Tigri kundër luanit: Dallime mes rishikimesh
[Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Βατο (diskuto | kontribute) E lëviza |
No edit summary |
||
Rreshti 35:
Në Indi, ose në kuptimin e zgjeruar modern, Nënkontinenti,<ref name=McLeod1976 /> luanët Aziatikë<ref name=Haas2005/><ref name=Catsg/><ref name=Kinnear1920 /> dhe tigrat Bengalez<ref name=Mazak1981/><ref name="Jhalaetal2008" /><ref name="WWF, SA: NI" /> bashkëjetuan në një numër vendesh,<ref name=Geptner/><ref name=CAP/><ref name=minn/><ref name=ToT1838/><ref name=Shankaranarayananetal1997/><ref name=Pocock1939/><ref name=Karanth03/> përpara fundit të shekullit të 20-të.<ref name="St.PetersburgTimes1952" /> Midis vendeve ku ata bashkëjetuan, ose u raportuan se kanë qenë të paktën, janë zona e Gualorit në qendër,<ref name="HarsheyChandra2001" /> ajo e malit Abu në [[veriu|veri]]<ref name="Negi" /> dhe ajo e Bahaulpur në atë që tani është [[Pakistani]]. Kailash Sankhala (1978) tha se habitati dhe preja e luanit Indian nuk ishin si ato të një [[savana|savane]] Afrikane, por si habitatet e tigrit Indian deri në një masë, duke përfshirë pjesën e thatë dhe qumështore të Aravali të Rezervës së tigrave dhe se ishte një vend i vështirë për grabitqarët që të gjuanin si grupe.<ref name=Kailash1978/>
Sot, luanët gjenden në [[parku kombetar i pyjeve te Gir-it|Parkun Kombëtar të Girit]] dhe zonat përreth në rajonin e Saurashtra,<ref name=DeshGujarat /> Shtetin e Gujaratit<ref name=Catsg/><ref name="gog" /><ref name=mapsofindia /> dhe tigrat janë gjetur në vende të tjera, si në [[rezervati i tigrave në Kanë|Rezervatin e Tigrave në Kanë]]<ref name=Kailash1978/> dhe në Parkun Kombëtar të Rathambores,<ref name="Thetimesofindia2013"/> shtetet fqinje të Madhya Pradesh dhe [[Bengali]].<ref name=mapsofindia/><ref name="BBC2011" /> Giri dhe Rathambore janë në ekologjinë e njëjtë të pjesës së thatë qumështore të Girit.<ref name="Jhalaetal2008" /><ref name="WWF, SA: NI" /> Megjithëse tigri Bengalez thuhet se është zhdukur në Gujratin verior dhe juglindor, popullsia më e afërt e tigrave të Gadishullit Kathiuar është në zonën kufitare të Gujratit dhe të Madhya Pradesh.<ref name=CAP/><ref name=Karanth03/><ref name=Luo04/><ref name="Jhalaetal2008"/> Kjo zonë ndodhet përgjatë Girit nga Gadishulli Kathiuar,<ref name=mapsofindia/> duke përfshirë Pyllin e Dangëve<ref name="TrivediSoni2006" /><ref name="GujaratTourismPurna" /><ref name="GujaratTourismVansda" /> dhe srehën e Shalponuarit.<ref name="Garshelis et al., 2011" /> Të dy [[macja më e madhe|macet e mëdhaja]] mund të quhen "''Shere''" ({{lang-hi|शेर}}) dhe të ketë një reputacion të frikshëm në nënkontinentin<ref name=CAP/><ref name=Pocock1939/><ref name=Catsg/><ref name=Kipling/> dhe të emigrojnë nga habitatet e tyre të mbrojtura.<ref name="Nationalgeographic2008"/>
Mundësia e konfliktit, mes luanëve dhe tigrave, ishte ngritur në lidhje me Projektin e luanit Aziatik, i cili kishte për qëllim të paraqiste luanët e parkut të Girit në një rezervë tjetër që konsiderohet të jetë në rangun e mëparshëm të luanit Indian, që është Streha e jetës së egër e Kunos në Madhya Pradesh,<ref name="cambridge"/> para dhjetorit 2017.<ref name="HT 2017" /><ref name="TOI 12-2017" /> Kuno u raportua të përmbajë disa tigra që vinin nga Parku Rathambore, duke përfshirë një të quajtur
