|
[[Skeda:Poetika e dramaturgjisë dhe mendimi estetik.jpg|thumb|300px|Kapertina e librit '''Poetika e dramaturgjisë dhe mendimi estetik''' e [[Jakup Mato]]s.]]
'''Poetika e dramaturgjisë dhe mendimi estetik''' është libër i shkruar nga [[Jakup Mato]].
Ky libër është botim i [[Akademia e Shkencave e Shqipërisë|Akademisë së Shkencave të Shqipërisë]] dhe [[Qendra e Studimit te Arteve]] ne vitin 2005 me kapituj dhe 350 faqe. Libri është nje vazhdimësi e librit "[[Rrjedhave të artit paraprofesionist]]"
Në këtë libër shqyrtohen në rrafsh të gjerë veprimtaritë e shoqërive artistike në periudhë e pavarësisë duke nxjerrë në pah ndihmën që ato dhanë për të krijuar gjasat e nevojshme për artin profesionist shqiptar pas Luftës së Dytë Botërore.
Libri ka karakter hulumtues, studimor dhe enciklopedik që zëvendëson mangësinë e një enciklopedia në këtë fushë.
Parathenia (f 3-10) dhe me pas ndjekin me rradhe mendimin mbi poetiken,mendimin estetik si dhe shprehjet e pikepamjeve te tyre ne dramat perkatese. Në rradhë janë trajtuar [[Sami Frashëri|Sami Frasheri]] për dramen e tij “[[Besa]]” si dhe [[Fan Noli]] për “[[Izraelite dhe filistine]]” Me pas eshte trajtuar [[Andon Zako Çajupi]] për tre drama te tijat “ [[14 vjec dhëndër]]” ,“Pas vdekjes” “Burri i dheut”. Ne shqyrtim jane marre edhe veprat teatrore te [[Mihal Grameno]]s “[[Mallkimi i gjuhës shqipe]]” dhe “[[Vdekja e Pirros]]” Një vemendje të veçante për vete karakteristikën dhe mungesen e trajtimeve të deri tanishme në këtë lami është parë edhe dramaturgjia e [[Gjergj Fishta|Gjergj Fishtës]] nisur nga “Shen Francesku i Asizit “ e “Shqyptari i gjytetnuem” duke vazhduar me dramat e tjera si “Juda makabe”,”[[Gomari Babatasit]]”, ”Barit e Betlemit”e “Shen Luigji Gonzaga" dhe duke kaluar më tej te “Shqyptarja e qytetnueme” ,”Odisea”, "Ifigjenia n’Aulli" dhe “Jerina ose Mbretnesha e luleve”
Vend të posaçem zënë si dramat ashtu edhe komedite e [[Kristo Floqi]]t si “Fe e kombësi”,”Triumfi i lirise”, “Karlo Topia”,”Pirro Neoptolemi”,”Komeditë” . Ne rastin e [[Foiqon Postoli]]t është trajtuar drama me të njëjtin titull me romanin “Lulja e kujtimit” si edhe “Detyra e memes “e viti 1921 [[Haki Stërmilli|Haki Stermilli]] si një autor me një kendveshtrim original tejetes se shqiptareve ne trojet e pushtuara nga serbet trajtohet për dramat “Dibrania e mjerueme”,”Dashuni dhe besnikëri”,” Agimi i lumnueshem” “Irena e bukur” ,“Kosovarja”,”Tania” . [[Ethem Haxhiademi]] si trajtues i gjinise së tragjedise eshte pare ne veprat” Ulisi”, ”Akili”, ”Aleksandri”, ”Pirrua”, ”Skenderbeu”, ”Diomedi”, “Abeli”
Në këtë monografi ështe trajtuar edhe e vetmja vepër e botuar(1917) e [[Shtjefën Gjecovi]]t “Skandebegut jose t’liruemit prej zgjedhes s’turkut” si edhe melodrama e [[Ndre Zadeja|Ndre Zadesë]] “Ora e Shqypnise” apo edhe drama e [[Zef Mark Harapi]]t me titull” Mustafa Pasha i Shkodres i m(b)rami vezir shqiptar “ (1928)
Një shtyllë të dytë në këtë libër e perbën mendimi estetik shqiptar si dhe pikpamjet ndaj artit. Atorët kryesorë nga të cilët janë qymtuar këto pikpamje janë nga [[Jeronim de Rada]] te Parime të estetikes (1861) , [[Gjergj Fishta]], [[Fan Noli]], [[Faik Konica]], [[Krist Maloki]],
[[Millosh Gjergj Nikolla|Millosh Gjergj Nikolla|Migjeni]],[[Odhise Paskali]], [[Anton Xanoni]], [[Aleksandër Xhuvani|Aleksander Xhuvani]] dhe [[Kostaq Cipo]].
Ne pjesen e dyte, jane paraqitur idete e autoreve te ndryshem per artin si dhe per te bukuren. E bukura ne art, mendohet te jete e perbere prej dy cilesive : Harmonise dhe persosmerise. Gjergj Fishta psh, eshte I mendimit se sendet jane te persosura perkatesisht edhe te bukura, ndersa tek gjithcka qe eshte krijuar prej natyres eshte e pamundur te kerkohet bukuria sepse nuk jane perfekte.
Menyra e perceptimit te artit, bukurise etj, percaktohet ne menyre individuale dhe domosdoshmerisht nga gjithsecili ndryshe. Faktoret kryesor, te cilet sebashke sjellin kete shumellojshmeri, jane - sipas autorit te librit – shkolla ku ka studiuar, traditat e kombit ku jeton si dhe pervojat jetesore. Autori ka paraqitur ne menyre te thjeshtaur disi, mendimet e shprehura nder shekuj te autoreve, mendimet e te cileve kane formuar bazen e letersise Shqiptare dhe per me teper kane qene mendimet dhe idete e ketyre autoreve, nder te tjere, te cilet kane vendosur themelet per emancipimin e Shqipërise, perkatesisht te popullit Shqiptar.
[[Kategoria:Libra]]
[[Kategoria:Bibliografi]]
[[Kategoria:Dramaturgji]]
[[Kategoria:Jakup Mato]]
| 