Greqishtja e lashtë: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Rreshti 11:
shte të shkruar ==
ARVANITIKA PASARDHESE E GREQISHTES ANTIKE
Një italian, i mirë-formuar në shkollat e larta, është në gjendje ta kuptojë një tekst në latinishten e vjetër. Po një grek?.
Nuk dua ta fus veten në grupin e atyre eseistëve nacionalistë që mendojnë se grekët e sotëm nuk kanë lidhje me grekët e vjetër. Përkundrazi, unë mendoj se Grekët e vjetër dhe Ilirët rrjedhin nga i njëjti popull, ai Pellazgjik, i cili i takon kulturës Seltike Hofshtat. Pra Besoj se edhe një grek i shkolluar mundet ta lexojë një tekst të vjetër grek me greqishten e re.
E një shqiptar, duke mos e njohur greqishten e vjetër, por vetëm me gegërishte a mundet të lexojë një tekst të vjetër Dorik?
Pyetja mund të shtrohet madje krejt ndryshe: A ka në të vërtetë ndonjë gjuhë në Ballkan, që e ndihmon një njeri i cili kurrë nuk ka mësuar greqishten e vjetër, të kuptojë tekstet e vjetra greke? Kjo është një pyetje që më ka munduar shumë: Le ta provojmë te lexojmë poetët e vjetër grekë me gjuhën shqipe, dialektin Geg. Edhe pse kanë kaluar mbi 3 mijë vite, ka fragmente të Iliadës, apo veprave të tjera të lashtësisë greke, që mund të lexohen me ndihmën e dialektit GEG te gjuhës shqipe.
Rastësi?! Mendoj se jo.
ΜΗΝΙΝ ΑΕΙΔΕ ΘΕΑ ΠΗΛΙΑΔΕΩ ΑΧΙΛΛΗΟΣ,
Ménin aéith thea péliatheo ahillios (Greqishtja e vjetër)
Mënin e ajtht thuja (këndoja) Pelidit për Akilin, (Shqip-Dialekti Geg)
ΟΥΛΟΜΕΝΗΝ Ή ΜΥΡΙΑ ΑΧΑΙΟΙΣ ΑΛΓΕ 'ΕΘΗΚΕ,
Oulomenen’i mypia ahaiois alge’ethike,
(Ou)men(dj)en ma mpin aj(Enjt)me aq ethe,
ΠΟΛΛΑΣ Δ 'ΙΦΘΙΜΟΥΣ ΨΥΧΑΣ ΑΙΔΙ ΠΡΟΙΑΨΕΝ ΗΡΩΩΝ,
Palas difthimos psyhas aidi proiapsen iroon
Palas dif-trimat shpirtra hadit zbrapjes (I)ranë
ΑΥΤΟΥΣ ΔΕ ΕΛΩΡΙΑ ΤΕΥΧΕ ΚΥΝΕΣΙΝ ΟΙΩΝΟΙΣΙ ΤΕ ΠΑΣΙ.
aytois the eloria teyhe kinesin oionoisi te pasi
Ato heronj tejne(Që) kinesin (Ishin) ujosur(krirë) më pas.
ΔΙΟΣ ΔΕ ΕΤΕΛΕΙΕΤΟ ΒΟΥΛΗ.
thios the eteleieto boini
dhera dhe eter i lehtë bërë
ΕΞ ΟΥ ΔΗ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΔΙΑΣΤΗΤΗΝ ΕΡΙΣΑΝΤΕ
Eksoj thi ta prota thiasteten erisante
Eksoj (E ksisoj) thi (Thënia) e Prota (fatit) ëdhtë thënë.
ΑΤΡΕΙΔΗΣ ΤΕ ΑΝΑΞ ΑΝΔΡΩΝ ΚΑΙ ΔΙΟΣ ΑΧΙΛΛΕΥΣ.
Atreithes te anaksanthron kai dios ahilleis
Arteus mbretnë fron qaj të (dios-te diturin) zotërinë akil
Përkthimi ne gjuhën e sotme shqipe :
Mërinë e hidhur këndoni për Pelidin Akil,
Mendja mpihet me aq (Dhembje) ethe,
Se palas trimat e mëdhenj Hadit ranë
Ata heronj u shkrinë, dhera dhe ajër u bënë
E kësisoj nga forca e fatit qe thënë,
Arteu mbreti në fron-zotin Akil të qajë.
Simonide
Il y a un dicton sur la vertu
ΕΣΤΙ ΤΙΣ ΛΟΓΟΣ
esti tis logos
Është tis në log
ΤΑΝ ΑΡΕΤΑΝ ΝΑΙΕΙΝ.
Tan aretan naiens
Të gjithë heshtur (Nejn) rrinë,
ΔΥΣΑΜΒΑΤΟΙΣ ΕΠΙ ΠΕΤΡΑΙΣ.
Thysambatis epi petrais
I thyer (epi) përmbi peta (Gurë)
ΑΓΝΑΝ ΔΕ ΜΙΝ ΘΕΑΝ
Agna the min thean
Ankthit nuk mund ta thonin
ΧΩΡΟΝ ΑΓΝΟΝ ΑΜΦΕΠΕΙΝ.
Ksoron ag-gnon amfepein
Ksisoj të aguarit amfepsen,
ΟΥΔΕ ΠΑΝΤΩΝ ΒΛΕΦΑΡΟΙΣ
oyde panton blefarois
ΘΝΑΤΩΝ ΕΣΟΠΤΟΣ,
Thnaton esoptos
Ω ΜΗ ΔΑΚΕΘΥΜΟΣ ΙΔΡΩΣ
o mè dakethimos idros,
ΕΝΔΟΘΕΝ ΜΟΛΗ
endothen mole (të thënat moleqin-përcëllojnë)
ΙΚΗ Τ 'ΕΣ ΑΚΡΟΝ ΑΝΔΡΕΙΑΣ.
ike t’est akron andrejas
rrugët(ikjet) e akteve të mëdha.
