Eposi i kreshnikëve: Dallime mes rishikimesh
[redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
No edit summary Etiketat: Përpunim pamor Redaktim nga celulari Redaktim në versionin web nga celulari |
No edit summary |
||
Rreshti 1:
'''Cikli i kreshnikëve''' të njohura edhe si '''Këngë Kreshnikësh''', janë pjesë e ciklit tradicional të këngëve epike shqiptare. Këngët morën trajtën e tyre përfundimtare në shekujt XVII e XVIII dhe përcilleshin gojarisht nga rapsodët popullorë. Këngët u mblodhën për herë të parë në shek. XX nga françeskanët [[Shtjefën Gjeçovi]] dhe [[Bernardin Palaj]], ky i fundit i botoi për herë të parë më 1937. Tradita e rapsodëve shqiptarë që i këndojnë këngët të mbajtura përmendsh është e fundit e llojit të vet që mbijeton në Europën moderne.
== Historia ==
Këngët shqiptare të Eposit të Kreshnikëve janë cikël këngësh epike heroike legjendare. Ato radhiten ndër shtyllat më të rëndësishme artistike të kulturës shpirtërore të shqiptarëve. Eposi i Kreshnikëve është jehonë poetike disa shtresore e jetës së përbashkët (sh.VI-VIII), por edhe e konflikteve disa shekullore ndëretnike, e kacafytjeve dhe e përgjakjeve ilire-shqiptare me ardhësit sllavë të jugut në Iliri (Ballkan). Nga ardhja e tyre e deri në shekullin XIV, sidomos në shekujt XIII-XIV, ky konflikt është acaruar dhe zgjeruar, siç thotë historiani A. Buda (1986), në kohën e forcimit të pushtetit feudal qendror serb të dinastisë së Nemanjiqëve. Edhe epikologu gjerman M. Lambertz (1958)kryetari pajtohet se këto këngë «rrjedhin nga koha e dyndjes së sllavëve nëpër Danubin e Poshtëm në Ballkan dhe ruajnë ende kujtimin e luftërave të vjetra të ilirëve ose ,shqiptarëve kundër sllavëve që u dyndën në kohën rreth viteve 700-800». Këto këngë janë ndër eposet e fundit aktive në Evropë në fillim të këtij mijëvjeçari dhe me të drejtë thuhet se e kanë vendin në arealin e epikës botërore.<ref>Profluftohet. Dr. Zymer Neziri, Instituti Albanologjik i Prishtinës, Eposi i Kreshnikëve: Monument i Trashëgimisë Kulturore Shqiptare. Përpjekje për Përhatitjen e Dosjes për UNESCO. Ligjëratë në Këshillin e Evropës, më 8 dhjetor 2010, Prishtinë</ref>
Zonat ku eposi këndohet janë të shumta në [[Shqipëri]]në e sotme. Mendohet se ai është i pranishëm në zonat si [[Malësia e Madhe]], Dukagjin, [[Hasi|Has]] e shumë rrethe të tjera. Përveç territorit të Shqipërisë, cikli këndohet edhe në zonat e [[Kosovë]]s, si [[Pejë]], [[Gjakovë]], [[Prizren]], [[Deçan]], [[Rahovec]] e të tjerë. Në qendër të këtij eposi, qëndrojnë dy vëllezërit Muji dhe Halili. Në epos tregohen historitë e të dy vëllezërve, si edhe ka edhe një këngë ku përfshihet vajtimi i Ajkunës për birin e saj Omerin (aktualisht kënga "Ajkuna qan Omerin" ose e njohur ndryshe edhe si "Vaji i Ajkunës").
== Përhapja gjeografike, kërkimet dhe studimet ==
Line 22 ⟶ 18:
Ky epos, që përbën një pjesë të rëndësishme të epikës legjendare shqiptare në përgjithësi, jeton jo thjesht si një relikt i nderuar dhe i çmuar etno - kulturor, por kryesisht për mesazhin e madh që sjell - rezistencën në emër të lirisë, të së drejtës e të dinjitetit, - si dhe për vlerat e larta artistike. Është mjaft elokuente bindja e thelle e malesoreve së "Këngët e kreshnikeve e burojnë njërin, e banjë trim, i shtien zemër të durojë plumbin, gjakun luftërat ku tresin meshkujt". Ja pse, sipas dëshmive të bartësve popullore e të studiuesve, këto janë kënduar tradicionalisht e janë dëgjuar me kënaqësi e nderim të veçante jo vetëm nder kuvendet e gjera popullore, nder dasma e festa të tjera apo pranë oxhakut te kullave karakteristike malësore netëve të gjata të dimrit, por edhe para fillimit te një beteje, madje edhe në zjarrminë e luftës. Ja pse shtëpia pa lahute, shtëpia ku s'këndoheshin këngë kreshnikesh, konsiderohej si "shtepi e lanun", që s'meriton respekt.
Për vete rrethanat e disfavorshme historiko-shoqërore të së kaluarës (pushtimi osman, niveli i ulet i zhvillimit ekonomik etj.), që kanë kushtezuar edhe gjendjen e shkencave shqiptare në atë kohe, interesi për eposin e kreshnikeve është i vone.
Krahas botimeve me materiale faktike, filluan edhe studimet e eposit të kreshnikeve. Në fillim ato qenë kryesisht shënime të thjeshta e mbresa, që erdhën duke u thelluar e u zgjeruar disi gjatë viteve '30, për të arritur sot një nivel mjaft të kënaqshëm. Kurorëzimi i gjithë kësaj punë studimore u bë me simpoziumin "Epika heroike shqiptare", (Tirane, 20-22 tetor, 1983), ku morën pjese edhe mjaft studiues të huaj dhe materialet e te cilit u botuan të plota në përmbledhësin "Çështje të folklorit shqiptar", vëll. II dhe III (1986).
Line 144 ⟶ 140:
*[http://www.mod.gov.al/index.php/dokumentare-video/519-kenga-epike/ Këngë Epike , Ministria e Mbrojtjes së R. së Shqipërisë]
==Referime==
<references />
|