 700</ref><ref>[[Zeqati|Zekati]] paraqet një nga tre format e taksave të detyrueshme sipas së drejtës klasike islamike. Dy taksa të tjera që duheshin paguar nga jo-myslimanët nën sundimin islamik janë taksa e tokës ''[[haraxhiharaçi]]'' (ose ''haraçiharaxhi'') dhe taksa për frymë ''[[xhizjaxhizje]]'', e bazuar në suren 9, vargu 29.</ref>
Niveli i saj lëviz sipas formës së të ardhurave (tregëti, blegtori, bujqësi) ndërmjet 2,5 dhe 10 përqind ashtu si edhe baza e taksimit (të ardhurat ose pasuria e përgjithëshme).<ref>Marwa El-Daly: ''Philanthropie für soziale Gerechtigkeit in muslimischen Gesellschaften - Der Fall Ägypten'' (Filantropi për drejtësi sociale në shoqëritë myslimane. Rasti i Egjiptit). Në: Peter Heine, Aslam
Syed (botues): ''Muslimische Philanthropie und Bürgerschaftliches Engagement'' (Filantropia myslimane dhe angazhimi civil). Maecenata Verlag, 2005. f. 128 f.</ref>
Line 64 ⟶ 65:
 
==== Agjërimi ====
Agjërimi (''[[Agjërimi|zaum-i]]'') mbahet çdo vit në muajin islamik të [[ramazaniRamazani]]t. [[Kalendari islamikhixhri]] shtyhet çdo vit në krahasim me [[Kalendari gregorian|kalendarin gregorian]] 10 ditë. Agjërimi mbahet duke nisur nga kur fillon të zbardhë dita (kur arrin të „dallohet një fije e bardhë nga një fije e zezë“, sure 2, vargu 187), deri në perëndimin e plotë të diellit. Nuk hahet, nuk pihet, nuk pihet duhan, nuk bëhen marrëdhënie bashkëshortërore dhe ushtrohet të përmbajturit në sjellje.
 
Myslimanët preferojnë ta prishin agjërimin me një hurmë arabie dhe një gotë qumësht siç mendohet ta ketë bërë edhe profeti (a.s). Muaji agjërues i ramazanit përfundohet me festën e prishjes së agjërimit, bajramin (arabisht: عيد الفطر''Īd al-fitr''; turqisht ''bayram'').
Line 94 ⟶ 95:
''shih artikullin kryesor: [[Sheriati]]''
 
ShariaSheriati (arabisht: الشريعة = šariʿa) (''ose sheriati''sharia'') është e drejta islamikeislame, e cila përfshin të gjitha fushat e jetës duke i rregulluar ato sipas rregullave hyjnore të pandryshueshme. Këto rregulla janë fiksuar me shkrim sidomos në kohën e herëshme të [[abbasidët|abbasidëve]] dhe përbëjnë deri më sot bazën e të drejtës islamikeislame. Zbatimi konkret i saj bëhet me anë të [[fatva]]-ve, ekspertizave ligjore ose vendimeve doktrinale që jepen nga teologët juristë ([[Myftiu|myftitë]]) duke u bazuar në interpretimin e kuranit dhe të [[Sunneti|sunna-s]] sipas rregullash tradicionale (''usul al-fikh'').
 
Fatva ka nga të gjitha sferat e jetës, ligjet martesore, tregtare, të kontratave dhe ato penale ashtu si edhe rregullimi i marrëdhënieve me botën jo-myslimane. Por sharia nuk duhet kuptuar si e drejtë e kodifikuar megjithëse ka pasur edhe përpjekje për kodifikim. Gjithmonë kur flitet për „futjen e sharias“ si sistem ligjor, bëhet fjalë vetëm për pjesë të sharias. (shih [[#zbatimi i sharias|më poshtë]])
 
Jurisprudenca klasike islamikeislame ka parashikuar si qëllim të [[xhihadi]]-t hegjemoninë e fesë islame dhe kështu bashkë me të hyrjen në fuqi të sharia-s në mbarë botën.
Rregulla të caktuara në lidhje me praktikimin e fesë, si falja apo pelegrinazhi, kanë qenë të vlefshme vetëm për myslimanë, ndërsa për të drejtën martesore dhe civile janë parashikuar përjashtime. Prandaj edhe jurisprudenca islamikeislame ka zhvilluar një të drejtë të veçantë për të huajt dhe pakicat, si psh. [[Sistemi i miletit|sistemin e miletit]] osman (shih: [[Dhimmi]]).
 
