Mbretëria e Bashkuar e Britanisë së Madhe dhe Irlandës së Veriut: Dallime mes rishikimesh

[[Anglia]] dhe [[Skocia]] ekzistonin si vende të ndara sovrane dhe të pavarura me monarkët e tyre dhe struktura politike qysh nga shekulli IX. Principata, dikur e pavarur, e Uellsit ra nën kontrollin e monarkëve Anglezë nga [[Statuti i Rhuddlanit]] më 1284, por u aneksua formalisht ose u "bashkua" me Anglinë nën dy "Ligjet e Uellsit" të vitit [[1535]] dhe [[1542]]. Edhe pse Mbreti Skocez, [[James VI]], u bë edhe mbreti i [[Anglia|Anglisë]] më 1603, duke krijuar kështu "bashkim personal" mes dy mbretërive, Anglia (me gjithë Uellsin) dhe Skocia mbetën të ndara deri kur [[Traktati i Unionit]] u pranua një shekull më vonë dhe u vu në zbatim nga "Aktet e Unionit 1707". Aktet e Unionit, të miratuara nga Parlametet e Anglisë dhe Skocisë respektivisht, krijuan një bashkim politik në formën e një Mbretërie të Bashkuar të Britanisë së Madhe.<ref>{{cite web |url=http://personal.pitnet.net/primarysources/act.html |title=The Treaty (or Act) of Union, 1707 |publisher= |accessdate=2006-05-15}}</ref>

Akti i Unionit 1800 bashkoi Mbretërine e Britanisë së Madhe me [[Irlanda|Mbretërinë e Irlandës]], e cila gradualisht ishte vënë nën sundimin Anglez mes viteve 1541 dhe 1691, duke formuar kështu ''Mbretërinë e Britanisë së Madhe dhe Irlandës'' më 1801.<ref>{{cite web |url=http://www.actofunion.ac.uk/actofunion.htm#act | title=The Act of Union |publisher=Act of Union Virtual Library |accessdate=2006-05-15}}</ref>

Gjatë shekullit të mëpasshëm Britania e Madhe luajti rol të rëndësishëm në zhvillimin e idealeve perëndimore të Demokracisë Parlamentare me kontribute të rëndësishme në [[Literatura|letërsi]], [[Art]] dhe [[Shkencë]].<ref>{{cite book |last=Ferguson |first=Niall |authorlink=Niall Ferguson |year=2003 |title=Empire: The Rise and Demise of the British World Order |publisher=Basic Books |id=ISBN 0-465-02328-2}}</ref> Revolucioni Industrail, i nisur dhe drejtuar nga Britania e Madhe e transformoi vendin. Gjatë kësaj periudhe, si Fuqitë e tjera botërore, Britania e Madhe u angazhua në shfrytëzim kolonial, përfshirë tregtimin e skllevërve, megjithëse miratimi i "Aktit të tregtimit të skllevërve" i vitit 1807 e bëri Britaninë e Madhe vendin e parë në botë që ndalonte këtë tregti.

 

Klima është e ndikuar nga rrymat e ajrit të shkaktuara në oqean dhe kryesisht mbizotëron një mot i vranët pothuaj se gjatë tërë vitit.

 

 

Britania e Madhe ka qenë objekt i një shumëllojshmërie të proceseve në pllakat tektonike gjatë një periudhe shumë të gjatë kohe. Ndryshimi gjerësise dhe niveleve te detit kanë qenë faktorë të rëndësishëm në natyrën e sekuencave sedimentarë, ndërsa goditjet e njëpasnjëshme kontinentale kanë ndikuar në strukturën e saj gjeologjike me përgënjeshtrojnë mëdha dhe palosjen qenë një trashëgimi e çdo formim maleve (periudhë për ndërtimin e malore), shpesh të shoqëruara me aktivitetin vullkanik dhe metamorphism e sekuencave ekzistuese rock. Si rezultat i kësaj historie plot ngjarje gjeologjike, ishulli tregon një shumëllojshmëri të pasur të peizazheve.

== Kultura ==

{{Kryesor|Kultura e Mbretërisë së Bashkuar}}

''Për më shumë shihni artukujt, [[Kultura e Anglisë]], [[Kultura e Skocisë]], [[Kultura e Uellsit]], [[Kultura e Irlandës Veriore]].''

