Martirët e Shqipërisë: Dallime mes rishikimesh

[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
→‎Referenca: meqe kane artikujt perkates, e lehtesova, tjereve qe s'i kane ende nuk i preka
Rreshti 2:
 
[[Skeda:Foto Martiret Katolike.png|300px|thumb|Portretet e Martirëve Katolikë në Shqipëri ditën e ardhjes së Papa Françeskut në Tiranë]]
'''Martirët e [[Lumnimi|Lumnuar]] të Shqipërisë''' janë një grup prej 38 shenjtorësh të vrarë përgjatë [[Republika Popullore e Shqipërisë|diktaturës komuniste]] në Shqipëri nga 1945 deri më 1974, ku përpos pesë prej tyre, shumica u vranë 1945 deri më 1950. Të gjithë kishin lindur në periudha të ndryshme nga 1874 deri më 1935; grupi përfshin shqiptarë e italianë dhe një gjerman. Secili prej tyre, përveç katër vetëve, ishin pjesë e jetës fetare si priftërij ose si të devotshëm dhe shërbyen si misionarë ose edukatorë me një mbrujtje shkollore nga qytetet italiane e austriake.
40 '''Martirët e Shqipërisë''' janë shenjtorë të kishës katolike të pranuar si të tillë në 2016, prej të cilëve 2 në periudhën [[Mbreti Zogu I|zogiste]] dhe 38 të tjerët gjatë [[Republika Popullore e Shqipërisë|diktaturës komuniste]]. U munduan e u vranë mizorisht për besimin e tyre fetar. Hapja e procesit dioqezan sipas [[Radio Vatikani]]t, për [[lumnimi|lumnimin]] e këtyre martirëve u shpall më 10 nëntor të viti 2002, nga prefekti i asokohshëm i Kongregatës për Ungjillëzimin e Popujve, kardinali Kreshencio Sepe, gjatë kremtimit të Eukaristisë, në [[Katedralja e Shkodrës|Katedralen e Shkodrës]]. U [[Lumnimi|lumnuan]] dhe shpallën shenjtorë të kishës katolike më 5 nëntor 2016, në sheshin para katedrales në Shkodër.<ref name="Flocchini">{{cito lajm|last1=Flocchini|first1=Emilia|title=Beati Martiri Albanesi (Vincenzo Prennushi e 37 compagni)|url=http://www.santiebeati.it/dettaglio/96474|accessdate=6 October 2017|agency=Santiebeati}}</ref>
 
40 '''Martirët e Shqipërisë''' janë shenjtorë të kishës katolike të pranuar si të tillë në 2016, prej të cilëve 2 në periudhën [[Mbreti Zogu I|zogiste]] dhe 38 të tjerët gjatë [[Republika Popullore e Shqipërisë|diktaturës komuniste]]. U munduan e u vranë mizorisht për besimin e tyre fetar. Hapja e procesit dioqezan sipas [[Radio Vatikani]]t, për [[lumnimi|lumnimin]] e këtyre martirëve u shpall më 10 nëntor të viti 2002, nga prefekti i asokohshëm i Kongregatës për Ungjillëzimin e Popujve, kardinali Kreshencio Sepe, gjatë kremtimit të Eukaristisë, në [[Katedralja e Shkodrës|Katedralen e Shkodrës]]. U [[Lumnimi|lumnuan]] dhe shpallën shenjtorë të kishës katolike më 5 nëntor 2016, në sheshin para katedrales në Shkodër.<ref name="Flocchini">{{cito lajm|last1=Flocchini|first1=Emilia|title=Beati Martiri Albanesi (Vincenzo Prennushi e 37 compagni)|url=http://www.santiebeati.it/dettaglio/96474|accessdate=6 October 2017|agency=Santiebeati}}</ref>
 
