Kisha-Xhami e Shkodrës: Dallime mes rishikimesh

[[Skeda:Rozafa Castle in July 2013 (5).JPG|parapamje|NgrehinaRrënojat e faltoreskishës-xhami në [[Kalaja e Shkodrës|Kalanë e Shkodës]]]]

'''NgrehinaKisha-Xhami e faltoresShkodrës'''<ref nëname="gjurmime-albanologjike">{{cite [[Kalajabook |title=Gjurmime albanologjike: Seria e Shkodrësshkencave historike |kalanëlast= e|first= Shkodrës]]|authorlink= është|coauthors= mbetja|year=1985 e|publisher=Instituti njëAlbanologjik objektii kultiPrishtinës ku|location= për|isbn= herë|page= të|pages= fundit|url=https://books.google.al/books?id=VKPiAAAAMAAJ&q=kisha+xhami+e+shen+shtjefnit&dq=kisha+xhami+e+shen+shtjefnit&hl=sq&sa=X&ved=0ahUKEwjunLO6sIXlAhXClosKHdwFDgsQ6AEILzAC u|accessdate=2019-10-05 përdor| siquote=Në '''Xhamiaxhaminë e Sulltan Fatihut'''kështjellës, eku cilagjendet sikisha e tillëshën ishteShtjefnit funksionalemartir, përpajtor administratëni deriShkodrës, mëshihet 1865.orgulja Parae seshkatërruar, venedikasitqë t'iabarbarët dorëzonine kështjellënruajnë dhepër qytetinta osmanëvekujtuar mëditën 1479,kur vlerësohete sekanë ishtepushtuar. '''KatedraljaIpeshkvia e ShënPulatit Pulati ndahet në të epërmin dhe të Shtjefnit'''.<ref.. name| volume=":Kiel"14 }}</ref><ref>{{Citecite book |title=ArkitekturaKlan osmane|last= në|first= Shqipëri|authorlink= (1385-1912)|lastcoauthors=Kiel |firstyear=Machiel2005 |publisher=IRCICA"Media 6" Publishing |yearlocation=2012Tirane |isbn=9789290632429 |locationpage=Stamboll |pages=346, 363|authorlinkedition=Machiel429-441 Kiel|translatoraccessdate=Holta2019-10-06 Vrioni|origyear quote=1990E sa për sqarim, termi preçiz i përdorur në dokumentacionin e projektit, ishte “kisha-xhami e kalasë së Shkodrës | url=https://books.google.al/books?id=ea88AQAAIAAJ&q=E+sa+p%C3%ABr+sqarim,+termi+pre%C3%A7iz+i+p%C3%ABrdorur+n%C3%AB+dokumentacionin+e+projektit,+ishte+%E2%80%9Ckisha-xhami+e+kalas%C3%AB+s%C3%AB+Shkodr%C3%ABs&dq=E+sa+p%C3%ABr+sqarim,+termi+pre%C3%A7iz+i+p%C3%ABrdorur+n%C3%AB+dokumentacionin+e+projektit,+ishte+%E2%80%9Ckisha-xhami+e+kalas%C3%AB+s%C3%AB+Shkodr%C3%ABs&hl=sq&sa=X&ved=0ahUKEwin2LSQ9oflAhWw-ioKHVRHBZIQ6AEIJTAA }}</ref> njohur si '''Katedralja e Shën Shtjefnit'''<ref>{{cite book |title=Monumentet |author=Instituti i Monumenteve të Kulturës |authorlink= |coauthors= |year=1977 |publisher=Ministria e Arësimit dhe Kulturës, Instituti i Monumenteve të Kulturës |location=Tirana |isbn= |page=13-16 |pages= |url=https://books.google.al/books?id=iY7-Sv3BkwQC&q=...transformimit+t%C3%AB+kish%C3%ABs+n%C3%AB+xhami+q%C3%AB+e+kemi+hasur+edhe+n%C3%AB+Shkod%C3%ABr+%E2%80%93+Sh%C3%ABn+Stefani+n%C3%AB+Kala.&dq=...transformimit+t%C3%AB+kish%C3%ABs+n%C3%AB+xhami+q%C3%AB+e+kemi+hasur+edhe+n%C3%AB+Shkod%C3%ABr+%E2%80%93+Sh%C3%ABn+Stefani+n%C3%AB+Kala.