=== Kinematografia ===

[[Skeda:Robert burns.jpg|parapamje|upright|[[Robert Burns]]]]

Poeti dhe dramaturgu i njohur Anglez [[William Shakespeare]] njihet si dramaturgu më i madh i të gjitha kohërave.<ref>{{cite web |url=http://www.britannica.com/eb/article-9109536 |title=Encyclopedia Britannica article on Shakespeare |accessdate=2006-02-26}}</ref><ref>{{cite web |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761562101/Shakespeare.html |title=MSN Encarta Encyclopedia article on Shakespeare |accessdate=2006-02-26}}</ref><ref>{{cite web |url=http://columbia.thefreedictionary.com/Shakespeare,+William |title=Columbia Electronic Encyclopedia article on Shakespeare |accessdate=2006-02-26}}</ref>

Ndër poetët Anglez më të vjetër janë [[Geoffrey of Monmouth]], [[Geoffrey Chaucer]], dhe [[Thomas Malory]]. Në shekullin XVIII, [[Samuel Richardson]] shpesh konsiderohet ta ketë zbuluar novelën moderne. Risi të tjera erdhën në shekullin XIX nga [[Jane Austen]], [[Brontë|Motrat Brontë]], [[Charles Dickens]], [[Thomas Hardy]] etj. Ndër shkrimtarët e shekullit XX janë [[H. G. Wells]], [[D. H. Lawrence]], [[Virginia Woolf]], [[George Orwell]] dhe [[John Betjeman]]. Së fundmi edhe shkrimtarja e serive [[Harry Potter]] [[J.K.Rowling]] ka fituar popullaritetin e [[J.R.R. Tolkien]].

Kontributet e [[Skocia|Skocisë]] përfshijnë shkrimtarin detektiv [[Arthur Conan Doyle]], [[Sir Walter Scott]], [[Robert Louis Stevenson]] dhe [[Robert Burns]].

 

{{Kryesor|Televizioni Britanik}}

[[BBC]] është rrjeti televiziv i themeluar publikisht i [[BM|Britanisë së Madhe]], si dhe është rrjeti më i madh dhe më i vjetër në Botë. Ai operon disa kanale televizive dhe radio stacione në [[BM|Britani]] dhe në Botë. Shërbimi internacional i lajmeve i [[BBC]]së, [[BBC World]], transmetohet rreth botës.

Shërbimet vandase të [[BBC]]së janë themeluar nga ''licensa televizive'', një kërkesë ligjore për secilën shtëpi britanike me një marrës telveiziv që është në përdorim për marrjen e transmetimeve, pa marrë parasysh nëse shtëpiakët ndjekin [[BBC]]në apo jo. Shtëpitë që janë vendbanim i personave mbi 70 vjeç nuk mirren parasysh<ref>{{cite web|url=http://www.tvlicensing.co.uk/information/agedover74s.jsp|title=TV licensing: aged over 74}}</ref> dhe kjo kërkesë nuk i anashkalon as dëgjuesit e radios. Shërbimi ''BBC World'' Radio u themelua nga [[Zyra e Jashtme Komonwealth]] dhe stacionet televizive operohen nga ''BBC Worldwide'' nën bazat komerciale të lidhjeve satelitore dhe kabllovike. Kjo dorë komerciale e [[BBC]]-së që formon gjysmën e [[UKTV]] së bashku me [[Virgin Media]].

Në [[BM|Britani të Madhe]] ka katër kanale kryesore televizive nacionale: [[BBC One]], [[BBC Two]], [[ITV1]], [[Channel 4]] dhe [[Five (kanal televiziv)|Five]] - momentalisht të transmetuara nga sinjale analog tokësor. Tre kanalet e fundme janë krujuar nga [[Marketing]]u komercial.

[[BM|Britania e Madhe]] tani ka një numër të madh të kanaleve tokësore dixhitale, përfshirë gjashtë të tjera nga BBC, pesë nga ITV, tri nga Channel 4 dhe një nga S4/C, i cili është pothuajse krejtësisht në uellsisht.

Shumica e shërbimeve dixhitale kabllore mundësohen nga [[Virgin Media]] kurse [[Televizion Satelit|satelitore]] nga [[BSkyB]]. I tërë shteti kaloi në transmetim vetëm dixhital në vitin 2012.

[[Radio]] në [[BM|Britaninë e Madhe]] dominohet nga [[BBC Radio]], e cila operon dhjetë rrjete kombëtare dhe më se dyzetë radio statione lokale. Stacioni më i famshëm nga numri i dëgjuesve, është [[BBC Radio 2]].

 

{{Commonskat|United Kingdom|{{PAGENAME}}}}

{{Commonsart|United Kingdom|{{PAGENAME}}}}

* [http://www.number-10.gov.uk Number 10 Downing Street]

* [http://www.direct.gov.uk Gateway to UK governmental services and websites]