Jean-Claude Faveyrial: Dallime mes rishikimesh

'''Jean-Claude Faveyrial''' (1817-1893) ishte një prift [[Kisha Katolike Romake|katolik]] [[Franca|francez]] Lazariti urdhërit të lazaritëve dhe autor i [[Historia e Shqipërisë|historisë së]] parë të shkruar [[Historia e Shqipërisë|të Shqipërisë]] . <ref name="Elsie">{{Cito web|url=http://www.albanianhistory.net/texts19/AH1884.html|title=Jean-Claude Faveyrial: Histoire de l'Albanie|last=Elsie|first=Robert|language=French|accessdate=11 October 2010|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100617223301/http://www.albanianhistory.net/texts19/AH1884.html|archivedate=17 June 2010}}</ref> Libri u botuar në Shqipëri dhe qëndron si përpjekje serioze për të dokumentuar historinë e shqiptarëve dhe të vendit të tyre që nga antikiteti.<ref name="Elsie" /><ref name="elsie2003">{{Cito web|url=http://www.albanian.dir.bg/studii/kult/st-kult-1-ManastirBG.htm|title=Жан–Клод Фавериал и гр. Манастир в албанската историография|last=Елси|first=Робърт|year=2003|publisher=Албанистика в България|language=Bulgarian|accessdate=12 October 2010}}</ref> NjëSi mësues e vjetër në [[Manastiri (qytet)|Manastir]], Faveyrial-i ishte gjithashtu thellësisht i përfshirë me lëvizjen [[Bullgarët|bullgare]] për pavarësi dhe ishte mik i popullit [[Arumunët|arumun]], shkollimin e të cilëve e ndihmoi gjerësisht gjatë jetës së tij.

Faveyrial u lindlindi më 25 mars 1817 në fshatin Usson-en-Forez , që ndodhet në perëndim të [[Saint-Étienne]] në krahinën jugore franceze të Auvergnës. Para se të hynte në Kongregacionin e Misionit në [[Parisi|Paris]] më 1843, ai studioi në [[Lion]]. Faveyrial u zhvendos në degën e [[Stambolli|Stambollit]]t të]] urdhërit lazarit në 1847, dy vjet pasi ishte shuguruar prift. <ref name="elsie2003">{{Cito web|url=http://www.albanian.dir.bg/studii/kult/st-kult-1-ManastirBG.htm|title=Жан–Клод Фавериал и гр. Манастир в албанската историография|last=Елси|first=Робърт|year=2003|publisher=Албанистика в България|language=Bulgarian|accessdate=12 October 2010}}</ref>

[[Skeda:Catolic_church_bitola.jpg|djathtas|parapamje| Kisha Katolike Romake, "Zemra e Shenjtë e Jezusit", ishte qëndrimi i gjatë i Faveyrit në [[Manastiri (qytet)|Bitola]] , qyteti ku shërbeu si abatiabat dhe mësues ]]

Faveyrial ishte përkrahës i fuqishëm i luftës bullgare për pavarësi dhe njihet si një nga frymëzuesit e asaj lëvizjeje. Nga 1867 e deri në vdekjen e tij, 26 vjet më vonë, ai shërbeu si profesor në shkollën e mesme [[Rumunët|rumune]] të [[Manastiri (qytet)|Manastirit]], një qytet në perëndim të [[Maqedonia (rajon)|Maqedonisë]] , ku dha mësim [[Filozofia|filozofinë]] [[Gjuha frënge|franceze]] dhe [[Filozofia|filozofinë e pëpërgjithshme]]<nowiki/>rgjithshme.<ref name="Elsie">{{Cito web|url=http://www.albanianhistory.net/texts19/AH1884.html|title=Jean-Claude Faveyrial: Histoire de l'Albanie|last=Elsie|first=Robert|language=French|accessdate=11 October 2010|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100617223301/http://www.albanianhistory.net/texts19/AH1884.html|archivedate=17 June 2010}}</ref> Më parë, për një vit, ai kishte shërbyer si prift në [[Selaniku|Selanik]].<ref name="elsie2003">{{Cito web|url=http://www.albanian.dir.bg/studii/kult/st-kult-1-ManastirBG.htm|title=Жан–Клод Фавериал и гр. Манастир в албанската историография|last=Елси|first=Робърт|year=2003|publisher=Албанистика в България|language=Bulgarian|accessdate=12 October 2010}}</ref> Në Manastir, Favyerial-i kombinoi punën e tij si mësues me detyrat e tij fetare për rendin lazarite si një [[Abati|abat]] lokal. <ref name="cyril1968">{{Cite book|last=Патриарх Кирил|title=Принос към униатството в Македония след освободителната война, 1879–1885: доклади на френските консули в Солун|url=https://books.google.com/books?id=xs4qAQAAIAAJ&q=%D1%84%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB&dq=%D1%84%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB&hl=bg&ei=Apm0TLLnBYSWswahnPiYCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCcQ6AEwAA|year=1968|publisher=Синодално издателство|language=Bulgarian|pages=229, 343}}</ref>

