|
'''Helenocentrizmi''' është një botëkuptim i përqendruar të [[Grekët e sotëm|Grekët]] dhe [[Greqia e lashtë|qytetërimit Grek]]. Karakterizon studimin e aspekteve të ndryshme të antikitetit klasik që përpiqen të vendosin hegjemoninë intelektuale Greke mbi qytetërimet e tjera fqinje ose paraardhëse.<ref>Wim van den Dungen, ''The Influence of Egyptian thought on Thales, Anaximander & Pythagoras,'' in Hermes the Egyptian: the impact of Ancient Egypt on Greek Philosophy against Hellenocentrism, against Afrocentrism in defence of the Greek Miracle (Antwerp, 2003), f. 1</ref> Botëkuptimi presupozon idenë se Grekët ishin disi unikë në historinë botërore dhe se qytetërimi grek në thelb doli nga brenda vetvetes.<ref name="Rollinger197"/>Robert RollingerSidoqoftë, ambiente të tilla kanë filluar shpesh të merren në pyetje kohët e fundit.<ref name="Rollinger197">{{cite book|last=Rollinger|first=Robert|chapter=The Eastern Mediterranean and Beyond: the Relations between the World of the 'Greek'[ and 'Non-Greek' Civilizations|editor-last=Kinzl|editor-first=Konrad H.|title=A Companion to the Classical Greek World|year=2008|publisher=Wiley-Blackwell|isbn=9781444334128|url=https://books.google.com.au/books?id=loeWIRBo3isC&printsec=frontcover&dq=A+Companion+to+the+Classical+Greek+World&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjFkfji39rmAhXx6nMBHYGwBAwQ6AEIKDAA#v=onepage&q=Rollinger&f=false The Eastern Mediterranean and Beyond: the Relations between the World of the 'Greek' and 'Non-Greek' Civilizations]'' në ''A Companion to the Classical Greek World'' (Wiley, Apr 15, 2008) f. |pages=197.|ref=harv|language=en}}</ref>
== Kuptimet ==
Werner Jaeger përdor termin 'helenocentrik' për të ilustruar ndikimin Grek në përparimin e kulturës së tanishme evropiane.<ref name="Borody7">{{Citocite webjournal|urllast=https://wwwBorody|first=W.bu A.edu/wcp/Papers/Gend/GendBoro.htm|titledate=20th10-15 WCP:August 1998|title=Classical Greek Philosophical Paideia in Light of the Postmodern Occidentalism of Jacques Derrida|websiteurl=https://www.bupdcnet.eduorg/wcp20-paideia/content/wcp20-paideia_1998_0020_0007_0013|publisher=The Paideia Archive: Twentieth World Congress of Philosophy|accessdate=29 December 2019|pages=7|ref=harv|doi=10.5840/wcp20-11-24paideia199820361|language=en}}</ref> Ai argumenton se historia evropiane duhet të fillojë gjithnjë me Greqinë, ku, ai beson, se Perëndimi i përket, 'fizikisht dhe intelektualisht'. Greqia është vendi ku Evropa duhet të kthehet gjithnjë, sepse është 'bota hellenocentrike' që zotëron 'idealin' dhe sepse, për Evropën, si udhëtimi përkohor ashtu edhe shpirtëror fillojnë atje.<ref name="Wernerxvxvii">Werner{{cite book|last=Werner|first=Jaeger,|title=Paideia: ''[The Ideals of Greek Culture: Volume I: Archaic Greece: The Mind of Athens|year=1945|publisher=Oxford University Press|isbn=9780195004250|url=https://books.google.com.au/books?id=irH1HHF-NmoC&printsec=frontcover&dq=Paideia:+The+Ideals+of+Greek+Culture:+Volume+I:+Archaic+Greece:+The+Mind+of+Athens&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjwmZDP4NrmAhXJ9nMBHaowA-gQ6AEILjAB#v=onepage&q=hellenocentric&f=false Paideia: The Ideals of Greek Culture: Volume I: Archaic Greece: The Mind of Athens]'' (Basil Blackwell, Oxford, 1946) f. |pages=xv, xvii.