== Individët ==
=== Lista e martirëve katolikë ===
 
Emrat e lumnuarve:<ref name="Flocchini"/>
#Imzot [[Vinçens Prenushi]] (1885-1949): françeskan, ipeshkëv i Durrësit, poet. U burgos e u torturua sepse nuk pranoi ta shkëpuste Kishën shqiptare nga [[Selia e Shenjtë]]; dha shpirt me 19 mars 1949 në birucë të burgut, i shtrirë në dheun e lagësht, të ftohtë, e këmbëzbathur.<ref name="Ora News">{{cito lajm |last1=Ora News |title=Kush janë 38 martirët shqiptarë që po lumturohen sot |url=http://www.oranews.tv/article/kush-jane-38-martiret-shqiptare-qe-po-lumturohen-sot |accessdate=1 June 2018 |date=5 November 2016}}</ref>
#Imzot [[Frano Gjini]] (1886-1948): ipeshkëv, martirizimi i të cilit ia kaloi çdo fantazie kriminale njerëzore: i papërkulur para torturave, si nuk pranoi ta shkëpusë Kishën nga Papa, u dënua me vdekje e u pushkatua më 11 mars 1948.<ref name="Radio Vaticani">{{cito lajm |last1=Radio Vaticani |title=Imzot Frano Gjini e martirët tjerë të 11 marsit 1948 |url=http://sq.radiovaticana.va/news/2018/03/11/mzot_frano_gjini_e_martir%C3%ABt_tjer%C3%AB_t%C3%AB_11_marsit_1948/1366509 |accessdate=1 June 2018 |date=11 March 2018}}</ref>
#Imzot [[Jul Bonati]] (1874-1951): meshtari i madh intelektualmeshtar, si u mbyll, për torturë, në çmendinë e si provoi tmerre të padëgjuara në qeli të ndryshme të sigurimit famëkeq, nga Vlora në Durrës, vdiq në burgun e Durrësit, pranë Imzot Prennushit, i cili i jepte shûjtën për shtegtimin e mbram: vajosjenpatriot edhe shenjtëpërkthyes.<ref name="Shkembi">{{cito lajm |last1=Shkembi |first1=Eno |title=Shkodër, mbahet mesha e lumturimit të 38 klerikëve të pushkatuar |url=http://shekulli.com.al/shkoder-mbahet-mesha-e-lumturimit-te-38-klerikeve-te-pushkatuar/ |accessdate=1 June 2018 |agency=Shekulli |date=5 November 2018}}</ref>
#Dom [[Alfons Tracki]] (1896-1946): prifti gjerman, më shqiptar se shqiptarët, bir i Breslaut, u torturua dhe u pushkatua më 25 qershor 1946, në moshën 50 vjeçe.<ref name="VOAL">{{cito lajm |last1=Voice of Albania |title=Lexoni dhe mos e harroni këta 40 martirë të vrarë barbarisht na diktatura |url=https://www.voal.ch/lexoni-dhe-mos-e-harroni-keta-40-martire-te-vrare-barbarisht-na-diktatura/ |accessdate=1 June 2018 |date=5 November 2018}}</ref>
#Dom [[Anton Muzaj]] (1921-1948): u torturua në mënyrë çnjerëzore, vetëm sepse nuk pranoi të mohonte fenë: si i thyen këmbë e duar, e liruan nga burgu dhe e nisën në shtëpi, ku vdiq mes dhimbjeve të tmerrshme mbas pak ditësh, në moshën 29 vjeçare.<ref name="Drita">{{cito lajm |last1=Drita.info |title=Dom Anton Muzaj. Lirimi i tij ishte qiella |url=http://www.drita.info/2016/10/17/martiret-shqiptare6-dom-anton-muzaj-lirimi-i-tij-ishte-qiella/ |accessdate=1 June 2018 |agency=Drita |date=17 October 2018}}</ref>
#Dom [[Anton Zogaj]] (1908-1948): famullitar i Durrësit.
