Japonia: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
v sistemim sipas en.wiki |
|||
Rreshti 9:
== Historia ==
{{kryesor|Historia e Japonisë}}
===
15.000 vjet më parë, Japonia ende ishte i lidhur në kontinent, arkipelag kishte bashkuar kontinentin aziatik në veri me Siberi aktuale dhe perëndim me Gadishullin Korean, ishte epoka e akullnajave, për shkak të të ftohtit kafshët emigruar në lindje të 'Eurasia, dhe njerëzit, të cilët ishin ende vetëm gjuetar-mbledhës, i ndoqi ata për të marrë ushqim.
Pra, ishte e populluar Japoni, ata që duhet të më pas kanë bërë të Ainu moderne.
Rreshti 15:
Në krahasim me Jomon, përdorimit contraddistindo e qeramikës periudhën e ardhshme, Paleolitit është quajtur në mudoki Jidai Japanese (periudha e mungesës së qeramikës)
▲==== Koha Paleolitike ====
Koha paleolitike japoneze ([[Gjuha japoneze|japonisht]] 旧石器時代, kyū-sekki-jidai) mbulon një periudhë kohore rreth viteve {{formatnum:100000}} deri {{formatnum:30000}} para erës sonë, kur janë gjetur edhe [[Vegla Hekuri|veglat e para të hekurit]], të cilat mendohet se datojnë diku rreth viteve {{formatnum:12000}} para erës sonë, në fund të ''Periudhës së Akullnajave'' dhe i përkasin fillimit të ''Periudhës Mesolitike'' ([[Gjuha japoneze|japonisht]] Jōmon). Një datë fillimi prej rreth {{formatnum:35000}} vjet Par.K. pranohet më gjerësisht<ref>[http://www.t-net.ne.jp/~keally/palaeol.html Japanese Palaeolithic Period], Charles T. Keally</ref>. [[Arkipelag]]u Japonez unda nga kontinenti pas periudhës së akullnajave, diku rreth {{formatnum:11000}} Par.K. Pas zbulimit të një gënjeshtre për historinë paleolitike të Japonisë nga një kërkues amator, shumë vende ku janë gjetur mbetje të kësaj kohe kanë kaluar në hetim të hollësishëm.
====
[[Skeda:Takamat1.jpg|thumb|right|Pikturë në mur nga shekulli i 8të]]
Periudha Jōmon-e apo Mesolithike zgjati prej vitit {{formatnum:14000}} par.K. deri më 300 par.K. . Shenjat e para të [[qytetërimi]]t dhe modelet stabile të jetesës u paraqitën rreth 14,000 vjet par.K me kulturën [[Jōmon]]. Thurja ishte ende e panjohur dhe rrobat bëheshin me lëkurë kafshe. Populli Jōmon filloi të krijonte enë prej dheut, duke i dekoruar ato me modele të bëra nga balta e lagët, copat e drurit etj. duke formuar korda (Jōmon do të thotë “modele të kordave”).
Line 25 ⟶ 24:
Disa nga shembujt më të vjetër të qeramikës në botë mund të gjinden në Japoni, duke u bazuar nga përcaktimi i vjetërsisë me anë të [[Karboni]]t, së bashku me thika, krehër të bërë nga gëzhoja etj. dhe sende të tjera që datojnë nga Mileniumi i 11të par.K.<ref>"The earliest known pottery comes from Japan, and is dated to about 10,600 BC. China and Indo-China follow shortly afterwards" ("Past Worlds" The Times Atlas of Archeology. p. 100, 1995). Alternatively, the [[Metropolitan Museum of Art]]'s Timeline of Art History [http://www.metmuseum.org/toah/splash.htm] notes "Carbon-14 testing of the earliest known shards has yielded a production date of about 10,500 BC, but because this date falls outside the known chronology of pottery development elsewhere in the world, such an early date is not generally accepted". [http://www.metmuseum.org/toah/ht/02/eaj/ht02eaj.htm]. Calibrated radiocarbon measures of carbonized material from pottery artifacts: Fukui Cave 12500 +/-350 BP and 12500 +/-500 BP (Kamaki & Serizawa 1967), Kamikuroiwa rockshelter 12, 165 +/-350 years BP in Shikoku (Esaka et al. 1967), from "Prehistoric Japan", Keiji Imamura, p46.</ref>.Megjithëse data specifike nuk dihet saktësisht. Figura të baltës gjithashtu ishin gërmuar. Këto sende shtëpiake sugjerojnë se ka pasur rrugë tregtie me vendet aq larg sa [[Okinawa]]. Analiza ta [[ADN]]së sugjerojnë se populli '''''Ainu''''', një popull vendas që ka jetuar në [[Hokkaidō]] dhe në pjesën veriore të [[Honshū]] janë pasardhës të Jōmon-ëve dhe ksi rezultat janë pasardhësit e popullit të parë në [[Japoni]].