[[Reginald Innes Pocock]] (1939) përmendi se disa njerëz kishin mendimin se tigri luajti një rol në afërsinë e zhdukjes së luanit Indian, por ai e hodhi poshtë këtë pikëpamje si
===Luani Aziatik dhe tigri Kaspik===
Rreshti 53:
Në kohët e lashta, [[luani Aziatik|luani Persian]] ka jetuar në pjesën më të madhe të territorit së tij, duke përfshirë edhe në rajonet veriore pranë pjesëve Trankaukaziane dhe Turkistane të Bashkimit Sovjetik, prandaj Heptner dhe Sludskii nuk mund të mohonin se kishin qenë edhe në rajonin e Turkistanit. Shumë vite më parë, në veri, luanët kishin qenë në zonën e [[Teherani]]t dhe në lartësinë Persiane. Rreth vitit 900, ata u ndeshën në jug, edhe pse jo shpesh. Megjithatë, në vitet 1870, ato ndodhën në rajonin perëndimor, në pjesën jugperëndimore të maleve Zagros, pranë [[mesopotamia|Mesopotamisë]] dhe në zonat pyjore që ishin në jug dhe juglindje të Shirazit. Tigrat Persianë ndodhën gjithashtu në rajone të afërta me Bashkimin Sovjetik, duke përfshirë edhe rajonin veriperëndimor, të mjaftueshëm për ata që të pushtonin Trans-Kaukazin dhe Turkistanin, përfshirë ato të Pellgut Atre dhe Gorgan.<ref name=Geptner/>
Rrymat e Eufratit rrjedhin nga Turqia në Irak, përmes [[siria|rajonit Sirian]].<ref name=daoudy63 /> Luanët u panë përgjatë shtresave të sipërme të Eufratit (Biledzhik, 1877, Alston dhe Danford, 1880) në vitet 1870, para se të zhdukeshin atje deri në fund të shekullit të 19-të, edhe pse mbijetuan në atë kohë në Mesopotami dhe në [[Arabia Saudite|gadishullin Arab]]
Në rajonin Sirian, para fundit të shekullit të 19-të, luani ndodhi nga ajo që tani është vendi i Sirisë në veri,<ref name="Masseti2009"/> në zonën e [[palestina (shtet)|Palestinës]] në jug. Në veçanti, luanët ishin të pranishëm në zonën e Alepës, madje deri në 1891 (Kinnear, 1920).<ref name=Geptner/><ref name=CAP/> Deri në vitet 1970, tigrat ishin raportuar në zonën e Hatajit, që përfshinte Luginën Amuq dhe ishte transferuar nga Siria në Turqi gjatë [[lufta e Dytë Botërore|Luftës së Dytë Botërore]].<ref name="Masseti2009"/> Tigrat Turq u raportuan gjithashtu nga Plain Selçuk në rajonin perëndimor,<ref name="Masseti2009"/> në pyjet e rralla dhe në korridoret e lumenjve në rajonin lindor, që kufizohet me Irakun dhe Sirinë.<ref name=iucn2008Jackson/> Në shkurt të vitit 1970, një tigër thuhet se u vra pranë Uludere në Provincën e Sirisë, rajoni Hakari.<ref name=CAP/><ref name=Extinctionwebsite2010/> Luanët Anatolikë kanë qenë në pjesë të rajonit lindor, me sa duket deri në shekullin e 19-të. Para kësaj, luani kishte qenë në të gjithë [[azia e Vogël|Azinë e Vogël]], me përjashtim të rajonit të maleve Pontic në veri.<ref name=Geptner/>
Në atë që do të ishte Republika Federale Sovjetike Socialiste në Bashkimin Sovjetik më 1922,<ref name="countriesquest" /> në pjesën veriore të zonës, duke anashkaluar pjesën lindore të Kaukazit, luani ndodhi në një zonë që shtrihej në mënyrë të pabarabartë nga këmbësorët, (në atë që tani është [[Armenia]])<ref name="ancawr2012" /> në lindje, pothuajse në Tbilisi (në atë që tani është [[Gjeorgjia]])<ref name=Geostat2016 /> në perëndim, nga gadishulli Absheron (në atë që tashmë është [[Azerbajxhani]])<ref name="DENSITY" /> në jug, në lumin Samur (në rajonin e asaj që tani është kufiri mes Azerbajxhanit dhe [[Dagestani]]t në [[rusia|Rusi]])<ref name=Geptner/><ref name="Geographic1995–2012" /> në veri. Ky vend përfshin ato që tani janë zonat e mbrojtura të Lagodekhit<ref name="Kohnetal.2008" /> në ekoregionin e pyjeve të përziera të Kaukazit.<ref name="WWF, Caucasus MF" /> Luanët u gjuajtën nga gjuetarët lokalë të quajtur