Sharia klasike ndahet në një [[Medh-hebi|shkollë juridike]] shiite dhe katër sunnite. E përbashkët për to është se kanë lindur në ambjente shoqërish me shumicë myslimane. Kushtet e myslimanëve në diasporë mungojnë në shkollat juridike klasike dhe sot sa vjen e merren më tepër parasysh me anë të fatva-ve të reja. Meqënëse mes teologëve islamikë nuk ka konsens të përgjithshëm, nuk mund të bëhet fjalë për „sharian“, pasi sharia unike (''e njësuar'') nuk ekziston.
 
Në [[Sufizmi|sufizëm]], (mistikën islame), sharia ka vlerën e ''bazës'' për rrugën në kërkim të zotit. Stacione të tjera janë: ''[[tarika]]'' („rruga mistike“), ''[[hakika]]'' („e vërteta“) dhe ''[[ma'rifa]]'' („njohja, të kuptuarit“).
 
=== [[Eskatologjia]] ===
Line 109 ⟶ 110:
 
== Historia fesë islame ==
''shih [[Historia e fesë islame]], [[Ekspansioni islamikislam]], [[Epoka e lulëzimit islamikislam]].''
 
== Rrymat e ndryshme ==
Line 144 ⟶ 145:
Sot feja islame është e përhapur në shumë vende të [[Lindja e afërme|lindjes së afërme]], [[Afrika veriore|Afrikës veriore]], [[Azia qëndrore|Azisë qëndore]] dhe [[Azia juglindore|juglindore]]. Zona kryesore e përhapjes është brezi i thatë, i cili shtrihet nga [[Saharaja]] në perëndim, nëpër Lindjen e afërme dhe Kaukazin, deri në Azinë qëndrore në lindje. Vendi mysliman me popullsinë më të madhe në numër është [[Indonezia]]. Vende në [[Europa|Europë]] me karakter mysliman janë [[Bosnja dhe Hercegovina]], [[Turqia]], [[Shqipëria]] dhe [[Kosova]]. Shumë vende të tjera kanë pakica myslimane.
 
=== Konferenca islamikeislame ===
Vendet islamike janë të organizuara në [[Organizata e konferencësBashkëpunimit islamikeIslam|Organizatën e konferencësbashkëpunimit islamikeIslam]] (OIC), ku bëjnë pjesë edhe disa shtete me pakica më të mëdha myslimane.
 
=== Praktikimi i sharias ===
''shih artikullin kryesor: [[Sheriati|Sharia]]''
 
Sipas [[Deklarata e Kairos për të drejtat e njeriut në islam|Deklaratës së Kairos për të drejtat e njeriut në islam]] të vitit 1990, sharia duhet bërë përsëri baza e legjislativës në të gjithë vendet islamikeislame. Zbatimi në praktikë veç është shumë i ndryshëm. Në Tunizi zbatimi kufizohet vetëm në të drejtën civile ndërsa në Arabinë Saudite dhe [[Sudani|Sudan]] ajo është plotësisht në fuqi. Sharia parimisht nuk njeh barazinë mes myslimanëve dhe jo-myslimanëve si dhe mes burrit dhe gruas.
 
Në [[Arabia Saudite|Arabinë Saudite]], në [[Sudani|Sudan]], në [[Irani|Iran]], [[Somalia|Somali]] dhe në pjesë të [[Pakistani]]t (rajone fisesh nën admistratën qendrore federale), sharia vlen pothuaj pa kufizim. Në [[Egjipti|Egjipt]], [[Jordania|Jordani]], [[Indonezia|Indonezi]], [[Maroku|Marok]] dhe shumë vende të tjera sharia praktikohet pjesërisht, psh. ndalimi i martesës së një myslimaneje me një jo-mysliman ose lejimi i [[Poliginia|poliginisë]] sipas rregullave islamikeislame. Megjithatë në shumë shtete realiteti social në pjesë të shoqërisë është i tillë që sharia vazhdon të zotërojë në shumicën e fushave të jetës. Kështu psh. ekziston poliginia (që nuk njihet nga ana zyrtare) në zonat fshatare të Turqisë duke u amnistuar (''toleruar'') vazhdimisht. Në disa vende ekzistojnë përkrah vendimeve gjyqësore për myslimanë që bazohen tek sharia edhe vendime gjyqësore shekullare (''jofetare'') për jo-myslimanë (psh. në [[Nigeria|Nigeri]]).
 