====
Periudha '''Yayoi''' ([[japonisht]] 弥生時代 ) zgjati prej rreth 400 ose 300 vjet par.K. deri 250 vjet pas.K.. Emrin e ka marrë nga qyteza Yayoi, një vend në [[Tokyo]] ku hetimet arkeologjike zbuluan gjurmët e para të kësaj periudhe.
Line 32 ⟶ 31:
Japonia së pari u paraqit në burime të shkruara 57 vjet pas.K. me këto shënime në librin [[Kina|Kinez]] ''Hani i Mëvonshëm'': ''Matanë oqeanit nga [[Luoyang]] janë populli i quajtur '''Wa'''. Të përbërë nga më shumë se njëqin klane, ata vijnë herë pas here the japin haraçin.'' Libri Wei i shkruar në shekullin e 3të veçon se vendi ishte bashkim i rreth 30 klaneve ose shteteve të vogla dhe sundohej nga një mbretëreshë [[shaman]]e e quajtur [[Himiko]] nga [[Yamataikoku]].
===
''Yamato'' quhej forca kryesore në [[Japoni]] nga [[mesjeta]] deri në vitin 710. Periudha Kofun (shekulli i 3të – shekulli i 6të), karakterizohet si një periudhë kur janë krijuar shumë statuja të njohura si ''tumuli'' e që kishin formën e vrimës së çelësit. Në fillim të periudhës Asuka (nga shekulli i 6të – 710), kryeqyteti u zhvendos në '''Asuka''', pjesa më jugore e Nara Basin. Dallimi kryesor midis periudhës Yayoi dhe Kofun-Asuka është zhvillimi nga një kulturë fshatare dhe agrokulturore tek një kulturë më ushtarake nga [[Kina]] nëpërmes [[Korea]]s. Kjo u zëvendësua nga ''Dinastia Tang'' dhe ndikimi [[Kina|kinez]] gjatë periudhës Nara e cila prezantoi qeverisje të cantralizuar dhe imperiale, zhvillime në fe në vend të ushtrisë gjatë periudhës Kofun-Asuka.<ref>"[http://www.asiasocietymuseum.org/buddhist_trade/koreajapan.html Buddhist Art of Korea & Japan]," Asia Society Museum; "[http://www.japan-guide.com/e/e2046.html Kanji]," JapanGuide.com; "[http://encarta.msn.com/encyclopedia_761568150_4/Pottery.html Pottery]," MSN Encarta; "[http://www.japanvisitor.com/index.php?cID=359&pID=334&cName=Japanese History of Japan]," JapanVisitor.com.</ref><ref>{{cite book|url=http://books.google.com/books?vid=ISBN0521223520&id=x5mwgfPXK1kC&pg=PA159&lpg=PA159&vq=buddhism&dq=Paekche+hostage+japan&sig=dwsfsmf80GCVdVXe90a5s9Tkq34|title=The Cambridge History of Japan|publisher=Cambridge University Press|year=1993|pages=140-149|editor=Delmer M. Brown (ed.)}}; George Sansom, ''A History of Japan to 1334'', Stanford University Press, 1958. p. 47. ISBN 0-8047-0523-2</ref>
Line 60 ⟶ 59:
Më 11 mars 2011, Japonia pësoi tërmetin më të fortë regjistruar ndonjëherë në historinë e saj (dhe një nga më të dhunshëm të të gjitha kohërave), me epiqendër 130 km në brigjet e Sendai; cunami i shkaktuar nga shoku i dhunshëm ka prodhuar shkatërrime të mëdha dhe ka shkaktuar vdekjen e më shumë se {{formatnum:15000}} njerëz, dhe ka krijuar alarm serioz për sigurinë e centraleve bërthamore në vend, në dritën e katastrofës Fukushima Daiichi, e cila ka ndodhur në fabrikë në qytetet bërthamore Fukushima në bregdetit në lindje të vendit.
