|
<br />
== Kurrikula e zbatuar ==
<ref>Udhezuesi-zyrtar-i-vetevleresimit-i-miratuar</ref>Kurrikula e zbatuar është tërësia e veprimtarive të organizuara nga ofruesi i AFP-së, të cilat kanë për qëllim realizimin e kualifikimeve profesionale në përmbushje të synimeve të sistemit arsimor dhe në formimin e kompetencave kyçe për nxënësit , siç përshkruhen dhe në legjislacion. Ofruesi i AFP-së zbaton dhe zhvillon kurrikulën e saj lirisht dhe është autonome në proceset e hartimit dhe të zbatimit të kurrikulës në nivel ofruesi. Nga ana tjetër, çdo ofrues i AFP-së siguron përkujdesjen për suksesin e çdo nxënësi apo kursanti. Kurrikula e zbatuar në ofruesit e AFP-së zhvillohet nëpërmjet formave të saj, që kanë lidhje me formimin profesional dhe formimin e përgjithshëm. Së pari është kualifikimi profesional, që mbështetet në përshkrimet e kualifikimeve profesionale dhe dokumentet kurrikulare që nxjerr ministria përgjegjëse për çështjet të AFP-së dhe institucionet e saj të varësisë. Kurrikulat profesionale në nivel qendror janë dhe bazohet skeletekurrikulat e kualifikimeve profesionale dhe programet e unifikuara të kurseve të formimit profesional. Së dyti është formimi i përgjithshëm, i cili i përket vetëm shkollave të mesme profesionale, që krahas fitimit të një kualifikimi profesional, mundëson dhe vijimin e studimeve në institucionet e arsimit të lartë për nxënësit. Përmbajtja e kurrikulës së formimit të përgjithshëm në shkollat e mesme profesionale zë 60-70% të përmbajtjes së kurrikulës së gjimnazit dhe orientohet nga modeli i kurrikulës bazuar në kompetencat e të nxënit. Formimi i përgjithshëm i nxënësve në shkollat e arsimit profesional mbështetet dhe zbaton kërkesat e dokumenteve kurrikulare, që prodhon ministria përgjegjëse për arsimin dhe institucionet e saj të varësisë, si: Korniza kurrikulare, standardet/kompetencat/rezultatet e të nxënit sipas niveleve arsimore, plani mësimor, programet lëndore dhe materiale të tjera mbështetëse për kurrikulën e formimit të përgjithshëm. Ofruesi i AFP-së ndihmohen për realizimin e kurrikulës së zbatuar nga ministria përgjegjëse për çështje të AFP-së, ministria përgjegjëse për arsimin dhe nga institucionet e tyre vartëse, të cilat lidhen drejtpërdrejt ose në mënyrë të tërthortë me shërbimin arsimor që ofrojnë institucionet ofruese të AFP-së.
== Vendet më të arsimuara ne botë ==
=== Nënfushat: ===
[[Forumi Ekonomik Botëror]], një fondacion jofitimprurës, ka renditur vendet më të shkolluara në botë, si pjesë e raportit të saj vjetor të [[The Global Competitiveness Report|Konkurrencës Globale]]. Rezultati i secilit vend, nga 1 deri në 7, është i bazuar në faktorët duke përfshirë normën e mesme të regjistrimit në arsim dhe shkalla e lartë e regjistrimit – që do të thotë numri i njerëzve që kanë studiuar ose në universite ose në një ekuivalent, të tilla si një kolegj etj. Rezultati më i ulët është 1 dhe më i lartë është 7. Vendet europiane dominojnë listën, edhe pse është një vend jo-europian që e kryeson atë. Në veçanti, vendet Skandinave funksionojnë shumë, pjesërisht për shkak se shpenzimet publike në rajon në përgjithësi janë shumë të larta.
'''1. [[Singapori]]'''
# '''Kurrikula në bazë shkolle''' të AFP-së përfshin planin e zhvillimit të orëve mësimore, programet e mësimdhënies së lëndëve teorike profesionale, programet e mësimdhënies të moduleve praktike profesionale, projektet e të nxënit dhe praktikat në biznes. Këto dokumente mbështeten tek dokumenti zyrtar i Skeletkurrikulit të kualifikimit profesional të nivelit përkatës.
