Esad pashë Toptani: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
rikthim i pjesëve të hequra nga vandalistët. |
No edit summary |
||
Rreshti 59:
Më 1914 kryesoi delegacionin shqiptar që i dorëzoi kurorën e fronit shqiptar [[Princ Vidi|Princ Vidit]]. Më 1914 u emërua ministër i Punëve të Brendshme dhe i Luftës. Në Durrës iu organizua një komplot nga oficerët hollandezë, këshilltarët austro-hungarezë dhe disa bejlerë me mbështetjen e Vidit. Me ndërhyrjen e [[Italia|Italisë]], u largua pa u burgosur.
Më 2 tetor u kthye në Shqipëri [[Esat Pashë Toptani]].<ref>{{Harvnb|Akademia|2007|p=68}}</ref> Më parë, kishte firmosur një marrëveshje me kryeministrin serb [[Nikolla Pashiç]] me të cilën i premtonte Serbisë ankesimin e Shqipërisë Veriore dhe Lindore, si shpërblim Serbia e ndihmoi me mercenarë dhe me të holla. Në Durrës Esat Pasha shpalli veten kryetar të Qeverisë së Shqipërisë së Mesme. Me anë të grupimeve proturke të kryengritjes e zgjeroi pushtetin në Shqipërinë e Mesme. Ai u premtoi kryengritësve se do t'i shpronësonte bejlerët. Pas hyrjes së Perandorisë Osmane në luftë në anën e fuqive të Boshtit, marrëdhëniet e Esat Pashës me rebelët u përkeqësuan. Esati i cili ishte i lidhur me fuqitë e Antantës ndërmori veprime kundër rebelëve proturq kurse këta filluan ta luftonin Esat Pashën si tradhtar të otomanizmit dhe pronar të madh tokash.<ref>{{Harvnb|Akademia|2007|p=68}}</ref>
I dha rëndësi gjendjes së pushtimit grek në jug të vendit, kërkoi rihartimin e regjistrave kadastralë të qyteteve ku u dogjën nga revolta e Shqipërisë së Mesme. Në dhjetor të 1915, pasi përzuri përfaqësuesit diplomatikë të [[Viena|Vienës]] dhe [[Sofja|Sofies]] nga Durrësi, i shpalli luftë Austro-Hungarisë. E shtriu qeverisjen në një hapësirë më të madhe se qeveria e Vlorës, derisa hyri ushtria austro-hungareze në territorin shqiptar. I detyruar të largohej, e vendosi qeverinë e tij në [[Selaniku|Selanik]] në krahun e [[Antanta|Antantës]].<ref>{{Harvnb|Dervishi|2012|pages=7-8}}.</ref> Atje rreshtohet përkrah francezëve në [[Frontin e Maqedonisë]], ku me taborrin e tij prej 500 vetësh u lejua të zgjerohej aq sa në një pikë duke rekrutuar shqiptarë të trevave të mbetura në Greqi dhe nga zona e Korçës, trupat e tij numronin në 1 mijë e 300 njerëz. Qershorin e 1916 gazetat shpërndanë nga Stambolli lajmin se një gjykatë ushtarake e kishte dënuar me vdekje.▼
Në nëntor 1914 rebelët dogjën shtëpinë e Esat Pashës në Laprakë dhe hynë në Tiranë ku [[Haxhi Qamili]] dogji shtëpitë e bejlerëve dhe agallarëve patriotë. Esat Pasha i cili kishte mbetur i rrethuar në Durrës, mobilizoi me ndihmën e fuqive të huaja rreth 6000 mercenarë për të sulmuar Tiranën, por me të marrë vesh këtë Haxhi Qamili mobilizoi rreth 2000 fshatarë luftëtarë dhe sulmoi ushtrinë e Esatit në fshatin Zezë afër Krujës duke e shpartalluar. Esati u kthye prapë në Durrës.<ref>{{Harvnb|Akademia|2007|p=68-69}}</ref>
Me nënshkrimin e Traktatit të Fshehtë të Londrës në prill 1915, mbyllej shtegu për daljen e Serbisë në Adriatik përmes Shqipërisë së Mesme. Kësodore Serbia vendosi të shtinte në dorë këtë rajon dhe të dilte në Durrës. Në të njëjtën kohë ajo forconte edhe pozitat e lëkundura të vasalit të tyre Esat Pashë Toptanit.<ref name="Akademia4">{{cite book|author=Akademia e studimeve albanologjike|title=Historia e shqiptarëve gjatë shekullit XX|publisher=Botime Albanologjike|year=2017|page=364-365}}</ref>
Ushtria serbe e gjendur përballë presionit austro-hungarez, mbasi nuk kishte rrugë tjetër, hartoi plane për tu tërhequr përmes Shqipërsië dhe për të mbërritur në skelat e Detit Adriatik, nga ku do të largohej me anijet e Aleatëve. Esat Pasha deklaroi se nuk do t'i luftonte forcat serbe gjatë tërheqjes. Kryengritësit i dërguan komandantit të ushtrisë serbe në Ohër dy nota me anën e të cilave pohonin qëndrimin asnjanës, kërkonin që të ruheshin marrëdhënie miqësore dhe premtonin se Serbisë nuk do t'i shkaktohej asnjë dëm nga shqiptarët. Por kërkesat e tyre nuk u përfillën.<ref name="Akademia5">{{cite book|author=Akademia e studimeve albanologjike|title=Historia e shqiptarëve gjatë shekullit XX|publisher=Botime Albanologjike|year=2017|page=353-354}}</ref>
Më 2 qershor 1915 ushtria serbe sulmoi Shqipërinë nga tre drejtime, në Shqipërinë e Mesme u ndeshën me kryengritësit të cilët i thyen dhe arritën deri në afërsi të Durrësit duke çliruar nga rrethimi disamujor Esat pashë Toptanin.<ref name="Akademia4"/>
▲
Gjatë viteve 1918-20 Esat Pasha përfaqësonte të vetmen qeveri legjitime shqiptare në [[Paris]], [[Francë]] pranë [[Konferenca e Paqes|Konferencën e Paqes]] që kishte mbajtur qëndrim gjatë luftës. Por për shkak të konkurrencës politike në Shqipëri, delegacioni shqiptar nuk e përkrahte.<ref name=":2" />
Line 85 ⟶ 95:
=== Literatura ===
* {{cite book|title=Historia e popullit shqiptar: vëllimi i tretë|author=Akademia e Shkencave të Shqipërisë|publisher=Toena|year=2007 |isbn=|ref=harvnb}}
* {{Cite book|title=Esat pashë Toptani: njeriu, lufta, pushteti|last=Ikonomi|first=Ilir|publisher=Uet press|year=2016|isbn=978-9928-190-91-8|location=Tiranë|pages=|ref=harvnb}}
{{Kryeministrat e Shqipërisë|state=collapsed}}
| |||