[Redaktim i kontrolluar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
No edit summary
Rreshti 131:
 
=== Evolucioni nga amniotesët ===
Vertebrorët e parë plotësisht tokësorë ishin amniotesamniotet . Ashtu si paraardhësit e tyre tetrapodë amfibë , ata kishin mushkëri dhe gjymtyrë. Sidoqoftë vezët amniotike kanë membranë të brendshme që lejojnë embrionin në zhvillim që të marrë frymë, por të mbajë ujë. Prandaj amniotët mund të vendosin vezë në tokë të thatë, ndërsa amfibët në përgjithësi kanë nevojë të vendosin vezët e tyre në ujë.
 
Me sa duket, amniotët e parë u ngritën në nënperiudhën e Pensilvanisë të Karboniferes . Ata zbritën nga tetrapodët më të hershëm reptiliomorphreptiliomorf amfib,të cilat jetonin në tokë që tashmë ishte e banuar nga insektet dhe invertebrorët e tjerë, si dhe fernat , myshqet dhe bimët e tjera. Brenda pak milion viteve, dy linja të rëndësishme amniote u bënë të dallueshme: synapsidet , të cilat më vonë do të përfshinin paraardhësin e përbashkët të gjitarëve; dhe sauropsids , të cilat tani përfshijnë breshkat ,hardhucat , gjarpërinjtë ,krokodilët, dinosaurët dhe zogjtë . Synapsidet kanë një vrimë të vetme ( fenestra e përkohshme) e ulët në çdo anë të kafkës. Një grup synapsidsinapsid, pelikosaurspelikosaurus , përfshinte kafshët më të mëdha dhe më të ashpra të Permianit të hershëm .  Synapsidet jo-mamore quhen nganjëherë "zvarranikët si gjitarët".
 
Therapsidët , një grup i synapsideve, zbritën nga pelikosaurët në Permianin e Mesme, rreth 265 milionë vjet më parë, dhe u bënë vertebrorët dominues të tokës.  Ato ndryshojnë nga eupelikosaurët basal në disa tipare të kafkës dhe nofullave, duke përfshirë: kafka më të mëdha dhe incisorë të barabartë në madhësi në therapsid, por jo për eupelikosaurët.  Linja terapeutike që çoi në gjitarë shkoi nëpër një seri fazash, duke filluar me kafshë që ishin shumë të ngjashme me paraardhësit e tyre të pelikusurët dhe duke përfunduar me cynodontes probainognatiane , disa prej të cilave lehtë mund të gaboheshin për gjitarët. Këto faza u karakterizuan nga:
Rreshti 141:
* Progresi drejt një qëndrimi të drejtë të gjymtyrëve, që do të rriste qëndrueshmërinë e kafshëve duke shmangur detyrimin e Carrier . Por ky proces ishte i ngadalshëm dhe i çrregullt: për shembull, të gjitha terapitë herbivore jo-amtare formonin gjymtyrë (disa forma të vonshme mund të kenë pasur gjysmën e gjymtyrëve të pasme); Terapsidët mishngrënës me permian kishin forelimbs të shtrirë, dhe disa nga ata të Permianit të vonë kishin gjithashtu gjumtyrët të gjysmëzuara. Në fakt, monotremet moderne kanë ende gjymtyrë gjysmë të gjata.
 
* DentaryDentari gradualisht u bë kockave kryesor e nofullës së poshtme e cila, nga ana e Triasik, përparuar në drejtim të nofullës plotësisht gjitarëve (të ulët të përbërë vetëm nga dentary) dhe veshit të mesëm (i cili është i ndërtuar nga kockat që janë përdorur më parë për të ndërtuar nofullat e zvarranikëve).
 
=== Gjitarët e parë ===