Në disa vende islamikeislame (psh. në Arabinë Saudite, Sudan, Iran, Nigeri) gjejnë zbatim ndëshkime veçanërisht drakoniane (''shumë të rrepta''), si psh. prerja publike e gjymtyrëve (''gjymtimi'') ose [[Vrasja me gurë|vrasja publike me gurë]], psh. për [[Vjedhja|vjedhje]] ose [[Shkelja e kurorës|shkelje kurore]]. Këto metoda tejet të dyshimta kritikohen me forcë në mënyrë ndërkombëtare. Edhe përbrenda komunitetit islamikislam shprehet kritikë ndaj tyre, megjithatë jo sepse këto ndëshkime bien në shkelje me të drejtat e njeriut por sepse gjatë dënimeve të të akuzuarve kushtet mbrojtëse të përcaktuara nga sharia më së shumëti nuk merren parasysh. Në këtë kontekst duhet vënë re se ushtrimi i sotëm islamikislam i drejtësisë në disa vende u ofron të akuzuarve vetëm një mbrojtje shumë të pakët: shpesh ndodh që të akuzuarit janë [[Analfabetizmi|analfabetë]] dhe zakonisht nuk kanë asistencë avokatore. Gjykatësit janë vetë shpesh me kualifikim të dobët dhe vendimet merren jo rrallë në mënyrë arbitrare.
 
Një sferë e sharias që vazhdon të ekzistojë ende në Sudan dhe në [[Mauritania|Mauritani]] është [[skllavëria]] (''shih'' [[Feja islame dhe skllavëria]]).
 
=== „St. Petersburg Declaration“ ===
Si fillimi i një „epoke të re të iluminizmit për fenë islame“ e konsideroi veten më 4 dhe 5 mars 2007 në Saint Petersburg (Florida, SHBA) një konferencë myslimanësh shekullarë nga vende të ndryshme islamikeislame dhe perëndimore, e cila u morr me interpretimin shekullar të fesë islame, me domosdoshmërinë e një kritike të brendshme të kuranit, me gjendjen aktuale të lirisë së mendimit në shoqëritë myslimane dhe me çështje të edukimit. Iniciatorë ishin ndër të tjerë myslimanë disidentë si [[Ayaan Hirsi Ali]], [[Irshad Manji]] dhe [[Ibn Warraq]]. Në përfundim u nënshkrua e ashtuquajtura „[[St. Petersburg Declaration]]“ (''Deklarata e Saint Petersburg-ut''), ku ndër të tjera kërkohet ndarja e shtetit nga feja, respektimi i të drejtave universale të njeriut, abrogimi (''heqja'') e sharias dhe e gjithë ndëshkimeve me vrasje dhe praktikave gjymtuese si edhe barazia e plotë e të drejtave të gruas në fenë islame dhe në vendet islamikeislame.<ref>[http://secularislam.org/blog/post/SI_Blog/21/The-St-Petersburg-Declaration shih: ''St. Petersburg Declaration'']</ref>
 
== Vendet e shenjta të fesë islame ==
Line 186 ⟶ 187:
 
Kurani kritikon në shumë vende të tjera në mënyrë vehemente adhurimin e qenieve të tjera në vend të zotit.<ref>Shih: Ignaz Goldziher: ''Muhammedanische Studien (Studime Muhametane''). Georg Olms Verlag, 2004. Vol. 2, f. 287; dhe aty, vargjet e përmendura të kuranit, ndër të tjera 16:20-22</ref>
Në botën e përtejme, sipas besimit islamikislam, [[Mushrik-ët|idhujtarët]] (''politeistët''), do të dënohen me hyrjen në [[Xhahannam-iXhehenemi|ferr]] (xhahannamxhehenem), (''xhehenemxhahannam'').
 
=== Fetë abrahamite ===
Line 196 ⟶ 197:
 