# '''Kurrikula në bazë ofruesi të FP-së''' përfshin planet e instruksionit që mbështeten tek programet e kurseve të unifikuara dhe të miratuara nga institucionet qendrore përkatëse, por dhe te programe për kurse të tjera jo te unifikuara për formimin profesional, që ofrohen nga vetë ofruesi, në përputhje me kërkesat dhe nevojat e tregut lokal dhe atij rajonal të punës.
# '''Kurrikula e formimit të përgjithshëm''' përfshin planin vjetor lëndor, aftësitë dhe temat ndërkurrikulare, si dhe projektet kurrikulare dhe mbështetet në dokumentet zyrtare për kurrikulën e formimit të përgjithshëm në shkollat e mesme, profesionale.
# '''Mbështetja për zbatimin e''' kurrikulës përfshin tekstet shkollore, laboratorët dhe mjetet didaktike, si dhe mjediset e praktikës, të cilat lehtësojnë dhe mbështesin proceset e zbatimit të kurrikulës së formimit të përgjithshëm dhe formimit profesional.
# '''Ekipi kurrikular i IoAFP-së''' trajton veprimtarinë e ekipeve lëndore, të instruktorëve dhe atij kurrikular, ku përfshihen të gjithë mësuesit dhe instruktorët e IoAFP-së, të cilët punojnë dhe ndërveprojnë në mënyrë aktive për të planifikuar zbatimin e kurrikulës dhe formave të saj. Kjo nënfushë thekson pavarësinë dhe autonominë që ka IoAFP në këtë drejtim
''Rezultati:'' 6.3
== MËSIMDHËNIA DHE TË NXËNËT ==
Sistemi arsimor i Singaporit është konsiderohet më i larti në botë, por ajo është gjithashtu e njohur si një “tenxhere me presion” për intensitetin e saj. Krahasimet globale të matematikës dhe aftësia e shkencës janë në krye shpesh në sistemin shkollor të Singaporit.
# '''Nënfusha “Planit ditor”''' trajton punën e përditshme të mësuesit/instruktorit për çdo orë mësimore dhe tregon mënyrën si hartohet një plan i mirë dhe sa ai mundëson për një proces mësimor efektiv. Nëse ofruesi i AFP-së dëshiron që nxënësit/kursantët të kenë arritje në fund të programit mësimor të një lënde/moduli ose të një kursi/moduli të caktuar profesional, plani i përcaktuar nga mësuesi/instruktori duhet të jetë i zbatueshëm në funksion të objektivave/rezultateve të të nxënit. E veçantë te IoAFP-të është formati i hartimit të “Planit për zhvillimin e programet të mësimdhënies së moduleve praktike profesionale”, i cili përgatitet për çdo 6 orë dhe në të përshkruhen veprimtaritë përkatëse sipas programit të mësimdhënies së modulit, metodat e mësimdhënies dhe demonstrimet e duhura.
# '''Nënfusha “Objektivat/Rezultatet mësimore'''” përfshin elemente të tilla, si: mënyra e paraqitjes së objektivave/rezultateve, tekstet e përzgjedhura, veprimtaritë e zhvilluara, bashkëpunimi mësues/instruktor-nxënës ose nxënës/kursant, përmbledhja e arritjeve të tyre në fund të orës mësimore.
'''2. [[Finlanda]]'''
# '''Nënfusha “Parimet kryesore gjatë orës mësimore”''' mundëson identifikimin e asaj që duhet të bëjë mësuesi/instruktori në lëndët e formimit të përgjithshëm dhe ato të përgatitjes profesionale (lëndë/module profesionale), me qëllim që nxënësit/kursantët të nxënë në mënyrë aktive, për të shmangur mbingarkesën, për të mundësuar lidhjen me konceptet e mësuara ose aftësitë e krijuara më parë, si brenda lëndës/modulit, por dhe nga lëndë/module të tjera apo dhe në klasa të mëparshme.
# '''Nënfusha “Aspekte shkencore”''' lidhet me me formimin shkencor të mësuesit/instruktorit dhe identifikon nëse ai zotëron konceptet dhe është i aftë të zgjidhë ushtrimet dhe situatat shkencore të tekstit të nxënësit.
''Rezultati:'' 6.2
# '''Nënfusha “Baza materiale dhe didaktike”''' identifikon shkallën e përdorimit të bazës materiale didaktike të planifikuar; përshtatshmërinë e saj me përmbajtjen mësimore, lehtësinë e përdorimit nga nxënësit/kursantët dhe mësuesi/instruktori dhe nivelin e punës së përbashkët nga nxënësit/kursantët, mësuesit/instruktorët dhe prindërit për përgatitjen e tyre.
