[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
No edit summary
Rreshti 1:
Kristalet janë trupa të rregullt gjeometrik të kufizuar me sipërfaqe të rrafshëta. Studimi shkencor i kristaleve dhe formimi i kristaleve njihet si kristalografi. Procesi i formimit kristal nëpërmjet mekanizmave të rritjes së kristaleve quhet kristalizimi ose solidifikimi.
Substancat e ngurta të cilat nuk kanmë renditje të rregullt të grimcave quhen substanca Amorfe (pa formë).
 
[[Kloruri i Natriumit]], [[Diamanti]], [[Grafiti]] janë substanca kristalore, ndërsa [[Qelqi]] dhe materialet polimere janë amorfe.
Renditje e rregullt e njësive ndërtuese të kristalit formon rrjetin kristalor, i cili përbëhet nga celulat elementare.
 
Celulat elementare mund të kenë formë të prizmit (paralelepipediit) të drejtë ose të pjerrët.
Celulat elemenatre mund të përshkruhen nëse jepen vlerat e gjatësive të brinjëve dhe të këndeve që i formojnë ato. Nëse celula elementare ka formë të paralelepipedit, duhet të dihen gjatësitë e tri brinjëve (a,b dhe c) dhe madhësitë e tri këndeve (alfa<math>\alpha, \beta, dhe gama\gamma</math>). Këto madhësi quhen parametra të celulës elementare.
 
== Simetria e celulës elemenatare==
Line 14 ⟶ 16:
Te kristalet kovalente në nyjet e rrjetit kristalor ndodhen atomet përkatëse, të cilat mes veti janë të lidhura me lidhje kovalente.
Kristale kovalente formojnë: [[Diamanti]], [[Grafiti]], [[Fuloreni]], [[Silici]], [[Silici|Kuarci]], [[Silici| Karburi i Silicit]], [[Fosfori|Fosfori i kuq]]. Karboni në natyrë paraqitet në formë të dy modifikimeve alotropike, diamantit dhe grafitit. Është i njohur edhe modifikimi artificial i tij fuloreni.
'''Diamanti''' - tek diamanti cdo atom i [[Karboni]]t është i rrethuar me katër atome tjera të karbonit. Renditja hapësinore e tyre është tetraedrike, me hibridizim sp3. Është substancë shumë e fortë, e cila nuk e përcon rrymën elektrike e as nxehtësinë. Strukturë tetraedrike të njëjtë me të diamantit kanë edhe [[Silici|Kuarci (SiO2) ]], [[Silici| Karburi i Silicit (SiC)]]
 
'''GrafitiDiamanti''' - tek grafitidiamanti cdo i atom i [[Karboni]]t është i rrethuar me trikatër atome tjera të Karbonitkarbonit. Renditja hapësinore e tyrëtyre është heksagonaletetraedrike, me hibridizim sp2<math>sp^3</math>. Është substancë shumë e butëfortë, e cila nuk e përcon rrymën elektrike dhee as nxehtësinë. Strukturë tetraedrike të njëjtë me të diamantit kanë edhe [[Silici|Kuarci (SiO2)]] , [[Silici| Karburi i Silicit (SiC)]]
 
'''Grafiti''' - tek grafiti cdo i atom i [[Karboni]]t me tri atome tjera të Karbonit. Renditja hapësinore e tyrë është heksagonale, me hibridizim <math>sp^2</math>. Është substancë e butë, e cila e përcon rrymën elektrike dhe nxehtësinë.

'''Fulereni''' - përmban 60 atome të [[Karboni]]t, të cilat janë të vendosura në kulmet e 20 gjashtëkëndëshave dhe 12 pesëkëndshave. Struktura e fulerenit mund të krahasohet me topin e futbollit. Cdo atom i Karbonit është i lidhur me 3 atome të tjera të [[Karboni|C]] dhe ka hibridizim sp2<math>sp^2</math>. Fulereni i pastër ka veti të ngjashme me diamantin. Është shumë i fortl dhe izolator i mirë. Nëse fulerenit i shtohet [[Kalium]] (K3C60), apo [[Ceziumi|Cs]] dhe [[Rubidiumi|Rb]] (Cs2RbC60)) ai kalon në super përcues.
 
===Kristalet Molekulare===
Te kristalet molekulare në nyjet e rrjetit kristalor ndodhen molekulat përkatëse, të cilat janë të lidhura me forca të Van der Valsit.
Kristale molekulare formojnë : [[Karboni| CO2]] i ngurtë apo akulli i thatë, [[Naftalina]] <chem>C8H10</chem>, [[Jodi]], [[Oksigjeni]], [[Fosfori| Fosfori i bardhë]], [[Sulfuri]], HCl, [[Amoniaku|NH3]], [[Akulli]].
Paraqitja e një substance në dy apo më shumë forma kristalore të ndryshme nën ndikimin e faktorit të jashtëm quhet Polimorfi.
Shembuj të polimorfisë janë: C (diamanti dhe grafiti), <chem>CaCO3</chem>, i cili mund të kristalizoj si kalcit me strukturë trigonale dhe si aragonit me strukturë rombike.
Joduri i Merkurit (HgI2) është substancë kristalore me ngjyrë të kuqe dhe me strukturë tetragonale, gjatë nxehjes në temperaturë mbi 127 gradë celcius formon strukturë kristalore rombike me ngjyrë të verdhë, pas ftohjes përsëri kthehet në kristal me ngjyrë të kuqe dhe me strukturë tetragonale. Në këtë rast HgI2 varësisht nga ndryshimi i temperaturës është paraqitur në dy forma izomorfike të tij:
 
 
 
Joduri i Merkurit (HgI2) është substancë kristalore me ngjyrë të kuqe dhe me strukturë tetragonale, gjatë nxehjes në temperaturë mbi 127 gradë celcius formon strukturë kristalore rombike me ngjyrë të verdhë, pas ftohjes përsëri kthehet në kristal me ngjyrë të kuqe dhe me strukturë tetragonale. Në këtë rast HgI2 varësisht nga ndryshimi i temperaturës është paraqitur në dy forma izomorfike të tij:
 
Meqenëse HgI2 e ndërron ngjyrën nën ndikimin e temperaturës, ai mund të përdoret edhe si indikatorë i temperaturës.
<chem>HgI2 -> HgI2</chem>
 
Meqenëse <chem>HgI2</chem> e ndërron ngjyrën nën ndikimin e temperaturës, ai mund të përdoret edhe si indikatorë i temperaturës.
===Kristalet Jonike===
Te kristalet jonike në nyjet e rrjetit kristalor janë jonet (kationet dhe anionet), të cilat në mes vete janë të lidhura me lidhje jonike