Rexhep Qosja: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Rreshti 5:
| ditëlindja = 25 qershor, [[1936]]
| vendlindja = [[Vuthaj]], [[Mbretëria Jugosllave]]
| edukimi = [[Universiteti i Beogradit]]
| kombësia = {{ALBk}}
| nënshtetësia = {{KOSn}}
| zhanri = prozë, histori letërsie, kritikë letrare
}}
Rreshti 24:
== Vepra ==
[[Skeda:Dëshmitar në kohë historike 1966-1974 - Ditar I.JPG|parapamje|'''Dëshmitar në kohë historike 1966-1974 - Ditar I''']]
Është autor i mbi tridhjetë librave me studime për letërsinë dhe kritikë letrare, prozë artistike, tregime, romane dhe drama, publicistikë e shkrime polemike. Ka botuar recensione, vështrime, artikuj, sprova, trajtesa e studime në revista shkencore e letrare, duke trajtuar në to çështje të veçanta të letërsisë shqipe dhe të krijimtarisë letrare në përgjithësi. Disa punime dhe vepra të tij janë përkthyer në gjuhë të tjera.<ref name=":ashak" />
Në vitin 2010 Instituti Albanologjik i Prishtinës botoi kompletin e veprave në 29 vëllime.{{Cn}}
===
Rexhep Qosja ka botuar disa romane: "Vdekja më vjen prej syve të tillë" (1974), "Një dashuri me shtatë faje" (2001), "Nata është dita jonë" (2007) dhe "Bijtë e askujt" (2010).
Qosja ka shkruar dramat Beselam pse po më flijojnë, Sfinga e gjallë dhe Vdekja e një mbretëreshe, botuar në vitin 1978 nën titullin e përbashkët "Mite të zhveshura". Dramën e parë, Sfinga e gjallë, e nisi po atë vit që përfundoi romanin e parë, Vdekja më vjen prej syve të tillë (1974), dhe e inskenoi në vitin 1976.<ref name="Agu">{{cite web|author=Ag Apolloni|title=Demitizimi në dramën postmoderne|url=https://zeri.info/kultura/142865/demitizimi-ne-dramen-postmoderne/|date=12 maj 2017|accessdate=27 June 2019}}</ref>▼
Përveç në [[Prishtina|Prishtinë]] romani "Vdekja më vjen prej syve të tillë" është botuar në vitin 1987 edhe në [[Tirana|Tiranë]], me inisiativë të shkrimtarit Ismail Kadare, i cili kishte lexuar botimin e shtëpisë botuese Rilindja të Prishtinës dhe e kishte pëlqyer. Më vonë Kadare e rekomandoi romanin e Qosjes edhe në [[Francë]] dhe ai u botua atje,<ref name="Cela">{{cite web|title=Si u botua në Tiranë romani i Rexhep Qosjes|author=Zija Cela|url=http://flasshqip.ca/kulture/letersi/199-si-u-botua-ne-tirane-romani-i-rexhep-qoses-vdekja-me-vjen-prej-syve-te-tille-rrefen-zija-cela|date=7 April 2018|accessdate=24 June 2019}}</ref><ref>{{cite web|title=Zija Çela: Një bashkëpunim me Kadarenë, mbi humbjet e kujtesës|author=[[Zija Çela]]|url=https://madame.gazetamapo.al/zija-cela-nje-bashkepunim-me-kadarene-mbi-humbjet-e-kujteses/|date=7 April 2018|accessdate=24 June 2019}}</ref> në vitin 1994 me parathënie të Kadaresë.<ref name="historical">{{cite book|last1=Elsie|first1=Robert|title=Historical Dictionary of Kosovo|date=2011|publisher=The Scarecrow Press|p=386}}</ref>
== Debate ==▼
