Shkrim-leximi: Dallime mes rishikimesh

'''Shkrim-leximi''' i njohur ndryshe edhe si '''lexim-shkrimi,''' përcaktohet tradicionalisht nga fjalorët si aftësia për të shkruar dhe lexuar,<ref>{{Cite book|title=Fjalor i pedagogjisë|last=Osmani|first=Shefik|publisher=8 Nëntori|year=1983|isbn=|location=Tiranë|pages=655|language=Shqip}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Mësimi i leximit dhe i shkrimit fillestar (Ndihmës metodik për studentët e Degës së Pedagogjisë dhe të Mësuesisë dhe për mësuesit e klasës së parë të shkollës fillore)|last=Krasniqi|first=Islam|publisher=Shtëpia Botuese Libri Shkollor|year=2002|isbn=|location=Prishtinë|pages=|language=sq}}</ref> <ref>"Literate." Merriam-Webster.com. Merriam-Webster, n.d. Web. 19 August 2014. <http://www.merriam-webster.com/dictionary/literate>.</ref> megjithëse ekzistojnë edhe interpretime tjera më të gjera të cilat insistojnë që çdo shembull i veçantë i leximit dhe shkrimit gjithmonë ndodh në një kontekst specifik, <ref>{{Cite book|title=Ways with Words: Language, Life and Work in Communities and Classrooms|last=Heath|first=Shirley Brice|publisher=Cambridge UP|year=1983|isbn=9780511841057|location=Stanford|language=en}}</ref> siq janë koncepte të tilla si "shkrim-leximi fillestar, shkrim-leximi bazë ose konvencional, shkrim-leximi funksional, shkrim-leximi dixhital, shkrim-leximi mediatik, shkrim-leximi ligjor, shkrim-leximi kompjuterik dhe shkrim-leximi informativ". <ref name="dspace.unza.zm">{{Cite journal|last=Benson Mkandwire|first=Sitwe|date=2018|title=Literacy versus Language: Exploring their Similarities and Differences|url=|journal=Journal of Lexicography and Terminology|language=en|volume=2|issue=1|pages=37–55 [38]|via=}}</ref> Konsensusi i përgjithshëm midis studiuesve është që shkrim-leximi gjithnjë përfshin elemente shoqërore dhe kulturore gjë që pasqyrohet edhe nga përfshirja në përkufizimin e [[UNESCO|UNESCO-së]] mbi shkrim-leximin, të numrave, imazheve, mediave dixhitale, vetëdija kulturore dhe mjetet e tjera të të kuptuarit, komunikimi, përfitimi i njohurive të dobishme, zgjidhja e problemeve dhe sistemet simbolike mbizotëruese të një kulture të caktuar. <ref>UNESCO. ''Education for All: A Global Monitoring Report''. Chapter 6: "Understandings of Literacy." p. 147-159., 2006. http://www.unesco.org/education/GMR2006/full/chapt6_eng.pdf</ref> Koncepti i shkrim-leximit është duke u zgjeruar në të gjithë vendet e [[OECD]] -së për të përfshirë aftësitë për qasje në njohuri përmes teknologjisë dhe aftësisë për të vlerësuar kontekstet komplekse.

Çelësi i shkrim-leximit është zhvillimi i [[leximi]]t, një përparim i aftësive i cili fillon me aftësinë për të kuptuar fjalët e folura dhe deshifrimin e fjalëve të shkruara, dhe që kulmon në kuptimin e thellë të tekstit. Zhvillimi i [[Leximi|të lexuarit]] përfshin një varg të mbështetjes komplekse të gjuhës, duke përfshirë ndërgjegjësimin e tingujve të të folurit ([[fonologjia]]), modelet drejtshkrimore ([[ortografia]]), kuptimin e fjalës ([[semantika]]), gramatikën ([[sintaksa]]) dhe modelet e formimit të fjalëve ([[morfologjia]]), të gjitha këto ofrojnë një platformë të domosdoshme për [[LeximLeximi|lexim]] të rrjedhshëm dhe të kuptueshëm.