|
[[Skeda:Coal anthracite.jpg|thumb||250px|Qymyri]]
[[Skeda:Struktura chemiczna węgla kamiennego.svg|thumb||250px|Një shembull nga struktura kimike e qymyritThëngjillit.]]
'''QymyriThëngjilli''' apo '''qymyri''' është burim i energjisë që nuk rigjenerohet. Supozohet se qymyriThëngjilli është formuar para qindra miliona vjetësh nga mbetjet e bimëve të depozituara nën sipërfaqen e dheut dhe pjesërisht në ujërat e kënetave. Si çdo organizëm tjetër i gjallë edhe bimët kalojnë nëpër disa faza zhvillimi dhe më në fund vdesin. Shtresat e bimëve të vdekura në fund të kënetave janë mbuluar me ujë dhe lym, që nuk lejojnë depërtimin e oksigjenit nga ajri. Temperatura dhe shtypja e ushtruar nga lart e shtresave të limit, të dheut, në mungesë të oksigjenit ndihmojne procesin që mbetjet e bimëve të shndërrohen në ato që sot quhen qymyrThëngjill. Gjatë procesit të karbonizimit gradual të bimëve, u lirua [[hidrogjeni]] dhe [[oksigjeni]] si dhe është rritur përqindja e karbonit. Sa më e gjatë të jetë koha e karbonizimit aq më cilësor është qymyriThëngjilli.
QymyriThëngjilli është [[lëndët djegëse|lëndë djegëse]] me ngjyrë të zezë ose ngjyrë kafeje, përbëhet kryesisht nga karbonit dhe [[sasia e nxehtësisë]] që lirohet gjatë djegies qymyriThëngjilli klasifikohet në katër lloje : linjiti, subitimunizoz, butiminoz dhe antracit.
== QymyriThëngjilli natyror ==
Është qymyrthëngjill me moshë të re, te i cili vërehet struktura të drurit nga i cili është formuar. Ky përmban 25-35% karbon, digjet shpejtë, përdoret si lëndë djegëse në termocentrale, për prodhimin e avullit për të vënë në lëvizje turbinat e gjeneratorëve, për prodhimin e energjisë elektrike. [[Kosova]] është shumë e pasur me linjit.
== QymyriThëngjilli subbituminozë ==
QymyriThëngjilli subbituminozë ose qymyriThëngjilli i murrmë është cilësor se linjiti, sepse përmban 35-45% karbon dhe liron sasi të mëdha të nxehtësisë.
== Antraciti ==
Antraciti ka përmbajtje më të madhe të karbonit 86-97%. Përdoret për prodhimin e energjisë për ngrohje dhe prodhimin e produkteve të ndryshme kimike. QymyretThëngjillet artificiale janë: koksi, qymyrithëngjilli i drurit, qymyrithëngjilli aktiv etj.
== QymyriThëngjilli në Shqipëri ==
Albanologu dhe eksploratori [[Johann Georg von Hahn|Hahn]] kur kaloi në këto vise, i interesuar për zbulimet e fosileve dhe xeherorët e nëndhesës, vuri në dukje shqiptarët e quanin qymyrinthëngjilli e linjitin me përcaktimin poetike "''gjak drangoi''"<ref>Hahn J., ''Udhëtim nëpër viset e Drinit e të Vardarit,'' përkthyer nga Pjetër Radiqi, Tiranë: Geer, 2001. fq. 31. ISBN 99927-738-8-X</ref>.
== Burime ==
| 