&hl=sq&sa=X&ved=0ahUKEwjX7pf694flAhWuwqYKHdBgBpAQ6AEIJTAA |accessdate=2019-10-06 |quote=...transformimit të kishës në xhami që e kemi hasur edhe në Shkodër – Shën Stefani në Kala. }}</ref><ref name="studime-historike">{{cite book |title=Studime Historike |last= |first= |authorlink= |coauthors= |year=1964 |publisher= |location= |isbn= |page=Vëllimi 1 - Faqja 53 |pages= |url=https://books.google.al/books?id=VBANAQAAIAAJ&q=kisha+xhami+e+shen+shtjefnit&dq=kisha+xhami+e+shen+shtjefnit&hl=sq&sa=X&ved=0ahUKEwjunLO6sIXlAhXClosKHdwFDgsQ6AEIKjAB |accessdate=2019-10-05 |quote=E tille është p.sh. kisha e Shën Shtjefnit ne kështjellën e Shkodrës, si dhe kisha e Shën Shirqit dhe Ba- kut, buzë lumit te Bunës ne Shirq. E para është shndëruar me vonë në xhami, kurse e dyta është rindërtuar nga mbretëresha serbe Elena ... }}</ref><ref>{{cite Pasibook administrata|title=Klan osmane|last= u|first= zhvendos|authorlink= |coauthors= |year=2005 |publisher="Media 6" Publishing |location= |isbn= |page=23 |pages= |url=https://books.google.al/books?id=ea88AQAAIAAJ&q=g%C3%ABzon+statusin+e+monumentit+t%C3%AB+kultur%C3%ABs,+filloi+t%C3%AB+lartohej+n%C3%AB+fund+t%C3%AB+shekullit+t%C3%AB+13-t%C3%AB+si+kisha+ortodokse+e+%E2%80%9CSh%C3%ABn+Stefanit%E2%80%9D,+nga+...+Pun%C3%ABn+do+ta+mbaronin+m%C3%AB+pas+venedikasit,+t%C3%AB+cil%C3%ABt+do+t%C3%AB+kryenin+ritet+fetare+katolike+n%C3%AB+kish%C3%ABn+e+%E2%80%9Csh%C3%ABn+Shtjefnit%E2%80%9D.+...+e+qendrave+administrative+nga+kalat%C3%AB,+(t%C3%AB+cilat+po+e+humbisnin+ngadal%C3%AB+funksionin+e+dikursh%C3%ABm),+posht%C3%AB+n%C3%AB+qytet%E2%80%9D.&dq=g%C3%ABzon+statusin+e+monumentit+t%C3%AB+kultur%C3%ABs,+filloi+t%C3%AB+lartohej+n%C3%AB+fund+t%C3%AB+shekullit+t%C3%AB+13-t%C3%AB+si+kisha+ortodokse+e+%E2%80%9CSh%C3%ABn+Stefanit%E2%80%9D,+nga+...+Pun%C3%ABn+do+ta+mbaronin+m%C3%AB+pas+venedikasit,+t%C3%AB+cil%C3%ABt+do+t%C3%AB+kryenin+ritet+fetare+katolike+n%C3%AB+kish%C3%ABn+e+%E2%80%9Csh%C3%ABn+Shtjefnit%E2%80%9D.+...+e+qendrave+administrative+nga+kalat%C3%AB,+(t%C3%AB+cilat+po+e+humbisnin+ngadal%C3%AB+funksionin+e+dikursh%C3%ABm),+posht%C3%AB+n%C3%AB+qytet%E2%80%9D.&hl=sq&sa=X&ved=0ahUKEwiZy7q_94flAhUSwqYKHV4RDA0Q6AEIJTAA kalaja|accessdate=2019-10-06 |edition=429-441 |quote=... gëzon statusin e monumentit të kulturës, filloi të lartohej në lagjetfund të shekullit të 13-të si kisha ortodokse e reja“Shën Stefanit”, nga ... Punën do ta mbaronin më pas venedikasit, të qytetitcilët do të kryenin ritet fetare katolike në kishën e “shën Shtjefnit”. ... e qendrave administrative nga kalatë, ngrehina(të ucilat përdorpo e humbisnin ngadalë funksionin e dikurshëm), poshtë në qytet”. }}</ref> dhe '''Xhamia e Sulltan Fatihut''' ka qënë një objekt fetar i ndërtuar fillimisht rreth viteve 1300 si depo[[Kisha barutiKatolike|kishë katolike]] e pas [[Rrethimi i Shkodrës|rënies së Shkodrës]] u shndërrua në [[Xhamia|Xhami]].<ref name=":2kiel" /><ref name="balkanweb"> {{Harvnbcite web |Bushati url=https://balkanweb.com/kisha-xhami-ne-kalane-e-shkodres-meksi-ishte-kishe-te-behet-muze-kush-perdor-fene-per-sherr-sbeson-ne-perendi/ |1998 title=Kisha-xhami në Kalanë e Shkodrës/ Meksi: Ishte kishë, të bëhet muze, kush përdor fenë për sherr, s’beson në Perëndi |page publisher=218BalkanWeb }}</ref><ref name="pellumb-xhufi-nje-komb">{{cite web | url=http://www.njekomb.com/?p=3850 | title=Historiku i Katedrales së Shën Shtjefnit në kalanë Rozafa të Shkodrës/-nga Pëllumb Xhufi- | publisher=NjeKomb }}</ref> Ka shërbyer si xhami në oborrin e madh të [[Kalaja e Shkodrës|kalasë së Shkodrës]], deri kur valiu zbriti nga kalaja në qytet, xhamia funksiononte normalisht për nëpunës e popull dhe kulla ekzistente ishte [[Minareja|minarja]].