Për atë që dikur ishte rajoni Turkistani i Bashkimit Sovjetik, i cili tani përfshin shtetet si [[Kazakistani]], [[Kirgistani]], Turkmenistani dhe [[Uzbekistani]],<ref name=BritannicaTurkistan /><ref name="Oxford2016" /> Heptner dhe Sludskii nuk mund të përjashtonin mundësinë e luanëve që ndodhin në pjesën jugore të zonës
===Luani i shpellës dhe tigri===
Rreshti 73:
*Mbretëria Romake kishte tigra Bengalezë dhe luanë [[Afrika]]n dhe se tigri çdoherë e kishte mposhtur luanin.<ref name=JMS1850 />
*Në Korrik1808, [[Sylvanus Urban]] tha se Z. Bolton kishte një shok i cili kishe parë ndeshje mes luanit dhe tigrit në cirk të Veronës. Megjithëse tigri kishte sulmuar i pari, ai u mposht nga luani më i fortë.<ref name="Gentlemen'sMagazine1834" />
*Në 1830, një tigër sulmoi luanin në një kopësht zoologjik në [[Torino]], [[roma|Romë]]. Pavarësisht se ai sulmoi i pari,
*Klark (1838) tha se një oficer Britanik, që për shumë vjet në [[Sierra Leone]], kishte parë ndeshje mes luanit dhe tigrit dhe se tigri 'natyrisht' kishte fituar.<ref name=ToT1838 />{{efn|Si një komb i [[afrika perëndimore|Afrikës Perëndimore]], Sierra Leone mund të kishte pasur [[luani Verior|luanë]] dhe jo tigra.<ref name=Geptner/><ref name="Lion against tiger"/>}}
*Në 1857, një tigër i ri rreth 18 muajsh shkoi në kafazin e një luani të rritur dhe i kishte çarë stomakun. Pas disa minutash, luani kishte ngordhur.<ref name=Darwin />
*Sipas një portieri (1894), një tigër i qujtur 'Gunga', i cili i përkiste një [[mbreti]], kishte vrarë tridhjetë luanë dhe kishte shkatërruar një tjetër pasi ishte transferuar në kopshtin zoologjik të [[londra|Londrës]].<ref name="Porter1894"/>
*Sipas [[Baltimore Sun]] (1899), rreth fundit të shek 19,
*Në 1909, një televizion kafshësh tregonte rreth një luani duke performuar truke, që sulmoi një tigër të lidhur me zinxhirë duke kërcyer përmes ajrit, duke u ulur në pjesën e prapme të tigrit. Megjithëse pengohet nga zinxhiri i rëndë i qafës i lidhur me shufrat e hekurit të arenës, tigri ishte më shumë se një ndeshje për luanin dhe e trazoi atë deri në vdekje.<ref name="Boston News" />
*Në Maj 1914, në një kopësht zoologjik të [[Nju Jorku]]t, barriera e Rajah, e një tigri Bengalez 8 vjeçar dhe e Huerte, e një [[luani Nubian]] që ishte 2<ref name="HorshamTimes1914" /><ref name="WarracknabealHerald1914" /> ose 3 vjeç dhe që kishte qenë sëmurë për ca kohë, u hap papritur. Në minutat e para, Huerte që ishte më i vëmenshëm dukej se po fitonte, por në minutat e fundit, Rajah, jo vetëm që arriti të kafshonte qafën e Huerte, por gjithashtu theu kurrizin e tij duke e mposhtur atë.<ref name="FairmontWestVirginian1914" /><ref name="PittsburghPress1914" />
Rreshti 85:
*Në një kopësht zoologjik, 1949, luani vrau tigri në një dyluftim që zgjati 3 minuta. Ndeshjes i erdhi fundi kur tigrit i ngeci koka në një vrimë korenti. Atëherë, luani ia doli mbanë duke e kapur tigrin nga gëzofi dhe duke e kafshuar në qafë.<ref name="Lion Kills Tiger"/>