# '''Nënfusha“Mjedisi fizik”''' trajton krijimin e kushteve fizike të përshtatshme në klasë dhe në mjediset e praktikës për mësimdhënien dhe të nxënit. Ajo mundëson identifikimin e përshtatshmërisë së mjedisit për punën në ekipe dhe për metodologjinë që përdoret, për shembull: sa mjedisi e mbështet planin mësimor të hartuar nga mësuesi; sa krijon mundësi që nxënësit/kursantët të lëvizin natyrshëm për interesat e tyre të të nxënit; sa ekziston mundësia që ky mjedis të shndërrohet lehtësisht në funksion të modeleve të ndryshme mësimore për të nxitur një proces motivues të nxëni.
Sistemi arsimor i Finlandës është gjerësisht i respektuar, veçanërisht pasi një dokumentari i vitit 2010, “Duke pritur për Superman”, e krahasoi atë favorshëm me SHBA-në. Mësuesit janë zgjedhur nga top 10 për qind të të diplomuarve të vendit dhe e kanë të nevojshme të marrin një diplomë master në arsim.
# '''Nënfusha “Metodologjia”''' është një nga fushat kyçe të planit të një ore mësimore. Aty identifikohen mënyrat, hapat, procedurat etj., që mësuesi/instruktori përdor gjatë gjithë orës mësimore. Në këtë nënfushë shqyrtohen metodat, teknikat dhe strategjitë mësimore që përdoren në klasë dhe në mjediset e praktikës dhe që mundësojnë punë individuale, punë në ekipe, përfshirje aktive apo bashkëpunim mësues-nxënës apo instruktor-nxënës/kursant, por edhe ato që lidhen me përmbajtjen mësimore dhe krijojnë mundësi që nxënësit/kursantët të përvetësojnë apo të krijojnë aftësitë e synuara nga objektivat/rezultatet e të nxënit.
# '''Nënfusha “Detyrat e shtëpisë”,''' ka të bëjë me nxitjen dhe vijimin e të nxënit edhe në shtëpi. Mënyra se si mësuesi e zhvillon këtë proces (për shembull në sa nivele vështirësie i jep detyrat), janë elemente që stimulojnë një të nxënë të frytshëm.
'''3. [[Holanda|Hollanda]]'''
# '''Nënfusha “Aftësitë dhe temat ndërkurrikulare”''' lidhet ngushtë me përpjekjet që duhet të bëjë mësuesi i formimit të përgjithshëm, por edhe mësuesi/instruktori i formimit profesional në çdo orë mësimore për të kultivuar aftësitë ndërkurrikulare si për shembull te: menaxhimit të informacionit, të menduarit kritik e krijues, punës individuale dhe në grupe, zgjidhjes së situatave problemore, të qëndrimeve sociale, të përsosjes së komunikimit në gjuhën shqipe, si dhe aftësitë në përdorimin e matematikës dhe të TIK-ut.
# '''Nënfusha “Përsëritja”''' është konceptuar si nënfushë, pasi një sasi orësh përcaktohen në dokumentet e zbatimit të kurrikulës që harton mësuesi/instruktori si për formimin e përgjithshëm dhe për përgatitjen profesionale. Instrumentet e parashikuara për këtë nënfushë mundësojnë dhe e ndihmojnë nxënësin/kursantin ta përdorë me frytshmëri përsëritjen, si një element të rëndësishëm kurrikular.
Rezultati: 6.1
# 11. '''Nënfusha “Mjedis i sigurt për të nxënit” ''' është një element tjetër i natyrës afektive dhe që na jep mundësi të identifikojmë klimën në klasë ose në mjedisin e praktikës dhe situatën emocionale që ekziston aty. Kjo nënfushë mundëson vlerësimin e elementeve të mëposhtëm: -A ndjehen mirë nxënësit/kursantët? -A i shprehin lirshëm idetë, pikëpamjet, problemet e tyre? -A ka raste të dhunës, të konflikteve? -Nëse po si menaxhohen ato? Çështjet e diversitetit, të paragjykimeve etj. kanë të bëjnë me kontekstin kulturor të grupit të nxënësve apo kursantëve. Një mjedis i qetë, pozitiv të nxëni është një tregues i domosdoshëm dhe i nevojshëm për arritje në të nxënë.
