Jean-Jacques Rousseau: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
vNo edit summary Etiketa: Reverted |
No edit summary Etiketat: Reverted Përpunim pamor: I kaluar në të |
||
Rreshti 3:
'''Jean-Jacques Rousseau''' (shqip. ''Zhan Zhak Ruso'') (Gjenevë, 28 qershor [[1712]] - Ermenonville, 2 korrik [[1778]]) ka qenë një [[Shkrimtari|shkrimtar]], [[Filozofia|filozof]] e [[Muzikanti|muzikant]] zviceran frankofon. Filozofia politike e tij frymëzoi [[Iluminizmi|Iluminizmin]] në [[Franca|Francë]] dhe [[Evropa|Evropë]], mendimet e tij ndikuan gjithashtu në [[Revolucioni francez|Revolucionin Frëng]] dhe zhvillimin e përgjithshëm të politikës dhe mendimit pedagogjik modern.
Zhan Zhak Ruso konsideronte se te gjithë
Nuk mund të ketë atdhetarizëm pa liri, liri pa virtyt, virtyt pa qytetar; krijoni qytetarin dhe keni çdo gjë që iu nevojitet; pa atë ju keni asgjë, përveçse skllevër që nga sundimtari e deri poshtë.Rusoi e zhvilloi karierën e tij gjatë iluminizmit françez, në epokëm e arsyes, e cila ne Francën e shekullit të tetëmbëdhjetë dominohej nga Volteri (1694-1778), Monteskie (1689-1755), Didero (1713-1784), Kadorcet (1730-1794), Holbah dhe të tjerë, të cilët njiheshin si filozofët e asaj kohe.
Rreshti 13:
Me gjithë arsimimin e pakët formal, që kishte marrë, ai paraqiti një sere idesh rreth natyrës njerëzore me një force të tillë, saqë mendimi I tij, së fundi, mbizotëroi mbi mendimet më mbresëlënëse të kohës.
'''Arsimimi'''
Zhan Zhak Ruso lindi në Gjenevë, më 1712. E ëma I vdiq pak ditë pas lindjes së tij dhe I ati, një arëbërës, e la atë në moshën dhjetëvjeçare nën kujdesin e tezes, e cila dhe e rriti. Mbas qëndrimit dy vjet në konvikt, për të cilën thoshte ai më pas, në veprën e tij Rrëfimet- Më mësuan atje të gjitha mbeturinat e panevojshme që ka fituar emrin arsim, atë e tërhoqi përsëri tezja e tij dhe kështu në moshën 12 vjeçarte, arsimimit të tij formal I erdhi fundi. Mbasi punoi një kohë të shkurtër si çirak në gdhendjen e orëve, ai e la Gjenevën dhe shëtiti nga njëri vend në tjetrin, duke takuar njerëz të ndryshëm, të cilët e ndihmuan atë, që të jetonte dhe e drejtuan tek disa bemires të fuqishëm.▼
▲
Gjatë kësaj kohe ai lexoi libra dhe zhvilloi aftësi tjera në muzikë. Më pas ai filloi endjet nëpër Francë, ku u gjend nën kujdesin e një gruaje fisnike, Mme. De Warrens, e cila ngulmoi në arsimimin e tij të mëtejshëm dhe u përpoq t'i gjente një punë.
Line 23 ⟶ 25:
Megjithëse ai takoi shumë njerëz të shquar, duke përfshirë dhe Dideron dhe filloi të ngjiste me shpejtësi shkallët e shoqërisë së lartë franceze, brenda vetes ai ruajti, veçanërisht me gratë, pasojat e vegjëlisë. Më 1746 ai krijoi një lidhje të gjatë me një sherbetore të paarsimuar, Therese Levasseur, me të cilën përfundimisht u martua më 1768. Karriera letrare e Rusoit filloi me esenë e tij Debat për artet dhe shkencën (1750), e cila ishte më vone dhe fituese çmimi.
'''Veprat'''
Dy vepra të rëndësishme u shfaqën më 1755 " Debat" për origjinën e pabarazisë ndërmjet njerëzve dhe a është ajo e autorizuar nga ligji natyror?▼
Me një forcë të madhe emocionale, këtu, ai këmbëngul se morali është i korruptuar nga zëvendësimi i besimit me shkencën, nga ndjeshmëria artistike, nga imoralja në letërsi dhe nga vendosja e ndjenjave mbi logjikën.
Kjo ese e bëri Rusoin menjëherë të famshëm, gjë që e çoi Dideronë të thoshte se ai kurrë nuk kishte parë një shembull të tillë suksesi. Më pas ai vazhdoi më 1752, me operetën Le Devin du Village, e cila u shfaq përpara mbretit dhe elitës së tij dhe më pas paraqiti komedinë Narcisi, të luajtur nga komedia franceze.
Më 1761, Rusoi botoi një histori dashurie, Juli ose Helioza e re, e cila u bë një nga romanet më të shquara të shekullit XVIII.“Heloiza e re” quhet Zhyli dhe mishëron në vetvete, në mënyrë të adhurueshme, natyrën e arsyeshme që gjen gjithmonë, pavarësisht nga gjithë tundimet, mesin e drejtë midis pasionit dhe moralit natyror – domethënë besnikërinë te martesa. Ky roman epistolar përshkohet nga ide filozofike dhe nga koncepte të figurshme, si ai i “kafazit” në kopshtin e Zhylisë: këtu nuk bëhet fjalë si mund të pritet për një kafaz të madh ku janë burgosur zogjtë, por për një vend të veçuar ku zogjtë mblidhen vetë, sepse gjejnë aty ushqim dhe fjalë të ëmbla.
