Mali i Zi: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
Shpëtim i burimeve 3 dhe etiketim 0 si të vdekura.) #IABot (v2.0 |
|||
Rreshti 11:
|PBB: PËR BANOR = 6.373
}}
'''Mali i Zi''' (në [[Gjuha malazeze|gjuhën malazeze]]: ''Crna Gora'', Црна Гора) është një [[shtet i pavarur]] në [[Evropa juglindore|Evropën juglindore]]. Laget nga [[Deti Adriatik]] në jugperëndim dhe kufizohet nga [[Kroacia]] në perëndim, [[Bosnja dhe Hercegovina]] në veriperëndim, [[Serbia]] në verlindje, [[Kosova]] në lindje, dhe [[Shqipëria]] në jug. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh është [[Podgorica]], ndërsa [[Cetina]] njihet si qyteti i fronit.<ref>
Në shekullin IX, tre principata sllave ishin të vendosura në territorin e sotëm të Malit të Zi: [[Dukla]], duke përfshirë gjysmën jugore, [[Travunia]], në perëndim, dhe [[Rashka]], në veri.<ref name="Luscombe">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=cUl53tLtFukC&pg=PA267|title=The New Cambridge Medieval History: Volume 4, C.1024-c.1198|first=|date=14 October 2004|publisher=Cambridge University Press|year=|isbn=|location=|pages=266–|author1=David Luscombe|author2=Jonathan Riley-Smith}}</ref><ref name="Sedlar">{{cite book|url=https://books.google.rs/books?id=4NYTCgAAQBAJ&lpg=PP1&dq=East%20Central%20Europe%20in%20the%20Middle%20Ages%2C%201000-1500&hl=sr&pg=PA32#v=onepage&q&f=false|title=East Central Europe in the Middle Ages, 1000-1500|first=|publisher=University of Washington Press|year=|isbn=|location=|pages=21–|author1=Jean W Sedlar}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.rs/books?id=RSNpAAAAMAAJ&q=raska+duklja+serbian+principality&dq=raska+duklja+serbian+principality&hl=sr&sa=X&ved=0ahUKEwi0-bryjvbOAhWI8RQKHQqsBqs4ChDoAQgnMAE|title=he early medieval Balkans: a critical survey from the sixth to the late twelfth century|first=|publisher=University of Michigan Press|year=|isbn=|location=|pages=194|author1=John Van Antwerp Fine}}</ref> Në vitin 1043, arkoni Stefan Vojislav udhëhoqi një kryengritje, e cila rezultoi në pavarësimin e Duklës nga [[Perandoria Bizantine]] dhe themelimin e dinastisë së Vojislavleviqëve. Pasi u sundua nga disa fuqi rajonale dhe nga [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] në shekujt që pasuan, u bë pjesë e [[Jugosllavia|Mbretërisë së Jugosllavisë]] në vitin 1918, e cila u pasua nga [[Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë]] pas [[Lufta e Dytë Botërore|Luftës së Dytë Botërore]].