# '''Nënfusha “Nxënësi dhe kursanti me nevoja të veçanta”''' është e domosdoshme në procesin mësimor të ofruesit të AFP-së. Në këtë nënfushë kemi mundësi të shqyrtojmë elemente që lidhen me nxënës/kursantë me aftësi specifike, të cilët duhen stimuluar, nxitur apo lehtësuar. Kjo nënfushë synon të lehtësojë nxënësit ose kursantët me aftësi të kufizuara të të gjitha llojeve, me vështirësi në të nxënë, por edhe të trajtojë nxënësit e talentuar që ndodhen në klasë.<ref>Udhezuesi-zyrtar-i-vetevleresimit-i-miratuar</ref>
Hollandezët renditen lart në shumë fusha të arsimit. Një e treta e 25-64 vjeçarëve mbajnë një diplomë universitare, që është dukshëm më e lartë se mesatarja e OECD prej 24%
'''4. [[Zvicra]]'''
''Rezultati:'' 6.0
Një pjesë e madhe e popullsisë së Zvicrës ka arritur një arsim të plotë të mesëm: 86% e 25-64 vjeçarëve. Vendi shpenzon shumë në të: një mesatare prej £ 12,500 (16,000 $) për student në vit, në krahasim me mesataren e BE prej £ 7,500 ($ 9,500).
'''5. [[Belgjika]]'''
''Rezultati:'' 6.0
Në Belgjikë, arsimi i lartë paguan: Shkalla e papunësisë për ata me arsim të lartë është vetëm 3%. Shkalla e papunësisë është më e ulët se mesatarja Europiane për çdo nivel tjetër të arsimit. Mësimdhënia është një profesion i paguar në vend: pagat e mësuesve janë mesatarisht £ 57,000 ($ 74,000) për të rregulluar fuqinë blerëse. Mesatarja e OECD është £ 39,000 ($ 52,000).
'''6. [[Danimarka]]'''
''Rezultati:'' 5.9
Danimarka është vendi i OECD që kalon pjesën më të madhe të pasurisë së saj në arsim, me totalin e shpenzimeve për institucionet arsimore 7.9% të PBB-së së saj. Kjo është një përparësi e madhe në vend: ajo ishte një nga vendet e pakta ku shpenzimet e arsimit në fakt u rritën gjatë krizës financiare të 2008-2010.
'''7. [[Norvegjia]]'''
''Rezultati:'' 5.9
Norvegjia ka nivele të larta të taksimit dhe investon shumë në arsim. Ajo i kushton një shpenzim vjetor prej rreth £ 11,000 ($ 14,000) për nxënës nga fillorja në arsimin e lartë – vendi i tretë më e lartë në OECD.
'''8. [[Shtetet e Bashkuara të Amerikës|Shtetet e Bashkuara]]'''
''Rezultati:'' 5.9
Një pjesë e madhe e të rriturve në Amerikë kanë një arsim universitar – 43%. Kjo është përqindja e pestë më e lartë në OECD.
<nowiki>**</nowiki> OECD është Organizata për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim, një grup ndërqeveritar i 34 vendeve të zhvilluara.
'''9.[[Australia]]'''
''Rezultati:'' 5.9
Australia është një vend i mirë-arsimuar dhe ka një pjesë të veçantë të të rriturve me arsim të lartë. 43% e të rriturve janë trajnuar në një institucion pas largimit nga shkolla – kjo lë pas Kanadanë, Japoninë, Izraelin, Korenë, SHBA-në dhe Britaninë e Madhe.
'''10. [[Zelanda e Re]]'''
''Rezultati:'' 5.9
Zealanda e Re vazhdimisht renditet ndër sistemet më të lartë të arsimit në botë. Departamenti i arsimit në vend është inovativ: në shtator, qeveria paraqiti planet për të futur kurse online arsimimi, ku studentët nuk e kanë të nevojshme të ndjekin shkollën në ditë të caktuara të javës.
'''11.[[Islanda]]'''
''Rezultati:'' 5.9
(1 është standardi më i ulët arsimor, 7 është më e larta). Vendi i vogël nordik i Islandës ka një popullsi prej 330.000. Edhe pse ajo renditet lart në indeksin global, ajo shpenzon më pak në shpenzimet arsimore nga vendet e tjera nordike.
== Koncepte paralele ==
| 