Qosja ashtu si shkrimtarët tjerë shqiptarë është ndikuar nga Ismail Kadare. Një rast i tillë është romani i Qosjes [[Një dashuri me shtatë faje]] i botuar më 2001, që është i ngjashëm me romanin e Kadaresë [[Krushqit janë të ngrirë]] botuar më 1986. Ngjashmëritë janë protagonisti i cili është mjek në të dy rastet, antagonisti që është [[UDB]], vendi është Spitali i Prishtinës, viti është 1981, faji i protagonistit është mjekimi ose nderimi i viktimave të demonstratës. Studiuesi Ag Apolloni pohon se ngjashmëri të tilla ka edhe te shkrimtarët e mëdhenj botërorë dhe ato nuk ua ulin vlerën veprave.<ref name="A">{{cite book|last1=Apolloni|first1=Ag|title=Paradigma e Proteut|date=2012|publisher=OM|isbn=9789951632041|p=290=291}}</ref>
Me botimin e vëllimit ''[[Identiteti evropian i shqiptarëve]]'' nga Ismail Kadare më 2006 u bë shkas për rrahjen e kësaj teme, Qosja iu përgjigj brenda vitit me esetë ''Idetë raciste të Kadaresë'', ''[[Ideologjia e shpërbërjes]]'' dhe ''[[Realiteti i shpërfillur]]''.<ref name=":Xhaferi">{{Cite journal|last=Xhaferi|first=Përparim|date=21 janar 2017|title=The Political Contribution of Albanian Writers in Defining Albanian Identity: the Debate between Ismail Kadare and Rexhep Qosja|url=http://journals.euser.org/files/articles/ejls_jan_apr_17/Perparim.pdf|journal=European Journal of Language and Literature|volume=3|pages=121-128|issn=2411-4103|via=}}</ref> Kundëpërgjigjja e Qosjes çoi Kadarenë drejt reagimit dhe kështu u zhvillua një debat mbi identitetin kombëtar. Qendra e mendimit të Qosjes është se identiteti mbarëshqiptar në gjerësinë e tij ngërthen elemente të të dy qytetërimeve, si atij perëndimor, si atij lindor.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.al/books?id=1TPUAAAAQBAJ&pg=PA184&dq=Rexhep+Qosja&hl=sq&sa=X&ved=0ahUKEwix6LiP4YTfAhXCDewKHWcOCXI4MhDoAQg0MAI#v=onepage&q=Rexhep%20Qosja&f=false|title=Bittersweet Europe: Albanian and Georgian Discourses on Europe, 1878-2008|last=Brisku|first=Adrian|publisher=Berghahn Books|year=2013|isbn=9780857459855|location=|pages=184}}</ref> Mendimin e Kadaresë se shqiptarët janë më afër Evropës dhe Evropa është superiore ndaj Lindjes Qosja ia lexon si racizëm dhe se nuk mund të injorohet identiteti i shumicës muslimane të shqiptarëve dhe e sheh [[Islami|Islamin]] si pjesë të identitetit shqiptar duke radhitur si argument kulturën e gatimit, veshjet kombëtare, këngët dhe vallet, ceremonitë e lindjeve dhe vdekjeve, kultura gjinore, ligji e morali, arti popullor që ka ngjashmëri me atë turk e arab; letërsia fetare, iluministe, pedagogjike e morale e shkruar në [[Gjuha arabe|arabisht]]; arkitektura e qyteteve shqiptare, urat, [[Xhamia|xhamitë]], [[Teqeja|teqet]] dhe [[Tyrbja|tyrbet]] Qosja i sheh të gjitha si pjesë të civilizimit islam. Përkundrejt mendimit të Kadaresë se [[Perandoria Osmane]] përfaqësonte Islamin, mbrapambetjen, jotolerancën dhe fanatizmin, Qosja është i mendimit se perandoria ka qenë edhe "fetarisht tolerante" dhe se ishte po aq barbare sa perandoritë evropiane, duke e quajtur Kadarenë "orientalist" dhe "muslimanist". Për të shqiptarët me përkatësi të ndryshme konfesionale i përbashkon identiteti kombëtar, duke u përpjekur të thurë një pamje reale të gjendjes religjioze shqiptare; ndërsa Kadare kthehet mbrapa në histori që të gjejë fenë shqiptare të krishterë "të pandryshuar". Qosja ia konsideronte raciste pikëpamjet mbi "lëkurën e bardhë" që kanë të ngjashme shqiptarët me evropianët, duke qenë se sipas tij, Evropa i kishte tejkaluar dhe ka në përbërje njerëz me ngjyra të ndryshme që gëzojnë njëjtat të drejta.<ref name=":Xhaferi" />▼
