Xhaferr Deva: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Bdkes (diskuto | kontribute) vNo edit summary |
vNo edit summary |
||
Rreshti 11:
Qe kryetar i dhomës së tregtisë të Mitrovicës dhe anëtar i bordit financiar të njësisë administrative.<ref name=":2">''[https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/DEVA,%20XHAVER_0068.pdf Deva Xhafer 0068]'', Dosjet e deklasifikuara të CIA-s, përkthyer më 11 janar 2018 nga S.S.</ref>
=== Veprimtaria politike ===
Hyn në politikë pas pushtimit të Mbretërisë Serbo-kroato-sllovene më 17 prill 1941, pёr organizimin e pushtetit nё rajonin Mitrovicë-Podujevё-Vushtrri, që ishte ajo pjesë e trevës së Kosovёs nёn pushtimin gjerman. I cilësuar si njeri i afërt me të Plotfuqishmin e Reich-ut në Europën Juglindore [[Hermann Neubacher]],<ref>Della Rocca R. M., ''Nazione e religione in Albania (1912-1944)'', Bologna, 1990. Përktheu Luan Omari, Tiranë: Elena Gjika, 1994, f. 241.</ref> të cilit i kishte fituar besimin; themeloi administratën me nëpunës, agronomë, arsimtarë shqiptarë. Mendohet të ketë punuar pranë [[Abwehr]], shërbimit informativ ushtarak gjerman për një kohe të pacaktuar.<ref>Bernd Fischer, Albania at War (1999), p.161.</ref> Në bashkëpunim me [[Rexhep Krasniqi]]n dhe [[Ernest Koliqi]]n, hap shkolla shqipe në territoret shqiptare të ish-Mbretërisë SKS, e drejtë e cila ishte mohuar nga ish-mbretëria.<ref>Judah T., ''Kosovo: War and Revenge'', New Haven, Connecticut: Yale University Press. 2002. fq 141. <nowiki>ISBN 978-0-300-09725-2</nowiki>.</ref><ref>Ramet S. P., [https://books.google.com/books?id=FTw3lEqi2-oC ''The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918–2005'']. Bloomington, Indiana: Indiana University Press. 2006. fq. 141. <nowiki>ISBN 978-0-253-34656-8</nowiki>.</ref>
Pasi takoi Neubacher në Beograd, niset për Tiranë<ref name=":2" /> me Ago Agajn dhe me vete batalionin "Kosova". Deva merr postin e min. të Brendshëm në qeverinë [[Rexhep bej Mitrovica|Mitrovica]].
:<blockquote>"''<small>Ministri i Mbrendshëm Xhafer Deva, megjithse nuk e njihte Shqipnin, ishte i pajisun me cilësitë e ushtarit gjerman: i vendosun, guximtar, i veprimit, i disiplinuem dhe anmik i komunistave, por e ndiente veten si te paralizuem mes Kryeministrit [[Rexhep Mitrovica]], që e konsideronte të sëmurë, dembel dhe të pavendosun dhe Kryetarit të Këshillit të Naltë, Mehdi Frashërit, që e konsideronte konfuz, pa program, njeri që nuk e mban fjalen dhe që u nënshtrohet ndërhymjeve ilegale... I pakënaqun prej punëve që nuk shkonin mirë dhe konfuzionit që ekzistonte, nga marsi i vitit 1944, Xhafer Deva mendon me u ba diktatori i Shqipnisë, gja që do t'ishte zgjidhja ma e përshtatshme, por që nuk realizohet, sepse e kundërshtojnë gjermanët. Si në fillim, kryesinë absolute të Mehdi Frashërit, ashtu edhe kësaj here, pushtetin diktatorial të Xhafer Devës, eksponentat kryesor të Ballit Kombëtar, e pranojshin... mendonte që me anën e ekzekutimeve me pastrue qytetet e Shqipnisë nga komunistat, tue fillue nga Tirana. Ky ka qenë edhe qëllimi kryesor i sjelljes në Shqipni të regjimentit "Kosova".</small>"''</blockquote>▼
Më 14 shtator 1943 dhe deri nё mbarim tё luftёs ishte kryetar i organizatёs [[Lidhja e Dytë e Prizrenit|Lidhja e Dytё e Prizrenit]] dhe drejtoi qendresёn pёr tё penguar futjen e trupave partizane jugosllave nё Kosovё. Në muajt e pranverës ngarkon një ndër krerët e "Lidhjes së Dytë të Prizrenit", [[Bedri Pejani]]n, të krijonte [[SS Skënderbeu|divizionin SS "''Skanderbeg''"]] - emri i plotë zyrtar: ''21. Waffen-Gebirgs Division der SS Skanderbeg'' (Albanische Nr.1).
Nё shtator të 1944 [[Shefqet bej Vërlaci|Shefqet Verlaci]] pat propozuar Devën të bëhej kryeministër dhe ministër i Punëve të Brendshme, por ky propozim nuk u pëlqye nga shumica e asaj kohe.<ref name=":0" />
=== Mërgimi ===
Line 35 ⟶ 33:
== Trashëgimia politike ==
<blockquote>''<small>Shiko edhe: [[Masakra e 4 shkurtit 1944]]</small>''</blockquote>Ndër bëmat e jetës politike së Devës përmendet ngritja në këmbë e një administrate shqiptare në Mitrovicë pasi Mbretëria Jugosllave u pushtua nga trupat gjermane.
=== Bashkëkohësit ===
Kolonel [[Faik Quku]] e përshkruan:<ref name=":sinani" />
▲:<blockquote>"''<small>Ministri i Mbrendshëm Xhafer Deva, megjithse nuk e njihte Shqipnin, ishte i pajisun me cilësitë e ushtarit gjerman: i vendosun, guximtar, i veprimit, i disiplinuem dhe anmik i komunistave, por e ndiente veten si te paralizuem mes Kryeministrit [[Rexhep Mitrovica]], që e konsideronte të sëmurë, dembel dhe të pavendosun dhe Kryetarit të Këshillit të Naltë, Mehdi Frashërit, që e konsideronte konfuz, pa program, njeri që nuk e mban fjalen dhe që u nënshtrohet ndërhymjeve ilegale... I pakënaqun prej punëve që nuk shkonin mirë dhe konfuzionit që ekzistonte, nga marsi i vitit 1944, Xhafer Deva mendon me u ba diktatori i Shqipnisë, gja që do t'ishte zgjidhja ma e përshtatshme, por që nuk realizohet, sepse e kundërshtojnë gjermanët. Si në fillim, kryesinë absolute të Mehdi Frashërit, ashtu edhe kësaj here, pushtetin diktatorial të Xhafer Devës, eksponentat kryesor të Ballit Kombëtar, e pranojshin... mendonte që me anën e ekzekutimeve me pastrue qytetet e Shqipnisë nga komunistat, tue fillue nga Tirana. Ky ka qenë edhe qëllimi kryesor i sjelljes në Shqipni të regjimentit "Kosova".</small>"''</blockquote>
=== Shpëtimi i hebrenjve ===
| |||