*Gjatë 21 Shkurtit 1951, Beatty kishte parë 50 tigra duke u vrarë nga luanët në të gjith karrierën e tij.<ref name="NMHAMA1951" /><ref name="The Tuscaloosa News" />
*Në Shator 1951, në një kopësht zoologjik të [[Madra]]s, në Indi, një tigër tetëmbëdhjetë vjeçar i quajtur
*Një princ Indian organizoi një ndeshje mes luanit dhe tigrit në kështjellën e tij ku luani vrau tigrin, akordoi Kailash Sankhala (1978).<ref name=Kailash1978 /><ref name="newspaperarchive.com"/><ref name="Popular Mechanics"/><ref name=Kailash1978/><ref name="Lion Kills Tiger" />
*Në Mars 2011, një tigër Bengalez kaloi në kafazin e një luani dhe e vrau atë me një goditje të vetme putre duke çarë arterjet e luanit dhe duke e lënë luanin në një "pishinë me gjak".<ref name="BBC2010" />
Rreshti 93:
*Duket nga libri ''[[Anvâr-i Suhaylî]]'' ({{lang-fa|{{Nastaliq|اَنوارِ سُهيلى}}}})<ref name="Eastwick1854" /> se luani dhe tigri konkuruan për dominimin në rajonin e lumit Tigris, që është [[Mesopotamia]].<ref name=Geptner/><ref name=CAP/>
*Herne (1855) përmendi se në [[xhungla|xhunglën]] Indiane midis fshatit Elaw, qytetit të Baroshit dhe Gjirit të Cambay, në [[veriu|veri]] të qytetit të Sures dhe Ghatëve të saj, rreth {{convert|9.7|-|11.3|km}} nga fshati, ai dhe partia e tij, që përfshinte vendasit, dëgjuan një ulërimë të tigrit. Duke ndjekur atë, ata kapën një paraqitje të shkurtër të saj, por në atë kohë, tigri kishte sulmuar një lokal. U zhduk me viktimën, dhe pasi e ndoqën për rreth 50 metra, ata dëgjuan ulërimë e luanit, dhe përveç kësaj, tinguj që sugjeruan se ai ishte në një luftë me tigrin, të tilla si zhurmat. Partia jo vetëm që arriti të shihte luanin dhe tigrin duke u rrokullisur në betejën e tyre, pasi kaloi nëpër shkurre, por edhe [[njeriu]]n që ra viktimë e tigrit. Autori e quajti si luanin ashtu edhe tigrin si "tiranët e pyllit", duke pasur parasysh se ata do të sulmonin krijesa më të dobëta. Tigri kishte të njëjtën madhësi si luani, por më i shkathët. Sa i përket luanit, ai përdori forcën më të madhe dhe krifa e saj, e cila ishte pak më e thellë se ato të kushërinjëve më të mëdhenj të Afrikës, mund të mbronte kokën nga kthetrat e tigrit, megjithëse jo pjesë të tjera të trupit të tij. Ata ishin aq të vendosur dhe të guximshëm si njëri-tjetri, por luani duroi. Ai kapi fytin e tigrit, e ktheu në shpinë dhe e vrau duke i hapur barkun e tij. Luani u përshëndet si "Mbreti i kafshëve". Përndryshe, lufta kishte qenë e ashpër për të dy kafshët, deri në masën që autori mendonte se do të merrte hak për viktimat e tyre.<ref name="CUL1855" />
*''Sun'' (''Nju Jork
*Rivaliteti midis luanit Aziatik dhe tigrit [[Siberia]]n{{efn|Megjithëse ky term është përdorur,<ref name="SanFranciscoCall1911" /> disa teste gjenetike tregojnë se [[tigri Amur]] ishte i lidhur ngushtë me tigrin Kaspik<ref name="CSG2017" /><ref name="Driscolletal2009" /> i cili gjithashtu banonte në ish-[[bashkimi Sovjetik|Bashkimin Sovjetik]] (ku gjendet [[Siberia]]), dhe vargu i të cilit do të ishte mbivendosur me atë të luanit në vende si Kaukazi<ref name="Geptner" />}} është përmendur në punën e Hamilton M. Wright, në ''[[thirrja e San Françiskos|Thirrjen e San Françiskos]]'' (1911).