Ka vetëm një thënie në log,
Teksa të gjithë në heshtje të dëgjojnë,
Të ulur në shkallët prej guri,
Ankthin askush nuk mund ta thotë,
Kësisoj agimi (Zgjimi I mendimit) është mbretëror,
Mbi tokët e bekuar,
Për të gjithë të vdekshmit,
Që nuk mund ta kenë,
Me përjashtim të atyre,
Që njohin të thënat(vërtetat) që djegin,
Për rrugët e akteve të mëdha
Solon
Eunomia
TAΥTA ΔIΔAΞAI ΘΥMOΣ AΘHNAIOΥΣ ME KEΛEΥEI,
tayta didaksai dhymos athenaiojs me keleyei
Këto gjëra të thëna athinjotë të lindur,
ΩΣ KAKA ΠΛEIΣTA ΠOΛEI ΔΥΣNOMIH ΠAΡEXEI,
Os kaka pleista polei disnomié papehei
ose i kanë pëlqyer boll qenies time prap-seprap,
EΥNOMIH AE EΥKOΣMA KAI AΡTIA ΠANTA AΠOΦAINEI
eynomié ae eykosma kai artia panta apophiaine
Emëro aq veçanti që ka arti shumë të Pohime të qena
KAI T `AMA TOIΣ` AΔIKOIΣ `AMΦITIΘHΣI ΠEΔAΣ '
kai t’ama tois adikois’amphitithési pedas
Qan (ama tënde) shpirti yt apothezën gaton,
TΡAXEA ΛEIAINEI, ΠAΥEI KOΡON, ΥBΡIN AMAΥΡOI,
trahea leiainei payeei koron, ybrin amayroi
Tradhtia e lënakëve paguan mirë, (ymri-ylli mbi) nderi mbaroi,
Këto gjëra të thëna Athinjotë të lindur,
I kanë pëlqyer boll qenies time po prapë-se-prapë,
Përcakton sa veçanti ka arti me pohime të vërteta,
Qan shpirti im tani dhe apoteozën e gaton,
Tradhtia e lënakëve paguhet mirë, nderi mbaroi.
Gjuha ilire sipas shumë studiuesve gjermanë dhe francezë, nuk ka qenë vetëm se një degë e grupit të gjuhëve Dinarike, dhe se fiset që emërtohen si greke (ose qytete-koloni greke) nga studiuesit e sotëm, (Fiset E Boetisë - Thesprotise, Maqedonisë, Thrakisë deri tek venetët e veriut të Italisë)flisnin dialekte të kelto-ilirishtes. Për këtë studiues si Majer, Follmajer , Manianni etj mjaftoheshin në një logjikë e thjeshtë shkencore. Gjenden amfiteatro shumë të mëdhenj bregdetin shqiptaro-dalmat që vazhdojnë gjer në Austri. Cila do të ishte gjuha që përdorej në këto teatro, për popullsinë autoktone. Dihet që njerëzit e thjeshtë flisnin gjuhën popullore. Atëherë nëse gjuha popullore e Ilirëve nuk ishte Gjuha dorike e Homerit dhe Eskilit, si e kuptonin ato lojën teatrale në skenë. A ishte e mundur që aktorët të mbanin përmendësh mijëra vargje dhe tua transmetonin brezave të artistëve, pa i shkruar. Dihet që Dorët, quheshin ndryshe dhe Dardanë, dhe dardanët konsideroheshin në bibël si njerëz shumë të mençur. Termi grek, mos ishte një sajim i mëvonshëm, sepse në gadishullin Hemus kishte vetëm popullsi ilire, dhe se të gjitha këto fise flisnit të njëjtën gjuhë, dhe shkruanin me të njëjtat shkronja që kishte shkruar dhe Homeri, Eskili Pesiodi etj. Vetë ajo që emërtohet Greqi, nga bonorët vendas, quhej Hellada, qe ishte varianti femëror i emërtimit Hemus. Dhe dihej që Heilio dhe(H) ilio(ili+ria), ishin e njëjta fjalë e shqiptuar në dy dialekte të gjuhës së vjetër Dore, dhe ishte emërtimi i yllit të mëngjesit- perëndeshës së dashurisë Afërditës.
Askush nuk e vë në dyshim sot, se emri Afrodita, përbëhet nga dy fjalë të mirëfillta të fondit shqipes: Afro dhe Dita. (Ardhja e ditës-mëngjes).
Gjer më sot fakti që mitologjia Dorike, Etolike dhe Jonike e epirote, shpjegohet vetëm me gjuhën shqipe është quajtur si përkime të rastësishme. Por kur këto përkime arrijnë gjer në 90 për qind të gjithë mitologjisë, çështja kompikohet, dhe rastësitë kthehen ligj. Pra rastësia bie. Interesant është fakti që vete fjala Helada nuk rezulton të jete e prejardhur nga fjala Ela(Eja), por nga fjala Hell, e Maqedonishtes se vjetër që në shqipen Geg do të thotë Yll. Ne zonën Matit ne nëndialektin de Gurrës së Madhe, ka një mallkim që duhet të jetë i fondit pellazgjike: “të u shoft helli” (Tu shoftë ylli). Në mitologjinë shqiptare, çdo njeri ka një yll përgjegjës në qiell. Kur ky yll shuhet, njeriu vdes.
== Pasqyrimet e greqishtës së lashtë në gjuhët e sotshme ==
| |||