Wikipedia

Xhevat Korça: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
meqe vete ai zgjidhte ta shkruante Kortsha, ndoshta mbetur qe nga koha e studimeve, si Konitza
vNo edit summary
Rreshti 1:
{{Kutia Politikan|Emri=Xhevat Korça|Figura=|Madhësia e Figurës=230px|Detyra=Ministër sekretar shteti i Arsimit|Fillimi i afatit=3 dhjetor 1941|Mbarimi i afatit=4 janar 1943|Paraardhësi=[[Ernest Koliqi]]|Pasardhësi=[[Ndoc Naraçi]]|Datëlindja=10 janar 1893|Vendlindja=[[Korça|Korçë]], [[Perandoria Osmane]]|Datëvdekja=27 korrik 1959|Vendvdekja=[[Burgu i Burrelit]], [[Republika Popullore e Shqipërisë]]|Kombësia=shqiptar|Profesioni=mësues, nëpunës|Bashkëshortja=|Fëmijë=[[Genc Korça|Genci]], Mërgimi|Detyra2=|Fillimi i afatit2=|Mbarimi i afatit2=|Paraardhësi2=|Pasardhësi2=}}'''Xhevat KortshaKorça''' ose '''Korça''Djevat Kortsha'''''<ref>{{Cite journal|last=Sina|first=Beqir|date=22 shkurt 2016|title=Në Detroit vdiq në moshën 92 vjeçare intelektuali i shquar në diasporë Genc Korça - Kortsha|url=https://www.botasot.info/diaspora/517553/ne-detroit-vdiq-ne-moshen-92-vjecare-intelektuali-i-shquar-ne-diaspore-genc-korca-kortosha/|journal=|volume=|pages=|via=}}</ref> ([[Korça|Korçë]], [[10 janar]] [[1893]] - [[Burgu i Burrelit]], [[27 korrik]] [[1959]]) ka qenë mësues, historian dhe ministër Arsimi i qeverisë [[Mustafa Kruja|Kruja]].
 
== Biografia ==
Lindi më [[10 janar]] 1893 në [[Korça|Korçë]],<ref name=":1" /> ku kreu mësimet fillore. Që i ri iu bashkua çetave e [[Themistokli Gërmenji]]t dhe [[Spiro Ballkameni]]t, arsye për të cilën u dënua me vdekje si prej autoriteteve osmane dhe prej grekëve.<ref Përname=":0">{{Cite bëmatjournal|last=Ndreca|first=Ardian|date=26-27 ekorrik çetave2006|title=Xhevat [[AbedinKortsha: Shkëmbi]]shembull dhei [[Kristoqëndrimit Floqi]]moral nëpër shkrimeintelektualët përkujtimoreshqiptarë|url=https://alsiva.wordpress.com/2012/05/16/xhevat-kortsha-shembull-i-qendrimit-moral-per-intelektualet-shqiptare/|journal=55|volume=199/200|pages=16-17|via=}}</ref>
 
Ndoqi gjimnazin e [[Janina|Janinës]], [[Zosimea|Zosimean]].<ref name=":1">{{Cite book|title=[[Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet]]|last=Dervishi|first=Kastriot|publisher=55|year=2012|isbn=9789994356225|location=Tiranë|pages=160|ref=harvnb}}</ref> Me interesimin e Gërmenjit dhe përkrahjen e [[Bajram Curri]]t, administrata shqiptare gjatë pushtim-administrimit austro-hungarez dërgoi Xhevatin së bashku me disa djem të tjerë me studime në Vjenë. Ndoqi studimet në Fakultetin e Filozofisë, dega histori, nga 1917 dhe përfundoi studimet me vlerësimin «summa cum laude» më 1922.<ref name=":1" /> Me 15 dhetor 1918 së bashku me bashkëstudentët Jani Basho, Remzi Baçi, [[Nush Bushati]], Raqi Buda, [[Fuat Asllani|Fuad Asllani]], [[Gjovalin Gjadri]], Luigj Kakarriqi i paraqitën presidentit amerikan [[Woodrow Wilson|Wilson]] një lutje ku i kërkojnë "''në emër të djelmërisë shqiptare e të kombit shqiptar të merrni këtë komb fatkeq nën mbrojtjen Tuaj''».<ref name=":0" />
 