==
Japonia është një shtet i përbërë prej mbi tre mijë ishuj, të cilët shtrihen përgjatë bregdetit të [[Oqeani Paqësor|Oqeanit Paqësor]] të [[Azia|Azisë]]. Ishujt kryesorë, nga veriu në jug, janë [[Hokkaidō]] ([[Hokaido]]), [[Honshū]] (ishulli kryesor), [[Shikoku]] dhe [[Kyūshū]] ([[Kjushu]]). [[Ishujt Ryukyu]], përfshirë [[Ishulli Okinawa|Okinawa]], janë një zinxhir ishujsh në jug të Kyushū. Së bashku ato shpesh njihen si [[Arkipelagu Japonez]].▼
Rreth 70 % deri 80 % e vendit është e mbuluar me [[pyje]], male,<ref>http://encarta.msn.com/encyclopedia_761566679/Japan.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081216122527/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761566679/Japan.html |date=16 dhjetor 2008 }} |title="Japan" |publisher=Microsoft Encarta Online Encyclopedia |year=2006 |accessdate=2006-12-28</ref><ref>url=http://www.worldinfozone.com/country.php?country=Japan |title=Japan Information—Page 1 |publisher=WorldInfoZone.com |accessdate=2006-12-28</ref> dhe është e papërshtatshme për përdorim agrikulturor, industrial, ose rezidencial. Kjo për shkak të relievit kryesisht të pjerrët, klimës dhe rrezikut të rrëshirave që shkaktohen nga tërmetet, tokës së butë dhe shiut të ashpër. Kjo ka shkaktuar një dendësi të madhe në zonat e banueshme që janë kryesisht zonat bregdetare. Japonia është një nga [[lista e shteteve sipas dendësisë së popullsisë|më dendësisht të banuara]] në botë.<ref>url=http://esa.un.org/unpp/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070321013235/http://esa.un.org/unpp/ |date=21 mars 2007 }} |title=World Population Prospects |publisher=UN Department of Economic and Social Affairs |accessdate=2007-03-27</ref>▼
Vendndodhja e saj në [[Unaza Pacifike e Zjarrit|Unazën Pacifike të Zjarrit]], në takim të tri pllakave tektonike, i jep Japonisë dridhje të intensitetit të ulët të herpasharshme dhe aktivitet vullkanink relativisht të shpeshtë. [[Tërmet]]e shkatërruese që shpesh rezultojnë me [[cunami]], rastisen disa herë çdo shekull.<ref>url=http://volcano.und.edu/vwdocs/volc_images/north_asia/japan_tec.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070204064754/http://volcano.und.edu/vwdocs/volc_images/north_asia/japan_tec.html |date=4 shkurt 2007 }} |title=Tectonics and Volcanoes of Japan |publisher=Oregon State University |accessdate=2007-03-27</ref> Tërmetet kryesore të fundit janë [[Tërmeti 2004 Chūetsu]] dhe [[Tërmeti i madh i Hanshin]] më 1995. [[Onsen|Burimet e ngrohta]] janë të shpeshta dhe janë zhvilluar si pushimore.<ref>http://www.jnto.go.jp/eng/arrange/attractions/hotSprings.html |title=Attractions: Hot Springs |publisher=[[JNTO]] |accessdate=2007-04-01</ref>▼
