[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
No edit summary
vNo edit summary
Rreshti 12:
|PBB: PËR BANOR = 26.109
}}
'''Republika e Qipros''' ([[gjuha greke|greqisht]]: ''Κυπριακή Δημοκρατία'', ''Kypriakí Dimokratía''; [[gjuha turke|turqisht]]: ''Kıbrıs Cumhuriyeti'') apo '''Qipro''' (greqisht: Κύπρος, ''Kýpros''; turqisht: ''Kıbrıs'') është shteti i ndodhur në ishullin me të njëjtin emër në [[Deti Mesdhe|Detin Mesdhe]], 113 kilometra në jug të [[Turqia|Turqisë]] dhe 120 kilometra në perëndim të bregdetit të [[Siria|Sirisë]]. 37 % i territorit të Republikës së Qipros është okupuar nga Turqia që nga [[1974]] (shiko [[Qiproja Veriore]]). Vendi ka dy gjuhë zyrtare: greqisjta[[Gjuha greke|Greqishtja]] dhe turqishtja[[Turqishtja]].
 
Qiproja është vend ishullor në skajin verilindor të Detit MesdhMesdhe, më afër Turqisë se Greqisë, i banuar shumë herët dhe i njohur për shfrytëzimin e bakrit, prej nga rrjedh edhe emri i tij. Më parë ka qenë i banuar kryesisht nga ortodoks greqishtfolësgreko-qipriotët por më vonë edhe nga Turqit autoktonturko-qipriotët. Nga natyra vend tipik mesdhetar.
 
Në vitin 1974, pas një tentimi të juntës ushtarake greke për ta lidhurbashkuar me Greqinë, ndërhyriushtria Turqiaturke me ushtri dhendërhyri, pushtoi dhe e ndau ishullin në dy pjesë. Pjesa Greke (Limasol, Larnaka, Famagusta) me 5896 km² (63,7 %). Pjesa Turke (Girne, Gyzeljurt, Dipkarpaz) me 3355 km² (36,3 %).
 
Qipro është parërepublikë ishte republike nga viti 1960 dhe më parë ka qenë koloni Angleze. Më datë 01.05.2004 pjesa Greke e Qipros u anëtarësua në BE, përkundër votimit grek kundër bashkimit të ishullit ndërsa Turqit votuan për bashkim.
 
== Historia ==
 
== Politika ==
Qiproja është Republikë Presidenciale, ku Presidenti i Qipros ka rol ekzekutiv. Presidenti i Qipros është Nicos Anastasiades.
 
== Njësitë administrative ==
[[Skeda:Cyprus_districts_named.png|left|thumb|Njësitë administrative në Qipro.|alt=|qendër]]
{{Kryesor|Njësitë administrative të Qipros}}
 
Line 41 ⟶ 42:
Sipërfaqja e përgjithshme e Qipros së bashku me pjesën veriore është 9.250 km², shtrihet rreth koordinatave gjeografike 35° 00' '''V''', 33° 00' '''L''' dhe 9.240 km² të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 10 km² ujë.
 
Në vitin [[1998|1958]] ne Qipro jetuan 639 mijë greqishtfolës qipriotgreko-qipriotë (85 %) dhe 88 mije turq qipriotturko-qipriotë (12 %).
 
Vija bregdetare e Qipros është 648 km e gjatë ndërsa të gjatësia për kufiri tokësorë me bazat britanike ([[Akrotiri dhe Dhekelia]]), nuk është e dhënë.
 
[[Klima]] e Qipros është Mesdhetare, me verë të nxehtë e të thatë dhe dimër të ftohtë.
Line 51 ⟶ 52:
== Demografia ==
=== Feja ===
Komuniteti ortodoksët greqishtfolësgreko-qipriot është pothuajse tërësisht në kishën ortodokse greke e Qipros , e cila është autonome. TurqitTurko-qipriotët, megjithatë, t'i përmbahenpërkasin doktrinësfesë suni IslamitIslame. KaJanë edhe pakicat, e Armenëve, katolikëkatolikëve, Maronites dheMaronitë, Latins doktrinë, AnglicansAnglikanë dhe protestantëve.
 
=== Gjuha dhe etnike ===
Gjuhët zyrtare janë [[gjuha greke|greqisht]], [[gjuha angleze|anglisht]] dhe [[gjuha turke|turqisht]]. Gjatë gjithëishullin ishullite Qipros, vlerësoi se ortodoksët greqishtfolës qipriotëgreko-qipriotët ështëpërbejnë rreth 77 78% të popullsisë, turqitturko-qipriotët 18 %, ndërsa kombësitë e mbetur 5 % ndryshme (armenëve, MaronitesMaronite, angleze, etj.).
 
=== Arsim ===
Arsimi fillor është gjashtë vjet, falas dhe e detyrueshme. Arsimit mesatare është gjithashtu i lirë dhe është e ndarë në dy cikle dhe tre-vjeçar. E parë (të shkollave të mesme) është i detyrueshëm. Shkolla e dytë (të larta ose të arsimit profesional) është opsional. Ka shumë institucione të arsimit të lartë (publike dhe private). Më parë, ortodoksët greqishtfolës qipriotëgreko-qipriotët që dëshironin të studimit në institucionet e lartë u detyruan të mbështetet në universitetet e huaja, por kryesisht në [[Greqia|Greqi]]. Që nga viti [[1992]], megjithatë, e krijuar në [[Universitetin e Qipros]]. Analfabetizmit, në territorin e lirë të Qipros është e kufizuar në 2,4 %, ndërsa në territoret e pushtuara nga turqit[[Turqia]], i mbyllur në 16,7 %.
 
== Kultura ==