Më 1922 caktohetu caktua arsimtar në [[Shkodra|Shkodër]], kur u themelua gjimnazi shtetëror, së pashku me Anton Palucën, [[Kostaq Cipo]]n, [[Kolë Margjini|Kolë Margjinin]], Gabriel Meksin, [[Gjergj Kokoshi]]n, [[Simon Rrota|Simon Rrotën]] etj.<ref Ndërname=":0" punimet/> shkencoreMë të1923 Xhevatu Kortshësemërua duhetdrejtori përmendëi studimiparë i tijGjimnazit metë Shkodrës.<ref name=":1" /> Asokohe botoi në shtypshkronjën ''Nikaj'' në Tiranë titullstudimin «''Tri pyetje nga jeta e Skënderbeut''»,.<ref shtypur nëname=":0" vitin 1923 në shtypshkronjën ''Nikaj'' në Tiranë./>▼
Pas shpalljes së Pavarësisë në sajë të interesimit të Gërmenjit, të mbështetur edhe prej [[Bajram Curri]]t, qeveria e atëherëshme shqiptare dërgoi Xhevatin së bashku me disa djem të tjerë me studime në Vjenë, në fakultetin e shkencave historike. Fitoi shprehitë shkencore dhe mblodhi materiale dhe burime për me hedhë dritë më vonë mbi figurën e heroit tonë kombtar, [[Gjergj Kastrioti]]t. Përfundoi studimet me vlerësimin «summa cum laude» tregon shkallën.. Me 15 dhetor 1918 së bashku me studentët shqiptarë Jani Basho, Remzi Baçi, [[Nush Bushati]], Raqi Buda, [[Fuat Asllani|Fuad Asllani]], [[Gjovalin Gjadri]], Luigj Kakarriqi i paraqitën presidentit amerikan [[Woodrow Wilson|Wilson]] një lutje ku ndër të tjera shkruhej:
 
MePërkrahu dështiminLëvizjen e Lëvizjesqershorit, sëarsye qershori,për Kortshatë sicilën përkrahëspasi ikthimit qeverisëtë sëZogut [[Fanme Noli|FanTriumfin Nolit]]e uLegalitetit detyruanë tëdhjetorin iktee në1924, mërgimu melargua gjithëdrejt familjen nëMbretërisë JugosllaviJugosllave.<ref Atjename=":1" u/> U inkuadrua prej prof. Henrik Bariqit si lektor i gjuhës shqipe në kursin-seminar që albanologu mbante asokohe. Këshilli i Fakultetit të Filozofisë pranë Universitetit të Beogradit, me nismën e Prof. Bariqit, kishte aprovuar me datën 31 maj 1925 krijimin e «Seminarit për filologjinë shqipe». Kështu në vitin 1925 Xhevat Kortsha u caktua prej Bariqit si lektor me honorar për gjuhën dhe letërsinë shqipe, ndërsa gjatë vitit akademik 1927-28 ai mbajti kursin “Gjuha shqipe për fillestarë”. Fryt i këtij bashkëpunimi janë edhe dy reçensionet që Xh. Kortsha botoi tek revista e Bariqit: «Arhiv za arbansku starinu, jezik i etnologiju» në vitin 1926 (lib. III, n. 1-2), njëri i botuar serbisht i përket «Historisë së Skënderbeut» që Fan Noli kishte botuar në Boston në vitin 1921. Ndërsa tjetri i shkruar gjermanisht analizon në mënyrë kritike përkthimin gjermanisht që Gustav Weigand-i i kishte bërë në vitin 1925 në faqet e «Balkan-Arkiv»-it të tij disa pjesëve të «[[Lahuta e Malcís|Lahutës së Malcisë]]».<ref Mbasname=":0" tre vitesh qëndrimi në Beograd, Xhevati së bashku me familje u detyrua të shkonte në [[Austria|Austri]] sepse [[Ahmet Zogu|Zogu]] dy herë çoi njerëz në Beograd t'i bënin atentat e gjithashtu Zogu porsa kish nënshkruar edhe një marrveshje sipas së cilës Jugosllavia kishte për t'i dorzuar refugjatët politikë Zogut. Në Austri ku vijoi të jetonte si emigrant politik u dha i tani mbas përkthimit të dokumenteve që ndodheshin në Arkivën e Shtetit austriak të cilat hidhnin dritë mbi historinë tonë kombtare. Mbas atentatit që [[Aziz Çami|Azis Çami]] dhe [[Ndok Gjeloshi]] i bënë Zogut në Vjenë, Kortshën e përzunë nga Viena dhe shkoi me banim në Graz. Më pas Kortsha u detyrua të kalonte në Itali, ku vendoset në [[Rijeka|Fiume]]. Megjithatë kur radioja italiane me 7 prill 1939 jepte komunikatat e pushtimit fashist të vendit, ai qante pranë radios dhe përzente gazetarët italianë që shkonin me e intervistue si emigrant politik antizogist, duke u thënë:/>▼
: «''Sot, kur fati i botës varet kaq shumë prej Jush, kur çdo e vetme minutë e z. Suaj do të jetë e zënë me çështjet e të ardhmes, natyrisht do të duket guxim i pafalshëm që një grusht studentësh të një kombi jo shumë të dëgjuar të ju luten për një të katërtën e orës Tuaj shumë të çmuar… Duket se jemi krejt të harruar, sikur i përkasim historisë së vjetër. Pak mund të jemi, por megjithatë kemi vendosur dhe kemi bërë be të bëjmë në çfarëdo lloj kushti çfarë të na vijë për dore për vendin tonë të dashur. Ai është gjithë çfarë kemi, i tëri që duam të kemi dhe që e lëmë jetën tonë me gëzim. Si më i madhi idealist i shekullit do të jetë shumë e lehtë për Ju, fort i ndershmi Zotëri, të çmoni drejtësisht qëllimin e ambicionit tonë, ai është ideali ynë…» - dhe tue vijue: «... duke qenë se historia e jonë na la në mesjetë, në Errësirë të plotë, politikanët serbë e grekë gjetën rastin të mohojnë të drejtën tone për një jetë politike. Këta shkuan kaq larg sa të mos shohin qënien gjeografike dhe etnografike tonën, ata besuan se Europa Perëndimore dhe Amerika duhej të lexonin punët e ngatërruara të Ballkanit vetëm mbas shkrimeve të tyre edhe të shohin vetëm me sytë serbë e grekë… Por fatmirësisht politikanë të mëdhenj që kanë ardhur në kontakt me Shqipërinë janë bërë mbrojtësit më të fuqishëm të çështjes tonë, sepse kanë parë të vërtetën dhe padrejtësinë që bëhet kundra nesh. Midis tyre në radhën e parë është z. Gjergj Fred Uilliams, ish-ministër i SHBA në Athinë, i cili dha dorëheqjen më 1913 për të protestuar kundër përdorimit të keq të Shqipërisë prej Fuqive të Mëdha të Europës… Zoti President! Në qoftë se në vendimin e paqes një komb lihet i pambrojtur dhe përdoret kaq mizorisht, a mundet vallë në atë anë të botës të sigurohet paqja? Shqipëria, sikundër Konferenca e Londrës ja përcaktoji kufijtë, kurrë s'mundej të jetonte, ajo kishte farën e vdekjes në gjak qysh në lindjen e saj…''».
 