Në Stamboll, mes viteve 1858 dhe 1867, Faveyrial filloi një koleksion librash me qëllimin e ndërtimit të një biblioteke që do të ndihmonte në shkrimin e historisë së shqiptarëve, bullgarëve dhe arumunëve. Ai planifikonte që shqyrtimi që ai do t'i bënte historisë së këtyre popujve, do t'i ndihmonte ata të përgatitenpërgatiteshin për të ardhmen e tyre. Faveyrial vizitoi tokat shqiptare në 1884 dhe së bashku me Apostol Mărgăritin , inspektor i përgjithshëm i shkollave [[Rumania|rumune]] të Perandorisë Osmane, themeloi shkollat rumune të financuara për popullsinë arumune në [[Berati|Berat]] , [[Korça|Korçë]] , [[Prizreni|Prizren]] dhe vendbanime të tjera. <ref name="elsie2003">{{Cito web|url=http://www.albanian.dir.bg/studii/kult/st-kult-1-ManastirBG.htm|title=Жан–Клод Фавериал и гр. Манастир в албанската историография|last=Елси|first=Робърт|year=2003|publisher=Албанистика в България|language=Bulgarian|accessdate=12 October 2010}}</ref>

Faveyrial njihej me folkloristin bullgar Konstandin Miladinov <ref name="arnaudov">{{Cite book|last=Арнаудов|first=Михаил|title=Творци на Българското възраждане: Поети и герои|url=https://books.google.com/books?id=W08NAQAAIAAJ&q=%D0%A4%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB&dq=%D0%A4%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB&hl=bg&ei=IZW0TNXaM87GswbXipGyCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CCoQ6AEwAQ|year=1969|publisher=Наука и изкуство|language=Bulgarian|page=405}}</ref> dhe Dragan Cankovitin. <ref name="elenkov">{{Cite book|last=Еленков|first=Иван|title=Католическата църква от източен отряд в България: От времето на нейното учредяване с присъединението на част от българския народ към Рим през 1860 г. до средата на ХХ век|year=2000|publisher=Католическа апостолическа екзархия|language=Bulgarian}}</ref> Ai shërbeu, për disa vjet, edhe kryeredaktor i gazetës së Tsankov-it, ''Balgaria,'' me qendër në Stamboll. Megjithë dallimet e tyre kishtare, patriarku bullgar, Kiril, e kujtonte Faveyrial-in si një "prift të mirë". <ref name="cyril1962">{{Cite book|last=Патриарх Кирил|title=Католическата пропаганда сред българите|url=https://books.google.com/books?id=pZcsAAAAIAAJ&q=%D0%A4%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB&dq=%D0%A4%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB&hl=bg&ei=IZW0TNXaM87GswbXipGyCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CC4Q6AEwAg|year=1962|publisher=Синодално издателство|language=Bulgarian|page=338}}</ref>

Pas një jete pune intensive të mësimdhënies dhe shkrimeve, dhe pas hapjes së shumë shkollave të reja gjatë 13 viteve të fundit të jetës, Jean-Claude Faveyrial vdiq në Manastir më 26 nëntor 1893. <ref name="elsie2003">{{Cito web|url=http://www.albanian.dir.bg/studii/kult/st-kult-1-ManastirBG.htm|title=Жан–Клод Фавериал и гр. Манастир в албанската историография|last=Елси|first=Робърт|year=2003|publisher=Албанистика в България|language=Bulgarian|accessdate=12 October 2010}}</ref>