=== Interaksioni historiko-politik me komunitetet e tjera fetare ===
[[Sijar-i|E drejta ndërkombëtare klassike islamikeislame]] e hartuar në shekujt që pasuan pas vdekjes së themeluesit të fesë, bënte dallim në trajtimin e heterodoksëve (''besimitarëve të feve të tjera'') ndërmjet [[Fetë e librave|besimtarëve të feve të shkrimeve]] (''monoteistëve'') dhe besimtarëve të feve politeiste, të cilët ''[[de iure]]'' duheshin luftuar deri në pranimin e fesë islame. Të parët kishin një status të veçantë nën komunitetin islamikislam si ''[[dhimmi]]'' (të mbrojtur). Ky status kishte si kusht pagimin e një takse të veçantë, [[xhizja]]-n; për këtë u garantohej atyre në të kundërt mbrojtja e jetës dhe e pronës si dhe leja për të praktikuar fenë e tyre (me kufizime të caktuara)<ref>Francis E. Peters: ''Islam, a Guide for Jews and Christians''. Princeton University Press, 2003. f. 195</ref> lirisht.<ref>Albrecht Noth: ''Der Dschihad: sich mühen für Gott (Xhihad-i: të munduarit për zotin''). Në: Gernot Rotter (botues): ''Die Welten des Islam: neunundzwanzig Vorschläge, das Unvertraute zu verstehen (Botët e islamit: njëzetenëntë propozime për të kuptuar të panjohurën''). Fischer Taschenbuch Verlag, 1993. f. 30</ref> Kjo marrëveshje vlente fillimisht vetëm për çifutët dhe të krishterët por u zgjerua ndaj të gjithë thjesht jo-myslimanëve kur pushtuesit myslimanë hasën në komunitete besimesh të tjera, si psh. [[Hinduizmi|hindut]].<ref>Robert Hoyland (botues): ''Muslims and Others in Early Islamic Society''. Ashgate, 2004. f. xiv</ref> Heterodoksët (''besimtarët e feve të tjera'') në zonat jo-islamikeislame, në të ashtuquajturën ''[[Dar al-harbyl-iHarb|shtëpinë e luftës]]'' (''dar al-harb''), u lejohej të qëndronin përkohësisht ''[[Mustamin-i|musta'min]]'' në [[Dar al-yl islam-i|zonat islamikeislame]] (''dar al-islam''). Si banorë të ''dar al-harb''-it ata vlenin përndryshe si armiq (''[[harbi]]'') që pas pushtimit të vendeve të tyre gjatë [[Ekspansioni islamikislam|ekspansionit islamikislam]], në fillim u duhej bërë thirrje të konvertonin (''ndërronin fenë'') në fenë islame. Në rast refuzimi u duhej bërë oferta e statusit të dhimmi-t (me kushtin që t'i përkisnin më parë një feje libri) dhe në rast refuzimi të kësaj oferte duheshin luftuar.<ref>A. J. Wensinck und J. H. Kramers (botues): ''Handwörterbuch des Islam (Manuali i fesë islame''). Brill, 1941. f. 112, "Djihād"</ref>
 
=== Situata aktuale e bahai-tëve ===
''shih artikullin kryesor [[Bahai-tët]]''
 
Feja relativisht e re e [[Bahai-tëtBahaizmi|bahai-tëve]] i plotëson në fakt kushtet e një feje libri ([[Fetë abrahamiteAbrahamitët|monoteizëm abrahamit]], profet, zbulesë e fiksuar me shkrim) – njeh madje pretendimin zbulesor të Muhametit dhe respekton kuranin por nuk pranohet si fe ''ahl al-kitab'' (fe libri) në botën islamikeislame. Doktrina e bahai-tëve, e cila përshkrimet [[Eskatologjia|eskatologjike]] të kuranit nuk i lidh me marrjen fund materialisht të botës por me zbulesat pas-islamikeislame të [[bab-i]]t dhe [[baha’u’llah-u]]t, cilësohet nga shumë teologë myslimanë si [[Apostazia në fenë islame|apostazi]] (ردة ''ridda'') (''braktisje ose ndërrim feje''). Përveç akuzash të tjera, [[fatva]]-t sunnite e cilësojnë fenë bahaite si lëvizje e të pafeve ([[Qafiri|kuffār-ëve]]) të krijuar nga jo-myslimanë për të shthurur fenë islame.<ref>[http://www.scribd.com/doc/2511578/Refuting-the-Kaffir-Bahai-Movement-Fatwa Refuting the Kaffir Bahai Movement (Fatwa)]</ref>
 
Veçanërisht shumë ndiqen ata në Iranin shiit. Krye-[[Ajatollah|ajatollah-u]] [[Naser Makarem Shirazi]] i ka stigmatizuar (''damkosur'') bahai-tët si „të pafe luftarakë“ (''kofare harbi'') që lejohet të vriten. Deputeti i parlamentit iranian [[Mehdi Kuchaksadeh]] është i mendimit se bahai-tët „duken në fakt si njerëz por nuk janë njerëz“.<ref>Welt Online Debatte, Wahied Wahdat-Hagh: ''[http://debatte.welt.de/kolumnen/73/periskop/56462/iran+besorgniserregendes+urteil Iran. Besorgniserregendes Urteil]'' 18 janar 2008</ref> Përkatësisht përndiqen bahaitët në Iran. Gjithashtu edhe në perëndim shiitët përpiqen t'i margjinalizojnë (''përjashtojnë'') bahai-tët.<ref>Spiegel Online, Alexander Schwabe: ''[http://www.spiegel.de/politik/deutschland/0,1518,483542,00.html Hamburger Schiiten grenzen Bahai aus (shiitët në Hamburg margjinalizojnë bahaitët)]'' 18 maj 2007</ref>
Line 211 ⟶ 212:
* [[Islamizmi]]
* [[Kritika ndaj fesë islame]]
* [[Epoka e Artë IslamikeIslame]]
 
== Weblinks ==