Në Austri ku vijoi të jetonte si emigrant politik u dha i tani mbas përkthimit të dokumenteve që ndodheshin në Arkivën e Shtetit austriak të cilat hidhnin dritë mbi historinë tonë kombtare. Mbas atentatit që [[Aziz Çami|Azis Çami]] dhe [[Ndok Gjeloshi]] i bënë Zogut në Vjenë, Kortshën e përzunë nga Viena dhe shkoi me banim në Graz. Më pas Kortsha u detyrua të kalonte në Itali, ku vendoset në [[Rijeka|Fiume]]. Megjithatë kur radioja italiane me 7 prill 1939 jepte komunikatat e pushtimit fashist të vendit, ai qante pranë radios dhe përzente gazetarët italianë që shkonin me e intervistue si emigrant politik antizogist, duke u thënë:
Letra mbyllej me fjalët:
 
: «''Zotëri, ju lutemi në emër të djelmërisë shqiptare e të kombit shqiptar të merrni këtë komb fatkeq nën mbrojtjen Tuaj''<ref>Letër e botueme së pari prej Dr. Nevila Nikës në «Shekulli», 6 tetor 2003.</ref>»
 
▲Më 1922 caktohet në [[Shkodra|Shkodër]], kur u themelua gjimnazi shtetëror, së pashku me Anton Palucën, [[Kostaq Cipo]]n, [[Kolë Margjini|Kolë Margjinin]], Gabriel Meksin, [[Gjergj Kokoshi]]n, [[Simon Rrota|Simon Rrotën]] etj. Ndër punimet shkencore të Xhevat Kortshës duhet përmendë studimi i tij me titull «''Tri pyetje nga jeta e Skënderbeut''», shtypur në vitin 1923 në shtypshkronjën ''Nikaj'' në Tiranë.
 