Rreshti 241:
=== Gjuhët ===
[[File:MontenegroLanguage2011.PNG|lidhje=https://en.wikipedia.org/wiki/File:MontenegroLanguage2011.PNG|parapamje|250x250px|Struktura gjuhësore e vendbanimeve të Malit të Zi, 2011]]
Gjuha zyrtare e Malt të Zi është [[gjuha malazeze]]. Gjithashtu, në përdorim zyrtarë janë [[gjuha serbe]], [[Gjuha boshnjake|boshnjake]], [[Gjuha shqipe|shqipe]] dhe [[Gjuha kroate|kroate]]. Të gjitha këto gjuhë, përveç shqipes, janë të kuptueshme reciprokisht. Sipas censusit të vitit 2011, shumica e qytetarëve deklaruan gjuhën serbe si gjuhë amtare. Gjuha malazeze është gjuhë amtare e shumicës së popullsisë nën 18 vjeç, ndonëse me një diferencë shumë të ngushtë – 39.2% krahasuar me 37.5% të qytetarëve me gjuhë amtare serbishten.<ref>
'''Struktura gjuhësore''' sipas censusit të vitit 2011:<ref name="census2011" />
Rreshti 346:
Mali i Zi ka qenë historikisht në udhëkryq të multikulturalizmit dhe gjatë shekujve është themeluar një formë unike e bashkëjetesës mes popullatës myslimane dhe të krishtere.<ref>{{Cite book|title=Strengthening Religious Tolerance for a Secure Civil Society in Albania and the Southern Balkans|last=Pettifer|first=James|publisher=IOS Press|year=2007|isbn=158603779X|location=|pages=}}</ref> [[Malazezët]], kanë qenë historikisht anëtarë të [[Kisha ortodokse serbe|Kishës ortodokse serbe]] (të qeverisur nga Metropolitanati i Malit të Zi dhe Bregdetit) dhe krishtërimi ortodoks serb është feja më e popullarizuar sot në Mal të Zi. [[Kisha ortodokse malazeze]] u themelua kohët e fundit dhe ndiqet nga një pakicë e vogël e malazezëve edhe pse nuk është në bashkësi me ndonjë kishë tjetër të krishterë ortodokse, pasi ajo nuk është e njohur zyrtarisht.
Gjatë tensioneve të intensifikuara midis grupeve fetare gjatë luftës në [[Bosnja dhe Hercegovina|Bosnje]], Mali i Zi ka mbetur mjaft i qëndrueshëm, kryesisht për shkak se popullsia e tij ka një perspektivë historike mbi tolerancën fetare dhe diversitetin e besimit.<ref>{{Cite book|title=International Religious Freedom 2000: Annual Report: Submitted By The U.S. Department Of State|last=Larkin|first=Barbara|publisher=DIANE Publishing|year=2001|isbn=0756712297|location=|pages=}}</ref> Institucionet fetare nga Mali i Zi kanë të drejta të garantuara dhe janë të ndara nga shteti. Feja e dytë më e madhe është [[Islami]], që përbën 19% të popullsisë së përgjithshme të vendit. Një e treta e [[Shqiptarët|shqiptarëve]] janë [[Katolikë të ritit romak|katolikë]] (8,126 në censusin e vitit 2003) ndërsa dy të tretat (22,267) janë kryesisht [[Synitët|myslimanë synitë]]. Në vitin 2012 një protokoll i miratuar nga qeveria malazeze e njeh Islamin si fe zyrtare në Mal të Zi, siguron që ushqime hallall do të shërbehen në objekte ushtarake, spitale, konvikte dhe të gjitha objektet sociale; si dhe grave myslimane do t'i lejohet mbajtja e shamisë në shkolla dhe institucione publike, si dhe të sigurojnë që myslimanët të kenë të drejtën të marrin të premten ditë pushimi, në mënyrë të pjesmarrjes në [[Xhumaja|namazin e xhumasë]].<ref>[http://www.todayszaman.com/newsDetail_getNewsById.action;jsessionid=DA2F43BACD1FEFE22CCCDB093D5DA0B3?newsId=274558 Rifat Fejzic, the reis (president) of the Islamic community in Montenegro] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130921055243/http://www.todayszaman.com/newsDetail_getNewsById.action;jsessionid=DA2F43BACD1FEFE22CCCDB093D5DA0B3?newsId=274558 |date=21 shtator 2013 }} Today's Zaman</ref> Ekziston edhe një popullsi e vogël katolike, përveç shqiptarëve ka edhe disa kroatë, të ndarë në mes Kryedioqezës së Tivarit dhe Dioqezës së Kotorrit, që është pjesë e Kishës së Kroacisë.<gallery mode="packed" heights="90" style="text-align:left" styles="text-align:left">
Skeda:Podgorica, cattedrale della resurrezione di cristo, esterno 01.JPG|Katedralja e Ringjalljes së Krishtit, objekt fetar i ortodoksëve të kishës serbe në [[Podgorica|Podgoricë]], njëhokësisht kisha më e madhe në Mal të Zi
Skeda:Kotor, Montenegro (7182668221).jpg|Katedralja e Kotorrit, objekt fetar i katolikëve të ritit romak në [[Kotorri|Kotorr]]
| |||