Rreshti 117:
Luftrat mes tyre u pikturuan në shekujt 18 dhe 19 nga Eugène Delacroix, George Stubbs dhe James Ward. Pikturat e Ward, të cilat portretizuan fitoret e luanit në përputhje me vlerën simbolike të luanit në Britaninë e Madhe, janë përshkruar si më pak realiste se Stubbs.<ref name=Stubbs />
Medalja britanike Seringapatam tregon një luan që mundi një tigër në betejë; një flamur në gjuhën arabe në medalje tregon fjalët ''Asad [[Allahu|Allāh]] al-Ghālib'' ([[gjuha arabe|Arabisht]]: أسَـد الله الـغَـالِـب). [[Medalja]] përkujtonte fitoren Britanike në betejën 1799 të Seringapatam (në qytetin e njohur tani si Srirangapatna) mbi Tipu Sultan
<gallery mode="packed">
File:James Ward Lion and Tiger Fighting 1797.jpg|''Dyluftimi i tigrit dhe luanit'' nga [[James Ward]], 1797
File:Die Gartenlaube (1858) b 689.jpg|''The Garden Arbor'' ({{lang-de|Die Gartenlaube}}) nga Ernst Keil's Nachfolger, 1858
Rreshti 147:
Në lidhje me krifën e luanit, Knight shkroi: "Luani ka një marrëveshje të mirë me krifën e tij dhe me aspektin e tij fisnik dhe dinjitoz, por shfaqjet nuk janë gjithmonë të besueshme."<ref name=knight/> Në fakt, një studim u bë nga shkencëtarët Craig Packer dhe Peyton West që pretendonte se krifa e luanit ishte në mënyrë rigoroze për qëllime grindjesh. Luanët me krifë të errët ishin më shpesh të zgjedhur nga femrat për t'u kryqëzuar, ndërsa luanët me krifë të hapur nuk ishin aq me fat. Krifa e luanit nuk ndihmonte gjithnjë në mënyrë të qëllimshme në luftë dhe mund të pengonte luanin mashkull, duke e ngadalësuar atë kur sulmon, sipas Packer dhe West.<ref name=Bigcatnews2006 />
Megjithatë, Dereck Joubert (1996), i cili kaloi shumë orë duke studiuar luanë në [[bocuana|Botsvanë]], besonte se krifa mund të mbrojë fytin e luanit, në një luftë me një luan tjetër<ref name="NewScientist1996" /> dhe Clyde (1939)<ref name="Popular Mechanics"/> dhe Kailash (1978) besonin se krifa mund të mbrojë një pjesë të qafës së luanit, në një luftë kundër tigrit.<ref name=Kailash1978/> Raportet gjithashtu mbështesin këto pretendime, për shembull, kur tigri i Shimlan luftonte Atllasin, ai provoi të kafshonte qafën e Atllasit, por nuk mundi, për shkak të krifës që mbulonte qafën e tij.<ref name="Lion against tiger"/> Sipas Heptner dhe Sludskii (1997), luanët berberë dhe ata të kepit rajonal kishin "krifën më të madhe dhe të gjerë" midis luanëve, që shkonte në "[[#Historia në robëri|krah dhe bark]]". Sa i përket luanit Indian, i cili ka një krifë më të vogël sesa kushërinjtë Afrikanë,<ref name=Geptner/><ref name=Pocock1939/> përveç luanëve Afrikanë që kanë krifa të dobëta ose nuk kanë krifë.<ref name="Schloetal2010" /> Gjatë luftës së raportuar nga ''The Sun'' (''New York
===Kinema===
|