Klima e Japonisë është kryesisht e qëndrueshme, por dallon majft nga veriu në jug.<ref name="climate">url=http://www.jnto.go.jp/eng/arrange/essential/climate.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110218041449/http://www.jnto.go.jp/eng/arrange/essential/climate.html |date=18 shkurt 2011 }} |title=Essential Info: Climate |publisher=[[JNTO]] |accessdate=2007-04-01</ref>▼
{{clear}}▼
Faktorët gjeografikë të Japonisë e ndajnë atë në gjatë zona klimatike:▼
* [[Hokkaidō]]: Zona më veriore ka klimë të qëndrueshme me dimra të gjatë dhe të ftohtë dhe vera të freskëta.▼
* [[Deti i Japonisë]]: Në bregdetin perëndimor të Honshū, era veriperëndimore gjatë dimrit sjell rreshje të mëdha dëbore. Gjatë verës, ky regjion është më i freskët se zona Pacifike, megjithëse nganjëherë përjeton temperatura tejet të larta, për shkak të fenomenit të njohur si [[era foehn]].▼
* [[Rrafshnalta Qendrore (Japoni)|Rrafshnalta Qendrore]]: Një klimë tipike kontinentale, me dallime të mëdha klimatike mes verës dhe dimrit, dhe mes ditës e natës.▼
* [[Deti i Brendshëm|Deti i Brendshëm Seto]]: Malet e regjioneve [[Regjioni Chūgoku|Chūgoku]] dhe [[Shikoku]] e mbrojnë regjionin nga erërat sezonale, duke sjellë klimë të butë gjatë vitit.▼
* [[Oqeani Paqësor]]: Bregdeti lindor përjeton dimra të ftohtë me pak dëborë dhe vera të nxehta dhe të lagështa për shkak të erës juglindore sezonale.▼
* [[Ishujt Ryukyu]]: Ishujt Ryukyu kanë klimë subtropikale, me dimra të ngrohtë dhe vera të nxehta.▼
Temperatura më e lartë e shënuar ndonjëhrë në Japoni është — 40.9 gradë Celzius — më 16 gusht, 2007.<ref>url=http://www.japannewsreview.com/society/national/20070816page_id=1553 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160818051003/http://www.japannewsreview.com/society/national/20070816page_id=1553 |date=18 gusht 2016 }} |title=Gifu Prefecture sees highest temperature ever recorded in Japan - 40.9 |publisher=Japan News Review Society |date=2007-08-16| accessdate=2007-08-16</ref>▼
==Politika==
{{kryesor|Sistemi shtetëror në Japoni}}
Japonia është monarki kushtetuese ku fuqia e Perandorit është shumë e kufizuar. Si figurë ceremoniale, kushtetuta e favorizon si ''Simbol i Shtetit dhe Unitet i Popullit''. Pushteti qëndron në duart e kryeministrit dhe anëtarëve të Diet-ës Kombëtare, përderisa sovraniteti i takon popullit. Perandori luan rolin e kreut të shtetit në çështjet diplomatike. Akihito është Perandori aktual i Japonisë. Naruhito si Princi i Kurorëzuar i Japonisë qëndron si pasuesi i kurorës Perandorake.
Line 68 ⟶ 89:
Kryeministri është kreu i Qeverisë, i ardhur në pushtet me aprovimin e Perandorit të Japonisë pas diskutimeve ne Diet-ën Kombëtare dhe nevojitet edhe miratimi i Dhomës së Përfaqësuesve që kryeministri të marrë pozitën. Kryeministri është kreu i Kabinetit dhe ka rol vendim-marrës në të gjitha ministritë. Yukio Hatoyama është kryeministri aktual i Japonisë, nga Partia Demokratike e Japonisë.