''Historia e Shqipërisë'' , e shkruar në frëngjisht, u hartua në mes viteve 1884 dhe 1889. U zbulua vetëm më 20 shtator 1999, nga prifti Yves Danjou, përgjegjës i arkivave të Shtëpisë së Misionarëve të LlazaritëveLazaritëve në Paris.<ref name="Elsie">{{Cito web|url=http://www.albanianhistory.net/texts19/AH1884.html|title=Jean-Claude Faveyrial: Histoire de l'Albanie|last=Elsie|first=Robert|language=French|accessdate=11 October 2010|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100617223301/http://www.albanianhistory.net/texts19/AH1884.html|archivedate=17 June 2010}}</ref> Libri prej 416 faqesh është në fakt një histori e Evropës Juglindore, pasi gjithashtu detajon të kaluarën e popujve të tjerë të Ballkanit. Ndonëse nuk është domosdoshmërisht faktikisht i saktë dhe i kuptueshëm, pasi është i vjetëruar në perceptimin e tij, puna e Faveyrial-it është me vlerë të madhe historike, pjesërisht për shkak të përfshirjes në të të letrave origjinale nga figura të ndryshme ballkanike historike.<ref name="elsie2003">{{Cito web|url=http://www.albanian.dir.bg/studii/kult/st-kult-1-ManastirBG.htm|title=Жан–Клод Фавериал и гр. Манастир в албанската историография|last=Елси|first=Робърт|year=2003|publisher=Албанистика в България|language=Bulgarian|accessdate=12 October 2010}}</ref>

Gjatë kohës kur Faveyrial-i po shkruante Historinë e Shqipërisë, në [[Italia|Itali]] u botua ''Le istorie albanesi'' ( Salerno 1886), një vepër në katër vëllime nga [[Arbëreshët në Itali|Arbëreshiarbëreshi]] [[Francesco Tajani]]. Ndërsa vepra e Faveyrial-it ishte në frëngjisht, historia e parë e Shqipërisë e shkruar në gjuhën shqipe konsiderohet si ''T'nnollunat e Sccypniis prei gni Gheghet, don don vênnin e vett'' ( [[Aleksandria|Aleksandri]] 1898) nga [[Stefë Zurani]] (1865-1941).<ref name="Elsie">{{Cito web|url=http://www.albanianhistory.net/texts19/AH1884.html|title=Jean-Claude Faveyrial: Histoire de l'Albanie|last=Elsie|first=Robert|language=French|accessdate=11 October 2010|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100617223301/http://www.albanianhistory.net/texts19/AH1884.html|archivedate=17 June 2010}}</ref>

Faveyrial njihet edhe për disa vepra në [[Gjuha bullgare|gjuhën bullgare]], të cilat tani konsiderohen veçanërisht të rralla, siç janë ''Manuali i Politesës'' (Stamboll 1858), ''Dialogjet franko-bullgare'' (Stamboll 1859) dhe ''Katekizëm i Madh për Përdorim nga Bullgarët Uniatë'' (Stamboll 1862).<ref name="Elsie">{{Cito web|url=http://www.albanianhistory.net/texts19/AH1884.html|title=Jean-Claude Faveyrial: Histoire de l'Albanie|last=Elsie|first=Robert|language=French|accessdate=11 October 2010|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100617223301/http://www.albanianhistory.net/texts19/AH1884.html|archivedate=17 June 2010}}</ref> Faveyrial-i gjithashtu ka shkruar libra dhe artikuj të fokusuar në historinë ballkanike dhe besimin katolik, si dhe një përshkrim të Manastirit. Megjithatë, disa nga këto kanë humbur, pasi ndërtesa e LlazaritëveLazaritëve të Manastirit u dogj në 1909. <ref name="elsie2003">{{Cito web|url=http://www.albanian.dir.bg/studii/kult/st-kult-1-ManastirBG.htm|title=Жан–Клод Фавериал и гр. Манастир в албанската историография|last=Елси|first=Робърт|year=2003|publisher=Албанистика в България|language=Bulgarian|accessdate=12 October 2010}}</ref>

* [https://web.archive.org/web/20141223182000/http://www.albanianhistory.net/pdf/FaveyrialHistoireAlbanie.pdf ''Histoire d'Albanie'' nga Jean-Claude Faveyrial], {{Fr}}frëngjisht]