#Dom [[Anton Zogaj]] (1908-1948): famullitar i Durrësit, sekretar i Imzot Prennushit, meshtar jashtzakonisht i përgatitur në të gjitha drejtimet, u burgos e u torturua mizorisht. E lanë të mbyllur disa ditë në një banjo të qelbur, në sa priste ditën e pushkatimit: 31 dhjetorin e 1946-tës.<ref name="Shkembi"/>
#Dom [[Dedë Maçaj]] (1920-1947): i akuzuar si spijun i Vatikanit, u torturua, u gjykua dhe u pushkatua për rezistencën e tij heroike fetare, në moshën 27 vjeç.<ref name="Shkembi"/>
#Dom [[Dedë Malaj]] (1917-1959): mbeti i paharruar në kujtesën e popullit për mbrojtjen heroike që i bëri fesë së krishterë në gjyqin e organizuar kundër tij, që e dënoi me vdekje. U pushkatua në breg të Liqenit të Shkodrës më 12 maj 1959. Ishte 39 vjeçmeshtar.<ref name="Drita per Malajn">{{cito lajm |last1=Drita.info |title=Dom Dedë Malaj. Bariu i grigjës, ballë për ballë ujkut |url=http://www.drita.info/2016/10/22/martiret-shqiptare9-dom-dede-malaj-bariu-i-grigjes-balle-per-balle-ujkut/ |accessdate=1 June 2018 |agency=Drita |date=22 October 2016}}</ref>
#Dom [[Dedë Plani]] (1891-19471948): dha shpirt në spital më 30 prill 1949, mbasi nuk pranoi asnjë akuzë e u bëri ballë heroikisht torturave mizoremeshtar.
#Dom [[Ejëll Deda]] (1917-1948): famullitar i Bushatit, i arrestuar vetëm pse ishte prift, vdiq më 12 maj 1948 në spitalin e burgut, mbas torturash çnjerëzore.
#Dom [[Jak Bushati]] (1890-1949): e akuzuan se ndihmonte diversantët, se bënte agjitacion e propagandë: pretekste të cilat e çuan në pushkatimin pa gjyq më 12 shkurt 1949famullitar.<ref name="Radio Vaticana">{{cito uebin |last1=Radio Vaticana |title=Dëshmitarët e fesë. Dom Jak Bushati. Kryevepra e tij, është jeta e tij! |url=http://sq.radiovaticana.va/storico/2016/10/16/12_d%C3%ABshmitar%C3%ABt_e_fes%C3%AB_dom_jak_bushati_kryevepra_e_tij%2C_%C3%ABsht%C3%AB_jeta_e/sq-1265184 |website=Radio Vaticana |accessdate=31 May 2018}}</ref>
#Papa [[Josif Mihali]] (1912-1948): Prift uniat katolik, i ritit ortodoks, u mbyt për së gjalli në baltën e kënetës, në kampin e shfarosjes të Maliqit.<ref name="Vatikani per Josif Mihalin">{{cito uebin |last1=Radio Vatikani |title=Ata që erdhën nga prova e madhe (Zb 7,14): një martir shqiptar, shok udhe kah Pashkët, sot, Papa Josif Mihali |url=http://sq.radiovaticana.va/storico/2014/03/17/ata_q%C3%AB_erdh%C3%ABn_nga_prova_e_madhe_(zb_7%2C14)_nj%C3%AB_martir_shqiptar%2C_shok/alb-782113 |website=Radio Vatikani |accessdate=1 June 2018}}</ref>
#Dom [[Zef Maksen]] (1906-1946): meshtar gjerman, pushkatuar me 1946, duke shqiptuar fjalët: "Des i lumtun, tue mendue se do të kujtohem prej shqiptarëve si meshtár i fesë së Krishtit".
#Dom [[Lazër Shantoja]] (1892-1945): meshtar, njeri i kulturës.
#Dom [[Lazër Shantoja]] (1892-1945): meshtár i ndritur, njeri i kulturës, i letërsisë e i artit, u masakrua deri në atë gradë, sa vetë e ëma kërkoi nga xhelatët komunistë ta pushkatonin një orë e më parë, gjë që s'munguan ta bënin në fushat e shkreta të Tiranës, në sa ishte në moshën 54 vjeç.
