Skënderbeu: Dallime mes rishikimesh
[Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Udha (diskuto | kontribute) |
Udha (diskuto | kontribute) No edit summary |
||
Rreshti 15:
| vendi_varrimit = [[Xhamia e Selimies]]
}}
'''Gjergj Kastrioti''' (l. 6 maj 1405 – v. 17 janar 1468), i njohur si '''Skënderbeu''' (nga [[Gjuha osmane|osmanishtja]]: اسکندر بگ ''İskender Bey''), ishte një fisnik dhe udhëheqës ushtarak [[Shqiptarët|shqiptar]]. Skënderbeu gjithmonë e nënshkroi veten si ''Zot i Arbërisë'' ([[latinisht]]: ''Dominus Albaniae'')<ref name="
Një anëtar i familjes fisnike të [[Kastriotët|Kastriotëve]], ai u dërgua si peng në oborrin perandorak osman, ku u arsimua dhe hyri në shërbim të [[sulltani]]t për njëzet vitet e ardhshme. Ai u ngrit sipas gradave, duke kulminuar në emërimin si sanxhakbej i [[Sanxhaku i Dibrës|Sanxhakut të Dibrës]] në vitin 1440. Në vitin 1443, ai braktisi osmanët gjatë [[Beteja e Nishit|betejës së Nishit]] dhe u bë sundimtar i [[Kruja|Krujës]], [[Koxhaxhiku|Sfetigradit]] dhe [[Modriçi]]t. Në vitin 1444, ai u emërua prijës i [[Lidhja e Lezhës|Lidhjes së Lezhës]], që konsolidoi fisnikërinë në atë që sot është [[Shqipëria|Shqipëri]]. Përkundër vlerës së tij ushtarake, ai nuk ishte në gjendje të bënte më shumë se sa të mbante zotërimet e tij brenda një treve shumë të vogël në Shqipërinë e veriut, ku ndodhën pothuajse të gjitha fitoret e tij kundër osmanëve.<ref name="Pitcher1972">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=8gs4AAAAIAAJ&pg=PA88|title=An Historical Geography of the Ottoman Empire: From Earliest Times to the End of the Sixteenth Century|author=Donald Edgar Pitcher|first=|publisher=Brill Archive|year=1972|isbn=|location=|pages=88|id=GGKEY:4CFA3RCNXRP}}</ref>
Në vitin 1451, nënshkroi një traktat me Alfonsin e Napolit për të siguruar një aleancë mbrojtëse, edhe pse ai mbeti një sundimtar ''de facto'' i pavarur.<ref>{{Citation|last=Fine|first=John Van Antwerp|title=The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest|url=https://books.google.com/books?id=LvVbRrH1QBgC&pg=PA558|year=1994|publisher=University of Michigan Press|isbn=978-0-472-08260-5}}</ref> Në vitet 1460–61, ai mori pjesë në luftërat civile të Italisë në mbështetje të Ferdinandit I të [[Napoli]]t. Në vitin 1463, ai u bë komandanti kryesor i forcave [[Kryqëzatat|kryqtare]] të [[Piu II|papa Piut II]], por papa vdiq ndërsa ushtritë ende po mblidheshin. Së bashku me [[Republika e Veneciës|venedikasit]] ai luftoi kundër osmanëve gjatë Luftës osmano–venedikase të viteve 1463–79, deri në vdekjen e tij në janar të vitit 1468.
Rreshti 30:
== Biografia ==
[[Skeda:Skenderbeg-busti.jpg|200px|parapamje|left|Skënderbeu]]
Gjergj Kastrioti ishte djali më i vogël i [[Gjon Kastrioti]]t dhe i princeshës [[Vojsava Tribalda|Vojsava]], fëmija i fundit midis 4 djemve dhe 5 vajzave.