▲Dy vepra të rëndësishme u shfaqën më 1755 " Debat" për origjinën e pabarazisë ndërmjet njerëzve dhe a është ajo e autorizuar nga ligji natyror?
▲dhe së dyti" Një debat për Ekonominë politike" , e cila u botua në Enciklopedi.
Arsyeja e Zhylisë shkori drejt natyrës dhe e bën atë një shoqëruese: zogjtë mbeten të lirë dhe kënaqin me dëshirë vullnetin e saj. Emili ose për edukimin u bë, me kalimin e kohës, vepra me ndikimin më të madh për shkrimet që trajtojnë pedagogjinë. Ajo përshkruan, nën një formë të romanizuar, edukimin plot dashamirësi të arsyeshme të një djaloshi të ri me emrin Emil. Një edukim i arsyeshëm qëndron në nxitjen e prirjeve të mira natyrore që ka secili në vetvete dhe në mbrojtjen e ndikimeve të dëmshme të shoqërisë. Arsyeja nuk i është imponuar prej së jashtmi, por shpaloset vetë duke filluar nga natyra e pastër e Emilit. Pedagogjia nuk është një shoqërizim nëpërmjet forcës, por një nxitje e durueshme e dhuntive të natyrshme.
Libri i tij “Emili ose mbi edukaten” ,i botuar më 1762, veper kjo që njihet edhe si “Kushtetuta e Çlirimit të fëmijës”. Ofroi një propozim të guximshëm për një arritje të re në arsim dhe gjithashtu përmbante një pjesë provokative tek Rrëfimet e besimit të Savoyard Vicarit, e cila ishte një kritikë ndaj institucioneve fetare, të cilat përkrahnin rëndësinë e besimit për njerëzimin..Në të njejtin vit ai publikoi veprën e tij më të famshme, <nowiki>''Kontrata Sociale''</nowiki>
'''''Kontrata Sociale'''''
Ditët e fundit të Rusoit ishin të trishtueshme, pasi shëndeti i tij po keqësohej, në një kohë kur ai vuante edhe nga një paranojë e theksuar.▼
Rusoi tregon se në ç’gjë një liri e arsyeshme për shoqërinë perëndimore mund të ketë kuptim. Nëpërmjet “paktit shoqëror” që ata lidhin kur janë të lirë në gjendje natyrore, njerëzit ia lënë të gjitha të drejtat e tyre bashkësisë si “sovran”absolut. Të shtyrë nga arsyetime tërësisht kushtuar “sedrës” së tyre, ata heqin dorë nga liria e tyre individuale duke e mbartur atë tek “trupat politike”. Duke filluar nga ky çast, mbretëron “vullneti i përgjithshëm” i mishëruar nga qeveria e zgjedhur. Megjithatë qytetarët mbeten të lirë përderisa janë pjesë përbërëse të këtij vullneti të përgjithshëm. Nëpërmjet paktit shoqëror në të cilën hyjnë, ata heqin dorë solemnisht për ta lënë sedrën e tyre të shndërrohet në “egoizëm” dhe i japin bashkësisë të drejtën të marrë masa kundër qytetarëve egoistë. Ata marrin për pronën e tyre – objekt kujdesjesh i sedrës së tyre – siguritë e shtetit (Rusoi pranon kështu njëfarë të drejte të pronës, sigurisht jo natyrore, por të arsyeshme); shteti duhet megjithatë të kujdeset të ndalojë ndryshimet shumë të mëdha në ndarjen e pronësisë, që do të bënin të shpërthente lidhja e fortë e bashkësisë. Me qëllim që vullneti i përgjithshëm – domethënë populli sovran si shtet – të mos shpërbëhet në vullnete individuale që hahen midis tvre, Rusoi vendosi një “fe civile”, që përfshinte kultin e atdheut – një lloj sinteze midis krishterimit minimal dhe kultit të qytetarisë antikase. Revolucioni Francez, nën shtytjen e Maksimilian dë Robespierit, adhurues i Rusoit, u përpoq të ngrinte kultin e shtetit të “Qenies supreme”. Dhe më 11 tetor 1794, eshtrat e filozofit u mbartën në Panteon.
Në këtë veper , ai kërkoi të përshkruante kalimin nga primitivizmi në shoqëritë civile dhe ti përgjigjej pyetjes pse ligjet e kësaj shoqërie, të cilët qeverisin njerëzit janë legjitime. I censuruar dhe i dënuar nga Parlamenti i Parisit,iu desh të bëntë për tetë vjet një jetë endacake.Armiqtë e tij ishin Kisha katolike dhe agjentët e Volterit. Pasi u strehua në vende të ndryshme të Zvicrës, qëndroi një farë kohe në Angli te David Hjumi. Shumë shpejt u grind edhe me këtë të fundit dhe nën krizat e delirit paranojak, Rusoi u kthye në Paris më 1770, ku iu vu përpilimit të dy veprave të tij <nowiki>''Rrëfimet'' dhe ''Endërrimet e shetitësit vetmitar''</nowiki>. Ai vdiq te një mik në Ermenovil, pranë Parisit, më 2 korrik 1778.
▲Ditët e fundit të Rusoit ishin të trishtueshme, pasi shëndeti i tij po keqësohej, në një kohë kur ai vuante edhe nga një paranojë e theksuar.
Kur i treguan se Volteri kishte vdekur, ai tha:"Jetët tona ishin të lidhura ngushtë me njëra tjetrën. Unë nuk do të jetoj shumë pas tij!!".
| |||