<br />{{Qytet në Shqipëri ▼
{{joref}}
| EMRI = Vlora
| EMRIIPASHQUAJTUR = te denis dalipaj
| PORTAL = PO
}}
'''Vlora''' është një [[qytet]] bregdetar në jugperëndim të [[Shqipërisë]]. Vlora është qyteti i dytëpar më i madh portual pas [[Durrësi]]t, me një popullsi afërsisht {{formatnum:200000}} (2013). Ndodhet në jugperëndim të Shqipërisë, në [[Detin Adriatik]] dhe është qendra e [[rrethi i Vlorës|Rrethit të Vlorës]] dhe të [[Qarku i Vlorës|Qarkun së Vlorës]]. Është qyteti ku është shpallur Deklarata e Pavarësisë shqiptare më 28 nëntor 1912. Themeluar në shekullin e 6 pes me emrin Aulona dhe vazhdimisht i banuar për rreth 26 shekuj, Vlorë është shtëpi për [[Portin e Vlorës]] dhe [[Universiteti i Vlorës "Ismail Qemali"|Universitetin e Vlorës]] si qyteti më i rëndësishëm ekonomik dhe kulturor i Shqipërisë jugperëndimore.
== Historia ==
===Sundimati i Vlorës ===
===Ata qe e sundojn Vloren jan lagja lef sallata ===
Sundimati i Vlorës dhe i qytetit, krahinës dhe kështjellës së Kaninës ishte pjesë e [[Perandoria Bizantine|Perandorisë Bizantine]], i nënshtrohej pushtetit të një sebastokratori, që sipas [[Eqrem bej Vlora|Eqrem bej Vlorës]] e kishte selinë në kalanë e [[Ploç]]-[[Sevaster|Sevasterit]] (pranë [[Kudhës|Kudhësit]]), por në vitin 1205 ra nën pushtetin e [[Despotat|Despotatit]] [[Despotati i Janinës|të sapoformuar të]] [[Janina|Janinës]].<ref name="Vlora562" /> Më 1258 Vlora është ndër zotërimet që i kalojnë si pajë mbretit të Napolit, Manfredit të Hohenshtaufënve, pasi mori për grua Helenën e despotit Mihal II. Pasi vdiq Manfredi më 1266, kështjellari i Vlorës, ''Jacques de Baligny'', nuk ia dorëzoi kështjellën Anzhuinëve në mars 1272 dhe për sa qe gjallë mori prej Karlit I Anzhu „''castrum Canine, Caninian et Avelloman cum archondiis''“. De Baligny ndejti vetëm për një vit pasi mori disa vende në krahinën e Beratit dhe Bazilikatës në Itali në këmbim të Kaninës dhe Vlorës.<ref name=":1">{{Cite book|title=Serbët dhe shqiptarët|last=Shuflaj|first=Milan|authorlink=Milan Šufflay|publisher=Toena|year=2004|origyear=1925|isbn=99927-1-854-4|location=Tiranë|pages=48-49|trans_title=Srbi i Arbanasi|translator=Hasan Çipuri}}</ref> Nga viti 1315 deri në vitin 1320 u pushtua sërish prej bizantinëve dhe pushtetar i saj qe ''sevastokrator'' Dhimitër Ganza'','' të cilin e pasoi i biri, Nikolla. Më 1345 qyteti ra në sundimin serb, edhe vëllai i mbretit Aleksandër të Bullgarisë, Johan Azen Komneni, arriti të futej në Vlorë.<ref name="Vlora562" /> Më 1357 Këshilli i Lartë i Senatit të [[Republika e Venedikut|Venedikut]] i lejonte qytetarët e vet të zgjidheshin për kryetarë e nëpunës (''pro rectoribus et officialibus'') në Vlorë dhe vende të tjera të despotatit (''locus Avalone et alia loca despotatus'').<ref>Shuflaj 2004, p. 57.</ref> Më 1372 Johan Azen Komnenin e dëbojnë Balshajt dhe [[Muzakajt]].<ref name="Vlora562" />
Kaloi në [[Shekulli XIV|shek. XIV]] nën sundimin e [[Balshajt|Balshajve]], por pas vdekjes së [[Balsha II|Balshës II]] më 1385 në [[Beteja e Savrës|betejën e Savrës]], nuk mund ta mbanin më.<ref>Shuflaj 2004, p. 164.</ref> Pas vdekjes së Balshës, vendin e pasoi e veja, Komita Muzaka-Komnena, e bija e despotit të Beratit dhe Vlorës.<ref name=":0">{{Cite book|title=[[Zeta dhe Dinastia e Balshajve]]|last=Gelchich|first=Giuseppe|authorlink=Giuseppe Gelcich|publisher=55|year=2009|origyear=1899|isbn=9789994356539|location=Tiranë|pages=147|trans_title=La Zedda e La Dinastia dei Balšidi|ref=harv|translator=Laura Leka}}</ref> Ishte e dëgjuar për punimin e hekurit, të shpatave, të mëndafshit, për nxjerrjen e kripës etj.{{Cn}}
===Gjatë sundimit osman ===
<blockquote>''Shiko edhe: [[Sanxhaku i Vlorës]]''</blockquote>Nga viti 1481 deri në vitin 1538 sanxhaku i Vlorës është mbajtur për një „Serhad sançagi“ dhe autoriteti i tij më i lartë si një „serhad bej“ (serhad = turq. kufi). Sanxhakbeu ishte komandant i trupave turke të sanxhakut, sidomos të zonës bregdetare midis Durrësit e Prevezës; sepse atë kohë, administrata civile e përfaqsuar nga kadiu, kishte një peshë shumë më të vogël dhe Vlora ishte nën urdhrat e marinës (të Kapidan-i Derga-it). Kur [[Sulejmani I|Sulejmani i Madh]], gjatë udhëtimit të tij në Shqipëri (1538), organizoi administratën civile, sanxhaku i Vlorës u vu nën varësinë e zyrës së vezirit të madh. Sanxhakbeu quhej tani përfaqsues i Sulltanit (mëkëmbës). Këtë post e kanë mbajtur dhe trashëguar thuajse pa ndërprerje (nga 1481 deri në 1828) jo vetëm „de jure“, por edhe „de facto“ nga [[Vlorajt]].<ref>{{Cite book|title=[[Lebenserinnerungen|Kujtime 1885-1925]]|last=Vlora|first=Eqrem bej|publisher=IDK|year=2003|isbn=99927-780-6-7|location=Tiranë|pages=37-38}}</ref>
|