===Marrëdhënjet e jashtme===▼
Japonia ka marrëdhënje diplomatike me pothuajse të gjitha shtetet e pavarura dhe ka qënë pjesë aktive Kombeve të Bashkuara që nga dhjetori 1956. Japonia është antare e [[G7]], [[Bashkëpunimi Ekonomik Azi-Paqësor|BEAP]] dhe forumit "ASEAN Plus Three", si dhe është pjesmarrëse e [[Samiti i Azisë Lindore|Samitit të Azisë Lindore]]. Japonia firmosi një marrëveshje sigurie me Australinë në mars 2007 dhe Indinë në tetor 2008.<ref>{{cite web|url=http://www.mofa.go.jp/region/asia-paci/australia/joint0703.html|title=Japan-Australia Joint Declaration on Security Cooperation|trans-title=Japonia-Australia i bashkohen Deklaratës mbi Bashkpunimin e Sigurisë|publisher=Ministria e Punëve të Jashtme|language=en|accessdate=25 gusht 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.mofa.go.jp/region/asia-paci/india/pmv0810/joint_d.html|title=Joint Declaration on Security Cooperation between Japan and India|trans-title=Deklarata e Përbashkët mbi Bashkpunimin e Sigurisë ndërmjet Japonisë dhe Indisë|publisher=Ministry of Foreign Affairs|language=en|date=22 tetor 2008|accessdate=25 gusht 2010}}</ref> Është vendi dhurues i pestë në botë për ndihmën zyrtare për zhvillim, duke dhuruar 9.2 miliard [[Dollari i Shteteve të Bashkuara|$]] në vitin 2014.<ref>{{cite web|url=http://www.oecd.org/dac/japan.htm|title=Statistics from the Development Co-operation Report 2015|trans-title=Statistikat nga Bashkpunimi i Zhvillimit Raporti 2015|publisher=OECD|language=en|accessdate=15 nëntor 2015}}</ref> Në vitin 2017, Japonia kishte rrjetin e pestë më të madh diplomatik në botë.<ref name="global-diplomacy-index">{{Cite web|url=https://globaldiplomacyindex.lowyinstitute.org/country_rank.html|title=Global Diplomacy Index – Country Rank|trans-title=Indeksi i Diplomacisë Globale|last=|first=|date=|website=Lowy Institute|language=en|access-date=1 prill 2018|ref=Lowy2017}}</ref>▼
Japonia ka lidhje të forta me [[Shtetet e Bashkuara të Amerikës|Shtetet e Bashkuara]]. Që kur Japonia u mposht nga Shtetet e Bashkuara dhe aleatët në [[Lufta e Dytë Botërore|Luftën e Dytë Botërore]], të dyja shtetet kanë mbajtur marrëdhënje të ngushta ekonomike dhe mbrojtëse. Shtetet e Bashkuara janë një treg i madh për eksportet japoneze dhe është burimi i parë për importet japoneze; Shba-ja është gjithashtu e angazhuar për të mbrojtur Japoninë, duke vendosur disa baza ushtarake për atë qëllim.<ref>{{cite web|url=http://afe.easia.columbia.edu/japan/japanworkbook/fpdefense/foreign.htm|title=Japan's Foreign Relations and Role in the World Today|trans-title=Marrëdhënjet e Jashtme të Japonisë dhe Roli në Botë Sot|website=Asia for Educators|language=en|accessdate=13 nëntor 2016}}</ref> Pasi Japonia u mposht në Luftën e Dytë Botërore, Ishujt e Marianës Veriore të kontrolluara nga Japonia kaluan në kontrollin e Shteteve të Bashkuara.<ref>''The Covenant to Establish a Commonwealth of the Northern Mariana Islands in Political Union With the United States of America'', {{USStatute|94|241|90|263|1976|03|24}}</ref>▼
Japonia kundërshton kontrollin e [[Rusia|Rusisë]] mbi pjesën jugore të Ishujve Kuril (përfshirë Etorofu, Kunashiri, Shikotan, dhe Habomai), të cilat u pushtuan nga [[Bashkimi Sovjetik]] në vitin 1945.<ref>{{cite web|url=https://www.mofa.go.jp/region/europe/russia/territory/index.html|title=Japanese Territory, Northern Territories|trans-title=Territoret japoneze, territoret veriore|publisher=[[Ministria e Punëve të Brëndshme (Japonia)|MOFA]]|website=mofa.go.jp|language=en|date=4 prill 2014}}</ref> Edhe pse kontrolli i [[Koreja e Jugut|Koresë së Jugut]] mbi [[Shkëmbinjtë Liancourt]] (Japonisht: ''Takeshima'', Koreanisht: ''Dokdo'') njihet, Japonia vazhdon t'a kundërshtoj dhe vazhdon t'a konsiderojë si pjesë të vetën.<ref name="takeshima">{{cite web|url=https://www.mofa.go.jp/region/asia-paci/takeshima/index.html|title=Japanese Territory, Takeshima|trans-title=Territoret Japoneze, Takeshima|publisher=MOFA|website=mofa.go.jp|language=en|date=30 korrik 2014}}</ref> Japonia ka marrëdhënje të tensionuar me Republikën Popullore të Kinës dhe [[Taivani|Republikën e Kinës]] për [[Ishujt Senkaku]];<ref>{{cite web|url=https://www.mofa.go.jp/region/asia-paci/senkaku/index.html|title=Japanese Territory, Senkaku Islands|trans-title=Territoret Japoneze, Ishujt Senkaku|publisher=MOFA|website=mofa.go.jp|language=en|date=13 prill 2016}}</ref> me Republikën Popullore të Kinës, Japonia ka mosdakortësi edhe rreth statusit të [[Okinotorishima]]s.▼
▲== Njësitë administrative ==
{{kryesor|Njësitë administrative në Japoni}}
Line 109 ⟶ 123:
Në Japoni janë tetë rajone të cilët nuk janë njësi zyrtare administrative, por janë përdorur tradicionalisht në kuptime të ndryshme. P.sh. tekstet mësimore dhe hartat e Japonisë e ndajnë atë në tetë rajone, moti jepet sipas rajoneve dhe shumë biznese e përdorin rajonin e tyre si pjesë të emrit të tyre (Hekurudha Kinki Nippon, Banka Chugoku, [[Universiteti Tohoku]]).