#Dom [[Aleksandër Sirdani|Lekë Sirdani]] (1892-1948): personalitet i shquar i Kishës katolike: prift, patriot, shkrimtar. U torturua mizorisht dhe u mbyt për së gjalli në një gropë ujërash të zeza.<ref>{{cito uebin|last1=Regjina Lulashi, “Dy vëllezër dëshmorë” (Due fratelli martiri, 2007),|title=Marrë nga Regjina Lulashi, “Dy vëllezër dëshmorë” (Due fratelli martiri, 2007), Grafiche Panico Galatine (Lecce), fq 68-69.|url=http://www.drita.info/2016/11/02/martiret-shqiptare16-dom-leke-sirdani-keta-jane-me-te-vertete-njerez-te-hyjit/|website=Drita|accessdate=21 November 2017}}</ref>
#Dom [[Luigj Prendushi]] (1896-1947): u arrestua, u torturua dhe u pushkatua si spiun i Vatikanit më 24 janar 1947.
Line 28 ⟶ 29:
#Dom [[Mikel Beltoja]] (1935-1974): u pushkatua më 10 shkurt 1974, mbasi mbrojti heroikisht e haptas idealet e veta fetare në gjyqin që iu bë pas gjashtë muaj torturash, i cili e dënoi me vdekje.
#Dom [[Ndoc Suma]] (1887-1958): vdiq 2 vjet mbasi ishte liruar, i shkatërruar, nga burgu, ku u torturua me akuza për të cilat thoshte: "Vetëm kur dola në gjyq e mora vesht pse isha arrestue".
#Dom [[Ndre Zadeja]] (1891-1945): prift e poet, pushkatuar pa gjyq në qytetin e Shkodrës, duke u bërë martiri i parë, viktimë e diktaturës komuniste.
#Dom [[Pjetër Çuni]] (1892-1945): prift; vdiq i varur me kokë poshtë mbi gropën e ujërave të zeza.
#Dom [[Shtjefën Kurti]] (1898-1971): prift, pushkatuar para banorëve të Gurëzitpatriot. Sigurimi e akuzoi se deshi të helmatiste popullin duke shfrytëzuar për këtë, furrat e bukës.
#Atë [[Bernardin Palaj]] (1894-1946): frat françeskan, poet dhe folklorist.
#Atë [[Bernardin Palaj]] (1894-1946): frat e poet i madh, do të vdiste ne Kuvendin e Françeskanëve në Shkodër, shndërruar në burg për 700 vetë. Nën torturat e Sigurimit mori tetanozin. Qe mbledhësi i parë i Eposit të Kreshnikëve, mitolog i shquar, por edhe muzikant e pianist i talentuar. Gjeni i letrave shqiptare, pasardhës i denjë i Fishtës së madh, i mbytur e i harruar.
#Atë [[Çiprian Nika]] (1900-1948): françeskan, vdiq nën akuzën e rëndë e shpifëse se kishte fshehur armë në elterin e Shëna Ndout, në Kishën françeskane të Gjuhadolit.
#Atë [[Gaspër Suma]] (1897-1950): rregulltar, pinjoll i një familjeje, që u shua nga komunistët, u arrestua më 1947 dhe vdiq në burg.
#Atë [[Gjon Shllaku (frat)|Gjon Shllaku]] (1907-1946): frat françeskan, publicist, edukator.
#Atë [[Gjon Shllaku (Frat)]] (1907-1946): frati i madh filozof, u pushkatua së bashkut me jezuitët Atë Gjovani Fausti (misionar italian) e Atë Daniel Dajani si dhe me seminaristin Mark Çuni, në fillimet e masakrës komuniste kundër klerit katolik. U akuzuan për "tentativë arratisjeje" dhe për formimin e Partisë Demokristiane. Që të katërtëve shteti shqiptar u ka dhënë dekoratën "Martir i Demokracisë".
#Atë [[Gjovani Fausti]] (1899-1946): (misionarjezuit italian.
#Atë [[Daniel Dajani]] (1906-1946): ujezuit shqiptaru akuzua për "tentativë arratisjeje" dhe për formimin e Partisë Demokristiane.
