|
Kryetari i Qeverisë së Përkohshme të Vlorës nuk qëndroi duarkryq. Në shtator shkarkoi mytesarfin e pabindur të Beratit dhe kamejkamin e Peqinit, i cli qe mbështetës i Esat Toptanit. Ministri i Bujqësisë, Abdi Toptani, u shkarkua dhe u zëvendësua nga [[Hasan Prishtina]].<ref name="Akademia3"/>
=== KrijimiPleqësia i Pleqësisë sëe Durrësit ===
Më 12 tetor, Esat Pashë ToptaniEsati formoi ''Pleqësinë e Durrësit''. Pasi forcoi pushtetin në Shqipërinë e Mesme, vëmendja e tij u kthye kundër Qeverisë së Vlorës. Qëllimi i Esat Pashë Toptanit ishte rrëzimi i Qeverisë dhe largimi pa dinjitet i Ismail Qemalit nga drejtimi i shtetit. Kësodore duke përdorur propagandën e shfrenuar kundër Qemalit për të ulur prestigjinin e këtij të fundit, punoi paralelisht për të ngushtuar rrezen ku shtrihej autoriteti i Qeverisë së Vlorës.<ref name="Akademia3"/>
Për këtë qëllim bashkëpunoi edhe me vendet fqinje të Shqipërisë. Megjithëse u detyrua nga Austro-Hungaria dhe Italia që të shkëpuste marrëdhëniet me serbët, ai ruajti lidhjet me ta. Por për të rrëzuar Qeverinë e Përkohshme të Vlorës, kërkoi edhe bashkëpunimin e Greqisë.<ref name="Akademia3">{{cite book|author=Akademia e studimeve albanologjike|title=Historia e shqiptarëve gjatë shekullit XX|publisher=Botime Albanologjike|year=2017|page=272-277}}</ref> Kontaktet mes Esat Pashës dhe Greqisë i kishin fillesat në gusht 1913 dhe mbaheshin me anë të mitropolitit të Durrësit, Jakovos. Qeveria greke i kërkoi Esatit qëndrim neutral në çështjen e kufirit jugor dhe mbrojtjen e popullsisë ortodokse, kërkesa të cilat Esati i pranoi. Në shtator ai dërgoi në [[Athina|Athinë]] Basri Beun me detyrë të informonte qeverinë greke se Esat Pashë Toptani do të vihej në dispozicion të tyre në këmbim të mbështetjes financiare prej 150 mijë frangave, ndihmës ushtarake për të rrëzuar Qeverinë e Vlorës dhe mbështetjes diplomatike nga Greqia pasi të shpallej sundimtar i Shqipërisë. Në këmbim të ndihmës ushtarake Esati qe i gatshëm të përcaktonte vijën kufitare sipas vullnetit të Greqisë. Kërkesa për të holla iu plotësua por Qeveria greke nuk e përkrahu kundër Ismail Qemalit, duke dashur që në Shqipëri të kishte dy qeveri.<ref name="Akademia3"/>
Në dhjetor 1913 kontaktet mes Pleqësisë së Shqipërisë së Mesme dhe qeverisë greke u intensifikuan. Nga burime të shumta të tërthorta britanike e franceze pohohet se në javën e dytë ose të tretë të dhjetorit, mes tyre u përfundua marrëveshje, e cila mendohet të mos ketë qenë e shkruar. Marrëveshja mes Esat Pashës dhe Greqisë kishte të bënte me rrëzimin e Qeverisë së Vlorës dhe bashkëpunimin e Esatit me grekët për Shqipërinë e Jugut. Por në janar 1914, Ismail Qemali dha dorëheqje duke ua prishur planet.<ref name="Akademia3"/>
Nëpërmjet organeve përkatëse Esad Pasha ishte në gjendje të mblidhte taksa, filloi ndërtimin e rrugëve, krijoi një xhandarmëri të disiplinuar dhe emëroi në vendet më të rëndësishme nëpunës që ndiqnin dhe zbatonin urdhrat e tij.<ref>M. Kasmi, ''Shqipëria në arkivat gjermane: Fondet arkivore, përdorimi dhe veçoritë e këtij dokumentacioni'', Shkodër: Shêjzat, 2016. fq. 194. ISNN 2517-9624</ref>
Tek e kishte lënë të hante me nipin e tij, [[Xhemil bej Vlora|Xhemil bej Vlorën]] dhe mikneshën e vet Elizën, Esati u vra në rr. Castiglione në Paris më [[13 qershor]], [[1920]] nga [[Avni Rustemi]] në kushtet e konkurrencës politike në Tiranë.<ref name=":2" /> Ky kishte qëndruar i fshehur pas njërës prej shtyllave të hyrjes së hotelit ''Continental'' në pritje të pashës. Avniu i kishte shkuar nga mbrapa dhe e kishte qëlluar prej njëfarë distance me një revolver Smith & Wesson, që e mbante me vete. Plumbi i kishte depërtuar në qafë pranë shtyllës kurrizore dhe kur ishte rrotulluar me duart lart për t'u mbrojtur, Avniu qëlloi përsëri, në anën e majtë të kraharorit në lartësinë e sqetullës.<ref name=":1" />
Mbas një gjyqi të gjatë Avni Rustemi do të lirohej duke u shpallur i pafajshëm nga gjykatat e Shtetitshtetit Francezfrancez, me një mbrojtje të ngritur prej Anatole de Monzie mbi tezën e krimit të pasionit dhe "me paramendimin e një populli të tërë".<ref name=":1" /> Sipas burimeve të përdorura nga historiani [[Kastriot Dervishi]], atentati që çoi në vrasjen e Toptanit ishte i shtyrë nga kushëriri i tij [[Aqif pashë Elbasani|Aqif Pasha]], si rival politik i atyre kohëve - dhe paratë për ta financuar u nxorrën nga fondet e [[Këshilli i Naltë i Regjencës|Këshillit të Naltë]].<ref>{{cite book|url=https://books.google.al/books/about/Plumba_politik%C3%ABs.html?id=2HgtAQAAIAAJ&redir_esc=y|title=Plumba politikës|author=Kastriot Dervishi|date=2010|publisher="55"|isbn=978-99943-56-43-0|page=46}}</ref>
==== Varrosja ====
Për kontributin e tij në Luftën Osmano-Greke [[Porta e Lartë]] e shërbleu me urdhërin Osmanije të Klasit të Dytë dhe pak më vonë ai u bë gjeneral-brigade.<ref name=":3" /> Esad pashë Toptani për shërbimin e tij në Frontin e Lindjes si aleat i Antantës, u dekorua me titullin Oficer i Legjionit të Nderit, dhe me Kryqin francez të Luftës.
=== PublicistikeHistorike ===
Për t'u varrosur pranë ushtarëve, kundër të cilëve luftoi në Shkodër dhe dy vjet më vonë i ndihmoi të shpëtonin nga katastrofa e plotë. Por argumenti i varrit përdoret për ta akuzuar si tradhtar.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2016|page=523}}.</ref>
[[Kategoria:Toptanajt]]
[[Kategoria:Kryeministra të Shqipërisë]]
[[Kategoria:Personeli ushtarak osman i Luftërave Ballkanike]]
| 