[redaktim i pashqyrtuar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
Luani
Etiketat: Përpunim pamor Redaktim nga celulari Redaktim në versionin web nga celulari
v U kthyen ndryshimet e 188.172.110.77 (diskutimet) në versionin e fundit nga Punetor i Rregullt5.
Etiketa: Rollback
Rreshti 28:
| synonyms = :''Felis leo'' Linnaeus, 1758
}}
<blockquote>''':)Luani''' (''Panthera leo'') është një [[specia|specie]] në familjen [[Felidae]]; ai është një mace muskulore me gjoks të thellë me një kokë të shkurtër, të rrumbullakosur, një qafë të reduktuar dhe veshë të rrumbullakët, dhe një tufë me flokë në fund të bishtit të tij. Luani tregon dimorfizëm seksual; meshkujt janë më të mëdhenj se femrat me një peshë tipike prej 150 deri në 250 kilogram (330 deri në 550 lb), ndërsa femrat arrijnë 120 deri në 182 kilogram (265 deri në 400 lb). Luanët meshkuj kanë një [[#Krifa|krifë]] të shquar, e cila është tipari më i njohur i specieve. Tufa e luanit përbëhet nga disa meshkuj të rritur, femra dhe këlyshë të lindur. Grupet e luaneshave zakonisht gjuajnë së bashku, më së shumti [[gjitarët|gjitarë]] të mëdhenj. Luani një grabitqar kryesor. Disa luanë kanë qenë të njohur për të gjuajtur njerëzit, edhe pse zakonisht nuk gjuajnë.</blockquote>

Në mënyrë tipike, luani jeton [[fusha]] dhe [[savana]], por rrallë në pyje të dendura. Kryesisht është aktiv ditën, por kur persekutohen, përshtatet për të qenë aktivë gjatë [[nata|natës]] dhe në muzg. Gjatë [[Pleistoceni]]t, luani shtrihej në të gjithë [[euroazia|Euroazinë]], në [[afrika|Afrikën]] dhe në [[amerika Veriore|Amerikë]] nga Jukoni në [[peruja|Peru]], por sot ai është reduktuar në popullata të fragmentuara në [[afrika Veriore|Afrikën Sub-Sahariane]] dhe në një popullsi të rrezikuar në mënyrë indirekte. Është renditur si [[speciet e rrezikuara|i rrezikuar]] në [[Listën e Kuqe të BNRN-së]] që nga [[viti]] 1996, sepse popullatat në vendet Afrikane kanë rënë me rreth 43% që nga fillimi i viteve 1990. Popujt e luaneve janë të paqëndrueshëm jashtë zonave të mbrojtura të përcaktuara. Edhe pse shkaku i rënies nuk është kuptuar plotësisht, humbja e [[habitati]]t dhe konfliktet me njerëzit janë shkaqet më të mëdha për zhdukje.
 
Një nga simbolet më të njohura të kafshëve në kulturën njerëzore, luani është përshkruar gjerësisht në skulptura dhe [[piktura]], në [[flamuri|flamuj kombëtarë]], në [[filmi|filma]] dhe [[literatura|letërsi]] bashkëkohore. Luanët janë mbajtur në menagjerë që nga koha e [[perandoria Romake|Perandorisë Romake]] dhe kanë qenë një lloj kyç i kërkuar për ekspozitë në kopshtet zoologjike në mbarë botën që nga fundi i shekullit të 18-të. Pamjet kulturore të luanëve ishin të spikatur në periudhën e [[Paleoliti]]t; gdhendjet dhe pikturat e shpellave në [[franca|Francë]] janë datuar në 17,000 vjet më parë dhe janë shfaqur pamje në pothuajse të gjitha kulturat e lashta dhe mesjetare që përputheshin me vargjet e mëparshme dhe të tanishme të luanit.