Nga proza Qosja ka botuar edhe tregimin "I ringjalluri i penduar" i cili mund të quhet edhe novelë ose roman. Ky tregim është satirë që fshikullon politikanët kosovarë të pasluftës.<ref>{{cite web|last1=Apolloni|first1=Ag|title=Shpata e satirës|url=http://www.pasqyre.al/kryesore/shpata-e-satires-te-i-ringjalluri-i-penduar-i-rexhep-qosjes/|date=6 June 2016}}</ref>
=== Ese ===
Eseja "Çështja Shqiptare" e Qosjes në vitin 1995 u përkthye dhe u botua në Francë nga shtëpia botuese Fayard.<ref>https://www.fayard.fr/documents-temoignages/la-question-albanaise-9782213594118</ref>
Në këtë vepër të përkthyer në frëngjisht Qosja do të deklaronte:<ref name="Ceshtjashqiptare">{{cite web|author=Rexhep Qosja|title=“Çështja Shqiptare” viti 1998 Qosja: “Perandoria Osmane ka ngritur mur mes shqiptarëve dhe Evropës. Robëria turke e ka cenuar rëndë zhvillimin e popullit shqiptar”e|url=https://www.mekulipress.com/ceshtja-shqiptare-viti-1998-qosja-perandoria-osmane-ka-ngritur-mur-mes-shqiptareve-dhe-evropes-roberia-turke-e-ka-cenuar-rende-zhvillimin-e-popullit-shqiptar/|date=15 shkurt 2019|accessdate=29 June 2019}}</ref><blockquote>«''Perandoria Osmane ka ngritur mur mes shqiptarëve dhe Evropës, në radhë të parë me ideologjinë fetare islame''»</blockquote>
▲Me botimin e vëllimit ''[[Identiteti evropian i shqiptarëve]]'' nga Ismail Kadare më 2006 si replikë ndaj vëllimit të Qosjes ''[[Ideologjia e shpërbërjes]]''u bë shkas për rrahjen e kësaj teme, Qosja iu përgjigj brenda vitit me esetë ''Idetë raciste të Kadaresë
=== Drama ===
▲Qosja ka shkruar dramat Beselam pse po më flijojnë, Sfinga e gjallë dhe Vdekja e një mbretëreshe, botuar në vitin 1978 nën titullin e përbashkët "Mite të zhveshura". Dramën e parë, Sfinga e gjallë, e nisi po atë vit që përfundoi romanin e parë, Vdekja më vjen prej syve të tillë (1974), dhe e inskenoi në vitin 1976.<ref name="
▲== Debate ==
=== Debati mbi Enver Hoxhën. ===
Në një intervistë dhënë gazetares Rudina Xhunga me rastin e 100 vjetorit të pavarësisë së Shqipërisë, Qosja e cilësoi jonormale injorimin që i bëhej Enver Hoxhës. Sipas tij, Hoxha: <ref name="Qosja">{{cite web|last=Qosja|first=Rexhep|date=19 November 2012 |title=Rexhep Qosja: Enver Hoxha ishte diktator, por ndertoi nje shtet bashkekohor|url=http://www.shqiperianatyrale.com/index.php?option=com_content&id=5018:rexhep-qosja-enver-hoxha-ishte-diktator-por-ndertoi-nje-shtet-bashkekohor&Itemid=18|access-date=04 December 2018}}</ref>
Line 104 ⟶ 110:
*''[[Dëshmitar në kohë historike 1979-1981 - Ditar III]]'' - (qershor, 2014)
*''[[Dëshmitar në kohë historike 1982-1983 - Ditar IV]]'' - (shtator, 2014)
*''[[Dëshmitar në kohë historike 1982-1983 - Ditar IV]]''
*''[[Dëshmitar në kohë historike 1984-1985 - Ditar V]]''
*''[[Dëshmitar në kohë historike 1986-1989 - Ditar VI]]''
*''[[Dëshmitar në kohë historike 1990-1998 - Ditar VII]]''
| |||