Në vitin 1443 trupat hungareze të komanduara nga [[Janosh Huniadi]] u futën në thellësi të Ballkanit dhe në nëntor u ndeshën me ushtrinë osmane duke e thyer. Këtë rast e shfrytëzoi Gjergj Kastrioti Skënderbeu për tu kthyer në atdhe. Pasi çliroi Krujën me 28 nëntor 1443 ngriti flamurin e Kastriotëve, flamur të kuq me shqiponjë të zezë dykrenore.<ref name="Frashëri2002p212">{{harvnb|Frashëri|2002|p=212}}</ref><ref>{{Harvnb|Akademia|2002|p=397-401}}</ref> Para krutanëve mbajti një fjalim të zjarrtë. Pa humbur kohë hyri në bisedime me fisnikët shqiptarë dhe me ndihmën e tyre çliroi edhe një varg kështjellash tjera. Në hapësirat e çliruara ndodheshin zotërimet e shumë fisnikëve shqiptarë.<ref>{{Harvnb|Akademia|2002|p=397-401}}</ref>
Çlirimi i vendit në vitin 1443 ishte fitore historike, por Skënderbeu e kuptoi se për të mbrojtur territoret e çliruara duhej kapërcyer copëtimi politik dhe duhej bashkuar. Prandaj mblodhi në Lezhë një kuvend të fisnikëve shqiptarë, një praktikë tradicionale e shqiptarëve për të realizuar bashkimin dhe bashkëpunimin e tyre.<ref>{{Harvnb|Akademia|2002|p=401-402}}</ref> U formua Besëlidhja shqiptare e Lezhës,<ref>{{Citation|last=T︠S︡vetkov|first=Plamen S.|title=A history of the Balkans: a regional overview from a Bulgarian perspective|url=https://books.google.it/books?hl=it&id=VR5pAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=lezha|year=1993|publisher=EM Text, origjinali nga Universiteti i Miçiganit|location=|isbn=9780773419568|page=242}}</ref><ref name="Frashëri">{{cite book|last1=Frashëri|first1=Kristo |title=Skënderbeu i shpërfytyruar nga një historian zviceran dhe disa analistë shqiptarë|date=2009 |publisher=Dudaj|location=Tirana|isbn=978-99943-0-109-6|pages=76-77|language=Albanian}}</ref><ref name="DukaKoci">{{cite web|author1=Ferit Duka|author2=Dorian Koçi|title=“Besëlidhja e Lezhës”, veprimtari në Muzeun Historik Kombëtar|url=https://sot.com.al/kultura/%E2%80%9Cbes%C3%ABlidhja-e-lezh%C3%ABs%E2%80%9D-veprimtari-n%C3%AB-muzeun-historik-komb%C3%ABtar|date=4 March 2018|accessdate=28 March 2019}}</ref><ref name="Elsie">{{Citation|last=Elsie|first=Robert|authorlink=Robert Elsie|title=A biographical dictionary of Albanian history|url=https://books.google.it/books?id=pgf6GWJxuZgC&pg=PA127&dq|year=2012|publisher=I.B. Tauris|location=London|isbn=978-1-78076-431-3|oclc=801605743|page=127}}</ref> një aleancë politike dhe ushtarake kryetar i së cilës u zgjodh Skënderbeu. Ai u zgjodh edhe komandant i përgjithshëm i ushtrisë së përbashkët e cila do të formohej.<ref>{{Harvnb|Akademia|2002|p=393}}</ref>
Në vitin 1450 sulltan [[Murati II]] erdhi në Shqipëri me një ushtri të madhe dhe rrethoi Krujën. Ushtria osmane sipas një bashkëkohësi kudo ku kalonte " dogji duke i vënë zjarrin çdo gjëjë që takonte". Skënderbeu qëndroi jashtë kështjellës bashkë me luftëtarët e tij dhe godiste ushtrinë osmane papritur dhe pandërprerë nga drejtime të ndryshme. Duke parë humbjet sulltani urdhëroi asgjësimin e trupave të Skënderbeut duke i ndjekur kudo, por këto ekspedita u kushtuan osmanëve shumë humbje. Gjendja e osmanëve filloi të keqësohej nga mungesa e ushqimeve për shkak se shqiptarët sulmonin karvanet e furnizimeve.Pas disa muajsh rrethimi të pasuksesshëm, Murati humbi shpresat se mund ta merrte Krujën prandaj me fillimin e stinës së shirave e ndërpreu fushatën ushtarake. Lufta për mbrojtjen e Krujës ishte një ndër fitoret më të rëndësishme të Skënderbeut.<ref>{{Harvnb|Akademia|2002|p=414-415}}</ref>
