Eukarioti: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
Shtova permbajtje Etiketat: Redaktim nga celulari Redaktim në versionin web nga celulari |
No edit summary |
||
Rreshti 3:
== Qelizat eukariote ==
Eukariotët (/ juːˈkærioʊt, -ət /) janë organizmat, qelizat e të cilëve kanë një bërthamë të mbyllur brenda membranave, ndryshe nga prokariotët (Bakteret dhe Arkeat), të cilat nuk kanë organele të lidhura me membranë. [3] [4] [5] Eukaryotes i përkasin domain Eukaryota ose Eukarya. Emri i tyre vjen nga greqishtja εὖ (eu, "mirë" ose "e vërtetë") dhe κάρυον (karyon, "arrë" ose "kernel"). [6] Qelizat eukariote gjithashtu përmbajnë organele të tjera të lidhura me membranë, siç janë mitokondria dhe aparati Golgi, dhe përveç kësaj, disa qeliza bimësh dhe algash përmbajnë kloroplast. Për dallim nga arkeat njëqelizore dhe bakteret, eukariotët gjithashtu mund të jenë shumëqelizorë dhe të përfshijnë organizmat që përbëhen nga shumë lloje qelizash që formojnë lloje të ndryshme indesh. Kafshët dhe bimët janë eukariotët më të njohur.
Eukariotët mund të riprodhojnë si në mënyrë aseksuale përmes mitozës ashtu edhe seksualisht përmes mejozës dhe shkrirjes gamete. Në mitozë, një qelizë ndahet për të prodhuar dy qeliza gjenetikisht identike. Në meiozë, replikimi i ADN-së pasohet nga dy raunde të ndarjes së qelizave për të prodhuar katër qeliza të vajzës haploid. Këto veprojnë si qeliza seksuale (gametet). Gamdo gamete ka vetëm një grup kromozomësh, secila një përzierje unike e palës përkatëse të kromozomeve prindërore që vijnë nga rekombinimi gjenetik gjatë mejozës.
Domeni Eukaryota është monofletik dhe përbën një nga fushat e jetës në sistemin me tre fusha. Dy fushat e tjera, Bakteret dhe Archaea, janë prokariote [7] dhe nuk kanë asnjë nga karakteristikat e mësipërme. Eukariotët përfaqësojnë një pakicë të vogël të të gjitha gjallesave. [8] Sidoqoftë, për shkak të madhësisë së tyre përgjithësisht shumë më të madhe, biomasa e tyre kolektive në të gjithë botën vlerësohet të jetë gati e barabartë me atë të prokariotëve. [8] Eukariotët evoluan afërsisht 1.6–2,1 miliard vjet më parë, gjatë eonit Proterozoik.
History
Konstantin Mereschkowski proposed a symbiotic origin for cells with nuclei
The concept of the eukaryote has been attributed to the French biologist Edouard Chatton (1883–1947). The terms prokaryote and eukaryote were more definitively reintroduced by the Canadian microbiologist Roger Stanier and the Dutch-American microbiologist C. B. van Niel in 1962. In his 1937 work Titres et Travaux Scientifiques,[9] Chatton had proposed the two terms, calling the bacteria prokaryotes and organisms with nuclei in their cells eukaryotes. However he mentioned this in only one paragraph, and the idea was effectively ignored until Chatton's statement was rediscovered by Stanier and van Niel.[10]
In 1905 and 1910, the Russian biologist Konstantin Mereschkowski (1855–1921) argued that plastids were reduced cyanobacteria in a symbiosis with a non-photosynthetic (heterotrophic) host that was itself formed by symbiosis between an amoeba-like host and a bacterium-like cell that formed the nucleus. Plants had thus inherited photosynthesis from cyanobacteria.[11]
In 1967, Lynn Margulis provided microbiological evidence for endosymbiosis as the origin of chloroplasts and mitochondria in eukaryotic cells in her paper, On the origin of mitosing cells.[12] In the 1970s, Carl Woese explored microbial phylogenetics, studying variations in 16S ribosomal RNA. This helped to uncover the origin of the eukaryotes and the symbiogenesis of two important eukaryote organelles, mitochondria and chloroplasts. In 1977, Woese and George Fox introduced a "third form of life", which they called the Archaebacteria; in 1990, Woese, Otto Kandler and Mark L. Wheelis renamed this the Archaea.[13][10]
In 1979, G. W. Gould and G. J. Dring suggested that the eukaryotic cell's nucleus came from the ability of Gram-positive bacteria to form endospores. In 1987 and later papers, Thomas Cavalier-Smith proposed instead that the membranes of the nucleus and endoplasmic reticulum first formed by infolding a prokaryote's plasma membrane. In the 1990s, several other biologists proposed endosymbiotic origins for the nucleus, effectively reviving Mereschkowski's theory.[11]
| |||