▲===Marrëdhënjet e jashtme===
▲Japonia ka marrëdhënje diplomatike me pothuajse të gjitha shtetet e pavarura dhe ka qënë pjesë aktive Kombeve të Bashkuara që nga dhjetori 1956. Japonia është antare e [[G7]], [[Bashkëpunimi Ekonomik Azi-Paqësor|BEAP]] dhe forumit "ASEAN Plus Three", si dhe është pjesmarrëse e [[Samiti i Azisë Lindore|Samitit të Azisë Lindore]]. Japonia firmosi një marrëveshje sigurie me Australinë në mars 2007 dhe Indinë në tetor 2008.<ref>{{cite web|url=http://www.mofa.go.jp/region/asia-paci/australia/joint0703.html|title=Japan-Australia Joint Declaration on Security Cooperation|trans-title=Japonia-Australia i bashkohen Deklaratës mbi Bashkpunimin e Sigurisë|publisher=Ministria e Punëve të Jashtme|language=en|accessdate=25 gusht 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.mofa.go.jp/region/asia-paci/india/pmv0810/joint_d.html|title=Joint Declaration on Security Cooperation between Japan and India|trans-title=Deklarata e Përbashkët mbi Bashkpunimin e Sigurisë ndërmjet Japonisë dhe Indisë|publisher=Ministry of Foreign Affairs|language=en|date=22 tetor 2008|accessdate=25 gusht 2010}}</ref> Është vendi dhurues i pestë në botë për ndihmën zyrtare për zhvillim, duke dhuruar 9.2 miliard [[Dollari i Shteteve të Bashkuara|$]] në vitin 2014.<ref>{{cite web|url=http://www.oecd.org/dac/japan.htm|title=Statistics from the Development Co-operation Report 2015|trans-title=Statistikat nga Bashkpunimi i Zhvillimit Raporti 2015|publisher=OECD|language=en|accessdate=15 nëntor 2015}}</ref> Në vitin 2017, Japonia kishte rrjetin e pestë më të madh diplomatik në botë.<ref name="global-diplomacy-index">{{Cite web|url=https://globaldiplomacyindex.lowyinstitute.org/country_rank.html|title=Global Diplomacy Index – Country Rank|trans-title=Indeksi i Diplomacisë Globale|last=|first=|date=|website=Lowy Institute|language=en|access-date=1 prill 2018|ref=Lowy2017}}</ref>
▲{{ kryesor|Gjeografia e Japonisë}}
▲Japonia ka lidhje të forta me [[Shtetet e Bashkuara të Amerikës|Shtetet e Bashkuara]]. Që kur Japonia u mposht nga Shtetet e Bashkuara dhe aleatët në [[Lufta e Dytë Botërore|Luftën e Dytë Botërore]], të dyja shtetet kanë mbajtur marrëdhënje të ngushta ekonomike dhe mbrojtëse. Shtetet e Bashkuara janë një treg i madh për eksportet japoneze dhe është burimi i parë për importet japoneze; Shba-ja është gjithashtu e angazhuar për të mbrojtur Japoninë, duke vendosur disa baza ushtarake për atë qëllim.