Shkodra: Dallime mes rishikimesh
[Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Refuzoi 7 ndryshimet e fundit të tekstit (nga 93.159.199.207, Florisita Mali dhe 185.62.174.9) dhe riktheu rishikimin 1931018 nga AXRL |
|||
Rreshti 132:
=== Shkollat ===
Që nga çereku i fundit i shek. XIX, në lagje të ndryshme të qytetit ishin hapur 11 mejtepe.<ref>[[Ludovik Shllaku|Shllaku L]]., ''Shkollat klerikale'', Shkodër: Camaj-Pipa, 2002, f. 62.</ref>
Më 1835 u hap një shkollë fillore ortodokse. Mësimet në këtë shkollë zhvilloheshin në gjuhën serbo-kroate. Administrativisht shkolla varej nga konsullata serbe në Shkodër. Shkolla në fjalë mbeti e hapur deri në okupacionin fashist, kohë në të cilën u mbyll e nuk u hap më.<ref>Bushati H, ''Shkodra dhe motet'', Shkodër: Idromeno, vëll.II, fq. 49-50.</ref>. Më 1861 Françeskanët themeluan seminarin e tyre në të cilin mësohej edhe gjuha shqipe. Pastaj më 1877 Jezuitët themeluan në Shkodër një tjetër qendër me influencë për arsimin e lartë, [[Kolegji Saverian|Kolegja e Shën Françesk Saverit
=== Tradita e bibliotekave ===
Rreshti 142:
=== Arkitektura ===
Nisi strukturimi i arkitekturës sipas kritereve të artit islam, disa kisha u bënë xhami. Në hyrje të [[Pazari i Shkodrës|Pazarit]] ka pasë një Hamam të ndërtuar nga i quajturi Allaman begu me datë 1519, i njohur si ''Hamami i Vjetër''. [[Pjetër Bogdani]] e përmend se në hyrje të hamamit kishte të shkruar në mermer me numra romakë (1470, 5 tetor).<ref name=":2" />
[[Skeda:Karnevalet-shkoder.jpg|parapamje|right|Parada e Karnavaleve]]
Rreshti 149:
=== Muzika ===
[[Skeda:Bandaparëmuzikore.jpg|thumb|left|Banda e parë muzikore qytetëse me drejtues Giovanni Canale - 1898]]
Gjatë sundimit osman, organizimet e para muzikore ishin ''taifat'', grupe instrumentistësh.<ref name=":3">{{Cite book|title=Albanian Traditional Music: An Introduction, with Sheet Music and Lyrics for 48 Songs|last=Shetuni|first=Spiro J.|publisher=McFarland|year=2014|isbn=9780786486304|location=|pages=51-52}}</ref> Në periudhën e Bushatllinjve,<ref name=":03">{{Cite book|title=Trilogia Albanica I: Albanian folk verse: Structure and genre|last=Pipa|first=Arshi|publisher=Princi|year=2013|isbn=9789928409065|location=Tiranë|pages=33-35|authorlink=Arshi Pipa|origyear=1978|trans-title=Trilogjia Albanika I: Vargu folklorik shqip: ndërtimi dhe gjinitë|ref=harvnb}}</ref> rryma poetike e [[Bejte|bejteve]] e [[Letërsia shqipe me alfabet arab|letërsisë shqipe me alfabet arab]], ndikoi [[Ahengu|ahengjet]] ku ''qiteshin bejte''.<ref name=":022">{{Cite book|title="Bejte-ja" në Fjalorin e Orientalizmave në Gjuhën Shqipe|last=Dizdari|first=Tahir|authorlink=Tahir Dizdari|publisher=Instituti Shqiptar i Mendimit dhe i Qytetërimit Islam|year=2005|isbn=|location=Tiranë|pages=89}}</ref> Vargjet e bejtexhinjve kaluan me kohën në fondin anonim të folklorit dhe ndikuan këngën qytetare.<ref>{{Cite book|title=Traditional Songs and Music of the Korçë Region of Albania|last=Koço|first=Eno|publisher=Cambridge Scholars Publishing|year=2018|isbn=9781527510401|location=|pages=10-11}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Fetiu|first=Sabri|date=2010|title=Vendi i letërsisë popullore në historinë e letërsisë shqipe|url=https://www.ashak.org/repository/docs/HISTORIA_E_LETERSISE_SHQIPE_PER_WEB_94044.pdf|journal=Historia e Letërsisë Shqipe: Materialet e Konferencës Shkencore 30-31 tetor 2009|volume=|pages=50|via=}}</ref> Karakter më vendor këngëve nisi t'ua jepte Kasëm Xhurri përgjatë shek. XIX.<ref>{{Cite journal|last=Koço|first=Eno|date=2005|title=A family of song: Reflections of Albanian urban lyric song in the Mediterrean|url=https://books.google.al/books?id=Di1KQc6-HCwC&pg=PA35&dq=Palok+Kurti&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwirnMnbiNzhAhXlsaQKHWh1BrYQ6AEIMjAC#v=onepage&q=Palok%20Kurti&f=false|journal=The Mediterranean in Music: Critical Perspectives, Common Concerns, Cultural Differences|publisher=Scarecrow Press|volume=3|pages=34-35|via=}}</ref> Kënga qytetare shkodrane e quajtur në Shkodër ''kangët e ahengut'',<ref name=":3" /> është e përngjashme me sevdalinken boshnjake dhe sanxhaklie, është përftuar nga kombinimi ndërkohor i muzikës orientale me ritmin vendas, e kënduar në të folmen qytetare.<ref name=":3" /> Përfaqësues në zë të kësaj kënge janë [[Bik Ndoja]], [[Luçie Miloti]], [[Naile Hoxha]],<ref name=":3" /> [[Xhevdet Hafizi]], [[Marie Kraja]], [[Shyqyri Alushi]] dhe [[Bujar Qamili]].
Bandën e parë e krijoi Giovanni Canale-s më 1870, në krye të së cilës e pasoi nxënësi i tij [[Palokë Kurti]], mori mësimet e para përmes ahengut.<ref>{{Cite journal|last=Bushati|first=Kabil|date=7 shkurt 2015|title=Ashikë të famshëm të ahengut të vjetër shkodran|url=http://www.standard.al/2015/02/07/ashikete-famshem-te-ahengut-te-vjeter-shkodran/|journal=Standard|volume=3226|pages=18-19|via=}}</ref> Më pas u krijua banda muzikore e [[Frano Ndoja|Frano Ndojës]], më pas u shqua banda muzikore e shkollës së artizanatit, drejtuar po ashtu Palokë Kurti. Ndër formacionet që fituan shquashmëri qe edhe banda e shkollës ''plotore'' e Parrucës, drejtuar nga Sule Liçaj; për të cilën kontribuoi [[Hilë Mosi]], Mehmet Gjyli, etj.
Muzika e qytetit ndryshon nga ajo e fshatit, por të dyja bashkë gëzojnë popullaritet në Shkodër. Muzika e veriut është një kombinim i rafinuar i romantizmit dhe me nëntinguj të sofistikuar oriental dhe një zhdërvjelltësi në maxhor e minor. Ka një ngjashmëri me sevdalinke-n e Bosnjës dhe me Sanxhakun fqinj, por ndryshon nga ato sepse ruan cilësi tipike shqiptare në rrjedhshmërinë karakteristike të ritmit dhe tempos. Përshkrimet e para të këtyre grupeve muzikore, që datojnë nga fundi i shek. XIX dëshmojnë për përdorimin e violinës, klarinetës, sezit, dhe disa stile indiane (të përftuara duke rrarë shkopin mes dy shishesh).
== Ekonomia ==
|