Perëndia: Dallime mes rishikimesh
[Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Βατο (diskuto | kontribute) v U kthyen ndryshimet e Shkolla Vashtemi (Foti) (diskutimet) në versionin e fundit nga Βατο. Etiketa: Rollback |
Βατο (diskuto | kontribute) Fillova përkthimin e artikullit en:God |
||
Rreshti 1:
[[File:Monad.svg|thumb|Monada, një simbol i lashtë për [[Absoluti|Absolutin]] metafizik. Sipas shumicës së [[Historia e shkencës|studiuesve mesjetar]], [[shkenca]] e hershme, veçanërisht [[gjeometria]] dhe [[astrologjia dhe astronomia]], ishte e lidhur me hyjininë dhe shumë besonin se kishte diçka thelbësisht "hyjnore" ose "perfekte" që mund të gjendej te [[rrethi]].<ref>Arthur Koestler, ''The Sleepwalkers (Koestler book)|The Sleepwalkers: A History of Man's Changing Vision of the Universe'' (1959)</ref><ref>Proclus, [https://books.google.com/books?id=E1HYAAAAMAAJ ''The Six Books of Proclus, the Platonic Successor, on the Theology of Plato''] Tr. Thomas Taylor (1816) Vol. 2, Ch. 2, "Of Plato"</ref>]]
'''Perëndia''', '''Zoti''' ose '''Hyji''' është, sipas përfytyrimeve fetare e mistike, qenia më e lartë e mbinatyrshme, e cila ka krijuar [[Gjithësia|gjithësinë]] dhe [[Bota|botën]], qëndron mbi të dhe drejton gjithçka. Perëndia zakonisht quhet si i gjithëdijshëm, i gjithëfuqishëm, i gjithëpranishëm dhe si të ketë një ekzistencë të përjetshme dhe të domosdoshme. Këto veti përdoren ose në mënyrë analogjike ose merren fjalë për fjalë. Perëndia më së shpeshti mbahet si jo materiale.<ref name=Swinburne>Richard Swinburne "God" in Ted Honderich (ed)''The Oxford Companion to Philosophy'', Oxford University Press, 1995.</ref><ref>David Bordwell (2002). ''Catechism of the Catholic Church'', Continuum International Publishing {{ISBN|978-0-86012-324-8}} p. 84</ref><ref>{{cite web|url=http://www.vatican.va/archive/ENG0015/__P17.HTM|title=Catechism of the Catholic Church – IntraText|publisher=|accessdate=30 December 2016|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130303003725/http://www.vatican.va/archive/ENG0015/__P17.HTM|archivedate=3 March 2013|df=}}</ref> Vetitë materiale dhe jo materiale të Perëndisë janë të lidhura me mendimet e transhendencës (duke qenë jashtë natyrës) dhe imanencës (duke qenë në natyrë) të Perëndisë, me pozicione sinteze të tilla si "transhendenca imanente".
Disa [[Feja|fe]] e përshkruajnë Perëndinë pa iu referuar gjinisë, ndërsa të tjerët ose përkthimet e tyre përdorin terminologjinë gjinore. [[Jehudizmi]], për shembull, i atribuon vetëm një gjini gramatike Perëndisë, duke përdorur terma të tillë si "Ai" ose "Atë" për lehtësi gjuhësore.<ref>"G-d has no body, no genitalia, therefore the very idea that G-d is male or female is patently absurd. Although in the Talmudic part of the Torah and especially in Kabalah G-d is referred to under the name 'Sh'chinah' – which is feminine, this is only to accentuate the fact that all the creation and nature are actually in the receiving end in reference to the creator and as no part of the creation can perceive the creator outside of nature, it is adequate to refer to the divine presence in feminine form. We refer to G-d using masculine terms simply for convenience's sake, because Hebrew has no neutral gender; G-d is no more male than a table is." [http://www.jewfaq.org/g-d.htm Judaism 101]. "The fact that we always refer to God as 'He' is also not meant to imply that the concept of sex or gender applies to God." Rabbi Aryeh Kaplan, ''The Aryeh Kaplan Reader'', Mesorah Publications (1983), p. 144</ref>