<ref>{{cite web|url=http://afe.easia.columbia.edu/japan/japanworkbook/fpdefense/foreign.htm|title=Japan's Foreign Relations and Role in the World Today|trans-title=Marrëdhënjet e Jashtme të Japonisë dhe Roli në Botë Sot|website=Asia for Educators|language=en|accessdate=13 nëntor 2016}}</ref> Pasi Japonia u mposht në Luftën e Dytë Botërore, Ishujt e Marianës Veriore të kontrolluara nga Japonia kaluan në kontrollin e Shteteve të Bashkuara.<ref>''The Covenant to Establish a Commonwealth of the Northern Mariana Islands in Political Union With the United States of America'', {{USStatute|94|241|90|263|1976|03|24}}</ref>
▲Japonia kundërshton kontrollin e [[Rusia|Rusisë]] mbi pjesën jugore të Ishujve Kuril (përfshirë Etorofu, Kunashiri, Shikotan, dhe Habomai), të cilat u pushtuan nga [[Bashkimi Sovjetik]] në vitin 1945.<ref>{{cite web|url=https://www.mofa.go.jp/region/europe/russia/territory/index.html|title=Japanese Territory, Northern Territories|trans-title=Territoret japoneze, territoret veriore|publisher=[[Ministria e Punëve të Brëndshme (Japonia)|MOFA]]|website=mofa.go.jp|language=en|date=4 prill 2014}}</ref> Edhe pse kontrolli i [[Koreja e Jugut|Koresë së Jugut]] mbi [[Shkëmbinjtë Liancourt]] (Japonisht: ''Takeshima'', Koreanisht: ''Dokdo'') njihet, Japonia vazhdon t'a kundërshtoj dhe vazhdon t'a konsiderojë si pjesë të vetën.<ref name="takeshima">{{cite web|url=https://www.mofa.go.jp/region/asia-paci/takeshima/index.html|title=Japanese Territory, Takeshima|trans-title=Territoret Japoneze, Takeshima|publisher=MOFA|website=mofa.go.jp|language=en|date=30 korrik 2014}}</ref> Japonia ka marrëdhënje të tensionuar me Republikën Popullore të Kinës dhe [[Taivani|Republikën e Kinës]] për [[Ishujt Senkaku]];<ref>{{cite web|url=https://www.mofa.go.jp/region/asia-paci/senkaku/index.html|title=Japanese Territory, Senkaku Islands|trans-title=Territoret Japoneze, Ishujt Senkaku|publisher=MOFA|website=mofa.go.jp|language=en|date=13 prill 2016}}</ref> me Republikën Popullore të Kinës, Japonia ka mosdakortësi edhe rreth statusit të [[Okinotorishima]]s.
▲Japonia është një shtet i përbërë prej mbi tre mijë ishuj, të cilët shtrihen përgjatë bregdetit të [[Oqeani Paqësor|Oqeanit Paqësor]] të [[Azia|Azisë]]. Ishujt kryesorë, nga veriu në jug, janë [[Hokkaidō]] ([[Hokaido]]), [[Honshū]] (ishulli kryesor), [[Shikoku]] dhe [[Kyūshū]] ([[Kjushu]]). [[Ishujt Ryukyu]], përfshirë [[Ishulli Okinawa|Okinawa]], janë një zinxhir ishujsh në jug të Kyushū. Së bashku ato shpesh njihen si [[Arkipelagu Japonez]].