#Atë [[Daniel Dajani]] (1906-1946)u akuzua për "tentativë arratisjeje" dhe për formimin e Partisë Demokristiane.
#Seminaristi [[Mark Çuni]] (1920-1946): u akuzua për "tentativë arratisjeje" dhe për formimin e Partisë Demokristiane.
#Atë [[Karl Serreqi]]: frati që nuk pranoi të kallëxojë rrëfimin e një të plagosuri në ndeshjet me komunistët në mal, e kaloi jetën burgjeve. Vdiq në Burrel më 4 prill 1954. Është një ndër martirët e rrallë të sekretit të rrëfimit në historinë e Kishës universale.
#Atë [[Mati Prendushi]] (1881-1948): frat françeskan.
#Atë [[Mati Prendushi]] (1881-1948): frati që mori pjesë në ngritjen e flamurit në Deçiq, u përndoq dhe u fal nga krajl Nikolla e nga mbreti Zog, por u dënua me vdekje nga i ashtuquajturi "gjyq" komunist. Nuk i dihet as varri.
#Atë [[Serafin Koda]] (1893-1947 ): frat françeskan; dha shpirt mbasi hetuesët komunistë, duke mos u ngopur me torturat e zakonshme, ia shqyen fytin me thonj.
#Vëlla [[Gjon Pantalia]] (1887-1947): jezuit; u arrestua ndër të parët e vdiq në spital, mbasi vuajti tmerre të papërshkrueshme.
#[[Fran Miraka]] (1916-1946): Së bashku me Qerim Sadikun e Gjelosh Lulashin ishin të rinj që edukoheshin ndër jezuitë; u vranë pse deshën Krishtin.
#[[Qerim Sadiku]] (1919-1946): Uoficer dënua me vdekje më 22.02.1946. U pushkatua në Shkodërxhandarmërie, në orën 5 të mëngjesit, më 04.03.1946, dhe u la aty, së bashku me Atë Danjel Dajanin S.I., Atë Giovanni Fausti-n S.I., Atë Gjon Shllakun O.F.M., Seminaristin Mark Çuni, të riun Gjelosh Lulashi e të tjerëantikomunist.<ref name="Kisha Katolike Qerim Sadiku">{{cito uebin |last1=Kisha Katolike Qerim Sadiku |title=Martiret e Komunizmit |url=http://www.kishakatolikeshkoder.com/martiret-e-komunizmit/qerim-sadiku/ |website=Kisha katolike Shkoder |accessdate=1 June 2018}}</ref>
#[[Gjelosh Lulashi]] (1925-1946): Laik i arkdioqezës Shkodër-Pult, Albania.<ref name="Catholic Saints">{{cito uebin |last1=Catholic Saints |title=Blessed Gjelosh Lulashi |url=https://catholicsaints.info/blessed-gjelosh-lulashi/}}</ref>
#Rishtarja stigmatine [[Maria Tuci]]: u torturua e mbyllur në një thes, së bashku me një maçok, të cilin e godisnin me shkop. Virgjër e martire, vasha dha shpirt me mundime të jashtëzakonshme.
#At [[Luigj Paliqi]] u vra me atentat nga serbët.
#Dom Gjon Gazulli u var në një shesh të Shkodrës në vitin 1927.
 
== Referencat ==
At [[Luigj Paliqi]] dhe dom [[Gjon Gazulli]] janë të vetmit martirë që i takojnë kohës para komunizmit. At Luigj Paliqi u vra me atentat nga serbët, ndërsa dom Gjon Gazulli u var në një shesh të Shkodrës në vitin 1927.
{{reflist}}<br />
 
=== Referenca ===
{{reflist}}
 
==Lidhje te jashtme==
[http://www.bksh.al/adlib/scripts/wwwopac.exe?DATABASE=catalo&OPAC_URL=/adlib/expert/index_al.html&LANGUAGE=1&%250=26449&LIMIT=50 www.bksh.al/40 martiret katolike]
 
[[Kategoria:Martirë të krishterë]]