Sipas [[Aleksandër Meksi|Aleksandër Meksit]], ndërtesa është ndërtuar rreth 1300-ës dhe ka funksionuar si kishë, me gjurmë të arkitekturës romano-gotike. Po prapë sipas Meksit, kisha u shndërrua në xhami me një dekret sulltanor (1479) të vetë [[Sulltani|Sulltan]] [[Mehmet Fatihu|Mehmet Fatihut]] pasi e qëndrestarët e rrethimit u dorëzuan.<ref>{{Cite web|url=https://balkanweb.com/kisha-xhami-ne-kalane-e-shkodres-meksi-ishte-kishe-te-behet-muze-kush-perdor-fene-per-sherr-sbeson-ne-perendi/|title=Kisha-xhami në Kalanë e Shkodrës / Meksi: Ishte kishë, të bëhet muze, kush përdor fenë për sherr, s’beson në Perëndi|date=12 janar 2017|website=balkanweb.com|accessdate=13 shtator 2019|last=Nikolli|first=Fatmira}}</ref> Në të përkohshmen ''Leka'' të [[Shoqëria e Jezuit|jezuitëve]], më 1936 botohet një shkrim për ekzistencën e një kishe në kalà:<ref name=":0">{{Cite book|title=Shkodra dhe motet|last=Bushati|first=Hamdi|publisher=Idromeno|year=1998|isbn=|location=Shkodër|pages=217|volume=1|oclc=41096394|authorlink=Hamdi Bushati}}</ref><blockquote>"Me dt. 23 prill 1434 flitet për xavendsimin e meshtarit-kujdestar të kishës së Shen Kollit në kështjellë të Shkodrës, njëfarë Jak Bianku prej [[Ulqini|Ulqinit]] me Dom Pjetrin prej [[Shkodra|Shkodre]]."</blockquote>[[Pjetër Bogdani|Bogdani]] në një relacion të 1685 shkruan:<ref name=":1">{{Harvnb|Bushati|1998|page=214.}}</ref><ref name="gjurmime-albanologjike">{{cite book|title=Gjurmime albanologjike: Seria e shkencave historike|last=|first=|authorlink=|coauthors=|year=1985|publisher=Instituti Albanologjik i Prishtinës|location=|isbn=|page=|pages=|url=https://books.google.al/books?id=VKPiAAAAMAAJ&q=kisha+xhami+e+shen+shtjefnit&dq=kisha+xhami+e+shen+shtjefnit&hl=sq&sa=X&ved=0ahUKEwjunLO6sIXlAhXClosKHdwFDgsQ6AEILzAC|accessdate=2019-10-05|quote=Në xhaminë e kështjellës, ku gjendet kisha e shën Shtjefnit martir, pajtor i Shkodrës, shihet orgulja e shkatërruar, që barbarët e ruajnë për ta kujtuar ditën kur e kanë pushtuar. Ipeshkvia e Pulatit Pulati ndahet në të epërmin dhe të ...|volume=14}}</ref><blockquote>"Në kishën e kështjellit, e cila ishte kisha e kushtueme Sh'Shtjefnit promartir, pajtor i Shkodrës, pashë një organo të shkatërrueme nga barbarët (turqit) e mbajshin në kujtim të fitoreve të tyne."</blockquote>Sipas udhëtarit [[Evlija Çelebi]] kur bujti në qytet gjatë udhëtimeve të tij, faltorja quhej ''Xhamia e Sulltan Fatihut''. Nga relacioni i kalorësit Gjon Bolica, mik i sundimtarit Hydaverdi pashë Begollit, kuptohet që kulla ishte ndërtuar për të qenë kullë sahati.<ref name=":0" /> Sipas ditarit (fillim shek. XIX) të të atit të [[Mollà]] [[Daut Boriçi|Daut efendi Boriçit]], Haxhi Mustafai ka shënuar se shpesh është falur, ka dëgjuar vasë dhe ka marrë pjesë në këndimin e [[Mevludi|Mevludit]] në xhami. Deri kur zyrat qeveritare të valiut u zhvendosën nga kalaja në lagjet e reja të qytetit më 1865, xhamia funksiononte në rregull dhe mbahej e hapur për nëpunës dhe popull.<ref name=":1" /> Më pas u shndërrua në depo municioni, si depo u dogj dy herë nga rrufeja: më 1873 dhe më 1883.<ref name=":2" /> Më 1901, Antonio Baldacci shkruan se konsulli frëng Degrand nuk ishte i sigurtë se kur ishte kishë, a i ishte kushtuar Shën Lazrit apo Shën Shtjefnit.<ref>{{Cite web|url=http://www.radiandradi.com/shkodra-e-shqiperise-nga-antonio-baldacci-perkthimi-ne-shqip-gino-luka/|title=Shkodra e Shqipërisë|date=1901|accessdate=13 shtator 2019|website=radiandradi.com|last=Baldacci|first=Antonio|authorlink=Antonio Baldacci}}</ref>