▲Me dështimin e Lëvizjes së qershori, Kortsha si përkrahës i qeverisë së [[Fan Noli|Fan Nolit]] u detyrua të ikte në mërgim me gjithë familjen në Jugosllavi. Atje u inkuadrua prej prof. Henrik Bariqit si lektor i gjuhës shqipe në kursin-seminar që albanologu mbante asokohe. Këshilli i Fakultetit të Filozofisë pranë Universitetit të Beogradit, me nismën e Prof. Bariqit, kishte aprovuar me datën 31 maj 1925 krijimin e «Seminarit për filologjinë shqipe». Kështu në vitin 1925 Xhevat Kortsha u caktua prej Bariqit si lektor me honorar për gjuhën dhe letërsinë shqipe, ndërsa gjatë vitit akademik 1927-28 ai mbajti kursin “Gjuha shqipe për fillestarë”. Fryt i këtij bashkëpunimi janë edhe dy reçensionet që Xh. Kortsha botoi tek revista e Bariqit: «Arhiv za arbansku starinu, jezik i etnologiju» në vitin 1926 (lib. III, n. 1-2), njëri i botuar serbisht i përket «Historisë së Skënderbeut» që Fan Noli kishte botuar në Boston në vitin 1921. Ndërsa tjetri i shkruar gjermanisht analizon në mënyrë kritike përkthimin gjermanisht që Gustav Weigand-i i kishte bërë në vitin 1925 në faqet e «Balkan-Arkiv»-it të tij disa pjesëve të «[[Lahuta e Malcís|Lahutës së Malcisë]]». Mbas tre vitesh qëndrimi në Beograd, Xhevati së bashku me familje u detyrua të shkonte në [[Austria|Austri]] sepse [[Ahmet Zogu|Zogu]] dy herë çoi njerëz në Beograd t'i bënin atentat e gjithashtu Zogu porsa kish nënshkruar edhe një marrveshje sipas së cilës Jugosllavia kishte për t'i dorzuar refugjatët politikë Zogut. Në Austri ku vijoi të jetonte si emigrant politik u dha i tani mbas përkthimit të dokumenteve që ndodheshin në Arkivën e Shtetit austriak të cilat hidhnin dritë mbi historinë tonë kombtare. Mbas atentatit që [[Aziz Çami|Azis Çami]] dhe [[Ndok Gjeloshi]] i bënë Zogut në Vjenë, Kortshën e përzunë nga Viena dhe shkoi me banim në Graz. Më pas Kortsha u detyrua të kalonte në Itali, ku vendoset në [[Rijeka|Fiume]]. Megjithatë kur radioja italiane me 7 prill 1939 jepte komunikatat e pushtimit fashist të vendit, ai qante pranë radios dhe përzente gazetarët italianë që shkonin me e intervistue si emigrant politik antizogist, duke u thënë:
: - Ju lutem na lini në hallin tonë dhe largohuni nga shtëpia.
N’ato ditë ai kishte kapërcye urën që ndante Fiumen italiane me qytetin jugosllav Sushak për me i telegrafue prej atje mbretit Zog – mbasi në Itali çensura mund ta bllokonte lehtësisht komunikimin telegrafik. Objekti i komunikimit ishte kërkesa që ai i bante kundërshtarit të vjetër politik me i hapë kufijtë për me lejue patriotët e ikun me mbrojtë atdheun. Të dy këta momente i ka prue para Gjygjit Special si dëshmitare mbrojtëse zonja Lejla Bumçi, e shoqja e kapitenit marinës zotit Rudolf Bumçit, sepse të sy ata si çift ishin të pranishëm në apartamentin e Xhevat Kortshës kur erdhën gazetarët fashistë edhe ia bane propozimin.
Line 58 ⟶ 53:
«Përvujtërisht e prej thelbit të zemrës përgëzonj zonjat Shqiptare për veprat e mëdha patriotike, për ndjenjat e nalta atdhesore si dhe ca më shumë për fletoret që botojn për t’u prie Shqiptareve duke u kallzue rrugën e kulturimit, detyrën familiare, mënyrën e arësimit të kalamanjve dhe mbielljen e ndjenjave të nalta e naltësimin e moralit».
Edhe shkrimi me titull «Gruaja» (Djalëria, 1921, n. 14) pasqyron idetë përparimtare që vlerësojnë rolin e grues në shoqni dhe në familje. Nga ana tjetër autori konsideron realizimin e grues mbrenda natyrës së vet e cila përplotson atë të burrit dhe së bashku me të ndërton shoqninë njerzore. Nderimi për gruen, për misionin dhe për qenjen e saj në shoqnin njerzore në përgjithsi dhe në atë shqiptare në veçanti mbesin edhe sot e kësaj dite aktuale, mbasi edhe pse kanë kalue mâ shumë se 80 vjet prej kohës kur asht shkrue ai artikull, grueja shqiptare ende nuk ka mbërrijt me i pa të njohtuna të drejtat dhe prerogativat e veta gjinore.
Këto janë vetëm disa oroena të përcipta rreth botëkuptimit filozofik të nji djaloshi 28 vjeçar që mâ s’parit ka luftue me pushkë në dorë për me mbrojtë vendin e vet e mandej ka dijtë me përdorë edhe penden për ndriçimin e mendjeve të bashkëkombësave të tij. Me siguri nji të nesërme kur të njohim edhe pjesën tjetër të shkrimeve të tija të pabotueme si edhe të atyne që flejnë ndër të përkohshme tjera kemi me mujtë me dhanë nji gjykim mâ të thellë për formimin e tij dhe për idetë e tija perëndimore<ref>Ardian Ndreca: Xhevat Kortsha: shembull i qëndrimit moral për intelektualët shqiptarë 28/09/2008</ref>.
 
== Referencat ==
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Xhevat_Korça"