Perëndia është konceptuar si personal ose jo personal. Në teizëm, Perëndia është krijuesi dhe mbështetësi i gjithësisë, ndërsa në deizëm, Perëndia është krijuesi, por jo mbështetësi i gjithësisë. Në [[Panteizmi|panteizëm]], Perëndia është vetë gjithësia. Në ateizëm, ekziston një mungesë besimi në Perëndi. Në agnosticizëm, ekzistenca e Perëndisë konsiderohet e panjohur ose e panjohshme. Perëndia gjithashtu është konceptuar si burim i gjithë detyrimit moral dhe "ekzistenca më e madhe e mundshme".<ref name="Swinburne" /> Shumë filozofë kanë zhvilluar argumente për dhe kundër ekzistencës së Perëndisë.<ref name=Platinga>[[Alvin Plantinga|Platinga, Alvin]]. "God, Arguments for the Existence of", ''Routledge Encyclopedia of Philosophy'', Routledge, 2000.</ref>
Monoteistët i referohen perëndive të tyre duke përdorur emra të përshkruar nga fetë e tyre përkatëse, me disa prej këtyre emrave duke iu referuar ideve të caktuara kulturore rreth identitetit dhe atributeve të perëndisë së tyre. Në periudhën e lashtë egjiptiane të Atenizmit, ndoshta feja monoteiste më e hershme e regjistruar, ky hyjni u quajt Ateni,<ref>Jan Assmann, ''Religion and Cultural Memory: Ten Studies'', Stanford University Press 2005, p. 59</ref> i paraqitur si e vetmia Qenie Supreme e vërtetë dhe krijuesi i gjithësisë.<ref>M. Lichtheim, ''Ancient Egyptian Literature'', Vol. 2, 1980, p. 96</ref> Në [[Bibla hebraike|Biblën hebraike]] dhe [[jehudizëm]], ''Elohim'', ''Adonai'', YHWH ([[Gjuha hebraike|hebraisht]]: יהוה) dhe emra të tjerë përdoren si emra të Perëndisë. ''Yahweh'' dhe ''Jehovah'', shqiptime të mundshme me zanore të YHWH, përdoren në [[Krishtërimi|krishtërim]]. Në doktrinën e krishterë të [[Trinia|Trinisë]], Perëndia, bashkëjetues në tre "persona", quhet "Ati", "Biri" dhe "Fryma e Shenjtë". Në [[Islam]], përdoret emri ''[[Allah]]'', ndërsa myslimanët gjithashtu kanë disa [[99 emrat e All-llahut|emra përshkrimi]] për Perëndinë. Në [[Hinduizmi|hinduizëm]], ''[[Brahmani]]'' shpesh konsiderohet një koncept monist i Perëndisë.<ref>Pantheism: A Non-Theistic Concept of Deity – p. 136, Michael P. Levine – 2002</ref> Në fenë kineze, ''Shangdi'' është konceptuar si paraardhësi i parë i gjithësisë, i brendshëm ndaj tij dhe vazhdimisht duke e sjellë rendin në të. Fetë e tjera kanë emra për konceptin, për shembull, ''Baha'' në Besimin Bahá'í,<ref>A Feast for the Soul: Meditations on the Attributes of God : ... – p. x, Baháʾuʾlláh, Joyce Watanabe – 2006</ref> ''Waheguru'' në Sikhizëm,<ref>Philosophy and Faith of Sikhism – p. ix, Kartar Singh Duggal – 1988</ref> ''Sang Hyang Widhi Wasa'' në Hinduizmin Balinik,<ref>Philosophy and Faith of Sikhism – p. ix, Kartar Singh Duggal – 1988</ref> dhe ''[[Ahura Mazda]]'' në [[Zoroastrizmi|Zoroastrizmin]].<ref>The Intellectual Devotional: Revive Your Mind, Complete Your Education, and Roam confidently with the cultured class, David S. Kidder, Noah D. Oppenheim, p. 364</ref>
Konceptet e ndryshme të Perëndisë dhe pretendimet konkurruese për karakteristikat, qëllimet dhe veprimet e Perëndisë, kanë çuar në zhvillimin e ideve të omniteizmit, pandeizmit,<ref name="Dawe">{{cite book|title= The God Franchise: A Theory of Everything|author = Alan H. Dawe|year = 2011|isbn = 978-0-473-20114-2|page = 48|quote = Pandeism: This is the belief that God created the universe, is now one with it, and so, is no longer a separate conscious entity. This is a combination of pantheism (God is identical to the universe) and deism (God created the universe and then withdrew Himself).}}</ref> ose një filozofie shumëvjeçare, e cila përcakton se ka një të vërtetë themelore teologjike, nga të cilat të gjitha fetë shprehin një mirëkuptim të pjesshëm dhe për të cilin "të devotshmit në fetë e ndryshme më të mëdha të botës po adhurojnë në të vërtetë të vetmin Perëndi, por nëpërmjet koncepteve të ndryshme që mbivendosen".<ref>''Christianity and Other Religions'', by John Hick and Brian Hebblethwaite. 1980. p. 178.</ref>
== Emrat e Perëndisë ndër fe të ndryshme ==
Line 42 ⟶ 47:
* [[Teologjia]]
==Referencat==
{{Reflist}}
[[Kategoria:
|