Më 1451, u martua me Donikën, të bijën e Gjergj Arianitit.<ref>{{Harvnb|Akademia|2002|p=416}}</ref> Skënderbeu u përpoq të siguronte ndihma për të çliruar territore tjera që ishin nën osmanët. Atë vit Skënderbeu dhe Alfonsi V i Napolit nënshkruan disa marrëveshje bashkëpunimi si dy zotër të barabartë.<ref name="Frashëri">{{cite book|last1=Frashëri|first1=Kristo |title=Skënderbeu i shpërfytyruar nga një historian zviceran dhe disa analistë shqiptarë|date=2009 |publisher=Dudaj|location=Tirana|isbn=978-99943-0-109-6|pages=101-102|language=Albanian}}</ref><ref>{{Harvnb|Akademia|2002|p=417}}</ref> Në vitin 1452 sulltani i ri Mehmeti II dërgoi dy ushtri në Shqipëri të cilat u thyen njëra pas tjetrës nga Skënderbeu.<ref>{{Harvnb|Akademia|2002|p=416}}</ref>
Në vitin 1456 Gjergj Stres Balsha, u shiti osmanëve kështjellën e [[Modrič, Struga|Modriçit]] për 30,000 aspra argjendi. Ai u mundua ta fshehë këtë; megjithatë tradhëtia e tij u zbulua, dhe ai u burgos në Napoli.<ref name=Noli1947p52>{{harvnb|Noli|1947|p=52}}</ref> Më 1456 Gjergjit i lindi djalë.<ref name=Zbornik-Odsjeka>{{cite book|title=Zbornik Odsjeka za Povijesne Znanosti Zavoda za Povijesne i Društvene Znanosti Hrvatske Akademije Znanosti i Umjetnosti|url=https://books.google.com/books?id=YidpAAAAMAAJ|year=1999|publisher=HAZU|page=169|quote=...1456 rođen je princ Gjon Kastrioti, Skenderbegov sin ... Hamza ... pobjegao je kod sultana Mehmeda II 1456 godine...}}</ref> [[Hamza Kastrioti]], nipi i Skënderbeut, humbi shpresat se do të trashëgonte principatën pas vdekjes së Skënderbeut dhe iu bashkua osmanëve.<ref name=Zbornik-Odsjeka/> Më 27 qershor 1458, Alfonsi V vdiq në Napoli dhe Skanderbegu dërgoi eimsarë te i biri Ferdinandi.<ref name="Frashëri2002p359">{{harvnb|Frashëri|2002|p=359}}</ref>
Në [[janar]] të vitit [[1468]] Skënderbeu u sëmur gjatë zhvillimit të një Kuvendi të thirrur nga ai, në të cilin ishin të ftuar të gjithë princat shqiptarë. Vdiq me [[17 janar]] [[1468]] në [[Lezha|Lezhë]]. U varros në Katedralen e Shën Kollit në Lezhë, po në atë vend ku u mbajt Kuvendi i Lezhës. Vdekja e tij shkaktoi pikëllim të thellë në gjithë popullin shqiptar.<ref>{{Harvnb|Akademia|2002|p=393}}</ref>
== Epoka e Skënderbeut në veprat e autorëve shqiptarë ==
Rreshti 107:
* [[Familja e Kastriotëve]]
* [[Kuvendi i Arbërit]]
== Bibliografia ==
* {{cite book|title=Historia e popullit shqiptar: vëllimi i parë|publisher=Akademia e Shkencave të Shqipërisë|year=2002|location=Tiranë|isbn=9992716223|ref=harv}}
* {{Citation|last=Frashëri|first=Kristo |title=Gjergj Kastrioti Skënderbeu: jeta dhe vepra, 1405–1468|year=2002|publisher=Botimet Toena|language=Albanian|isbn=99927-1-627-4}}
* {{cite book|last1=Frashëri|first1=Kristo|title=Skënderbeu i shpërfytyruar nga një historian zviceran dhe disa analistë shqiptarë|date=2009 |publisher=Dudaj|location=Tirana|isbn=978-99943-0-109-6|ref=harv}}
== Referencat ==
{{Reflist|2}}
== Lidhje të jashtme ==
|