▲Rreth 70 % deri 80 % e vendit është e mbuluar me [[pyje]], male,<ref>http://encarta.msn.com/encyclopedia_761566679/Japan.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081216122527/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761566679/Japan.html |date=16 dhjetor 2008 }} |title="Japan" |publisher=Microsoft Encarta Online Encyclopedia |year=2006 |accessdate=2006-12-28</ref><ref>url=http://www.worldinfozone.com/country.php?country=Japan |title=Japan Information—Page 1 |publisher=WorldInfoZone.com |accessdate=2006-12-28</ref> dhe është e papërshtatshme për përdorim agrikulturor, industrial, ose rezidencial. Kjo për shkak të relievit kryesisht të pjerrët, klimës dhe rrezikut të rrëshirave që shkaktohen nga tërmetet, tokës së butë dhe shiut të ashpër. Kjo ka shkaktuar një dendësi të madhe në zonat e banueshme që janë kryesisht zonat bregdetare. Japonia është një nga [[lista e shteteve sipas dendësisë së popullsisë|më dendësisht të banuara]] në botë.<ref>url=http://esa.un.org/unpp/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070321013235/http://esa.un.org/unpp/ |date=21 mars 2007 }} |title=World Population Prospects |publisher=UN Department of Economic and Social Affairs |accessdate=2007-03-27</ref>
▲Vendndodhja e saj në [[Unaza Pacifike e Zjarrit|Unazën Pacifike të Zjarrit]], në takim të tri pllakave tektonike, i jep Japonisë dridhje të intensitetit të ulët të herpasharshme dhe aktivitet vullkanink relativisht të shpeshtë. [[Tërmet]]e shkatërruese që shpesh rezultojnë me [[cunami]], rastisen disa herë çdo shekull.<ref>url=http://volcano.und.edu/vwdocs/volc_images/north_asia/japan_tec.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070204064754/http://volcano.und.edu/vwdocs/volc_images/north_asia/japan_tec.html |date=4 shkurt 2007 }} |title=Tectonics and Volcanoes of Japan |publisher=Oregon State University |accessdate=2007-03-27</ref> Tërmetet kryesore të fundit janë [[Tërmeti 2004 Chūetsu]] dhe [[Tërmeti i madh i Hanshin]] më 1995. [[Onsen|Burimet e ngrohta]] janë të shpeshta dhe janë zhvilluar si pushimore.<ref>http://www.jnto.go.jp/eng/arrange/attractions/hotSprings.html |title=Attractions: Hot Springs |publisher=[[JNTO]] |accessdate=2007-04-01</ref>
▲Klima e Japonisë është kryesisht e qëndrueshme, por dallon majft nga veriu në jug.<ref name="climate">url=http://www.jnto.go.jp/eng/arrange/essential/climate.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110218041449/http://www.jnto.go.jp/eng/arrange/essential/climate.html |date=18 shkurt 2011 }} |title=Essential Info: Climate |publisher=[[JNTO]] |accessdate=2007-04-01</ref>
▲{{clear}}
▲Faktorët gjeografikë të Japonisë e ndajnë atë në gjatë zona klimatike:
▲* [[Hokkaidō]]: Zona më veriore ka klimë të qëndrueshme me dimra të gjatë dhe të ftohtë dhe vera të freskëta.
▲* [[Deti i Japonisë]]: Në bregdetin perëndimor të Honshū, era veriperëndimore gjatë dimrit sjell rreshje të mëdha dëbore. Gjatë verës, ky regjion është më i freskët se zona Pacifike, megjithëse nganjëherë përjeton temperatura tejet të larta, për shkak të fenomenit të njohur si [[era foehn]].
▲* [[Rrafshnalta Qendrore (Japoni)|Rrafshnalta Qendrore]]: Një klimë tipike kontinentale, me dallime të mëdha klimatike mes verës dhe dimrit, dhe mes ditës e natës.
▲* [[Deti i Brendshëm|Deti i Brendshëm Seto]]: Malet e regjioneve [[Regjioni Chūgoku|Chūgoku]] dhe [[Shikoku]] e mbrojnë regjionin nga erërat sezonale, duke sjellë klimë të butë gjatë vitit.
▲* [[Oqeani Paqësor]]: Bregdeti lindor përjeton dimra të ftohtë me pak dëborë dhe vera të nxehta dhe të lagështa për shkak të erës juglindore sezonale.
▲* [[Ishujt Ryukyu]]: Ishujt Ryukyu kanë klimë subtropikale, me dimra të ngrohtë dhe vera të nxehta.
▲Temperatura më e lartë e shënuar ndonjëhrë në Japoni është — 40.9 gradë Celzius — më 16 gusht, 2007.<ref>url=http://www.japannewsreview.com/society/national/20070816page_id=1553 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160818051003/http://www.japannewsreview.com/society/national/20070816page_id=1553 |date=18 gusht 2016 }} |title=Gifu Prefecture sees highest temperature ever recorded in Japan - 40.9 |publisher=Japan News Review Society |date=2007-08-16| accessdate=2007-08-16</ref>
== Ekonomia ==
| |||