|ref=harv|language=en}}</ref> Sipas Nasos Vayenas, helenocentrizmi mund të kuptohet si 'një bindje e unike e elementit grek dhe epërsi e tij ndaj gjithçkaje të huaj - një bindje që zakonisht çon lartësimin e Greqisë në nivelin e një vlere absolute'.<ref name="Vayenas45">Nasos{{cite book|last=Vayenas,|first=Nasos|chapter=Hellenocentrism ''[and the Literary Generation of the Thirties|editor-last=Tziovas|editor-first=Dimitris|title=Greek Modernism and Beyond: Essays in Honor of Peter Bien|year=1997|publisher=Rowman & Littlefield|isbn=|url=https://books.google.com.au/books?id=f3zbWAfAnbQC&printsec=frontcover&dq=Greek+Modernism+and+Beyond&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjkr8jL4drmAhVd8XMBHTCeAskQ6AEIKDAA#v=onepage&q=a%20conviction%20of%20the%20uniqueness&f=false Hellenocentrism and the Literary Generation of the Thirties]'' në ''Greek Modernism and Beyond''. (Rowman & Littlefield, 1997) f. |pages=45.|ref=harv|language=en}}</ref> Vayenas argumenton se është më tepër një tradicionalizëm që flet për zbulimin e një 'tradite të heshtur Greke’.<ref name="Kourdis233">Evangelos{{cite journal|last=Kourdis,''[https://www.researchgate.net/publication/311843652_The_Velopoulos-Liakopoulos_Phenomenon_A_semiotic_approach_to_the_explosion_of_Greek_conspiracy_theories_and_urban_legends_in_the_economic_crisis |first=Evangelos|title=The Velopoulos-Liakopoulos Phenomenon. Α Semiotic View of the Explosion of Greek Conspiracy Theories and Urban Legends in the Economic Crisis]]'' (Lexia-Rivista de Semiotica [Aracne], ISSN:2052-9820, no.23-24 [2016]) f.233.</ref> Heinrich von Staden e përkufizon helenocentrizmin si 'privilegjin' që historianët e shkencës shpesh i japin "shkencës Greke mbi shkencën e kulturave të tjera antike". Ai akuzon historianët eurocentrik për miratimin e një versioni të shkencës që 'lejon atyre të kreditojnë Grekët me shpikjen e shkencës dhe për metodën shkencore'.<ref>Heinrich von Staden, ''[|url=https://www.jstorresearchgate.orgnet/stablepublication/234259?seq311843652_The_Velopoulos-Liakopoulos_Phenomenon_A_semiotic_approach_to_the_explosion_of_Greek_conspiracy_theories_and_urban_legends_in_the_economic_crisis|journal=1 Affinities and Elisions: Helen and Hellenocentrism]]'', Isis, VolLexia. 83,Rivista No.di 4 ( The University of Chicago Press, Dec., 1992), f. 578.</ref><ref>{{Cito webSemiotica|urlissue=https://quilletsandquackery.com/tag/hellenocentrism/23-24|titleyear=hellenocentrism2016|lastpages=Beasley233|firstref=Caitlin|website=Quillets and Quackeryharv|language=en|accessdate=2019-12-27}}</ref> Sipas pikëpamjes së Enrique Dussel, helenocentrizmi pohon se Greqia është aty ku qëndron origjina kulturore e perëndimit dhe se qytetërimi grek 'nuk u detyrohet asgjë egjiptasve dhe semitëve', ndërsa, argumenton ai, Greqia nuk ishte veçse një 'e varur' dhe 'pjesa periferike perëndimore' e Lindjes së Mesme.<ref>Enrique Dussel, ''[https://books.google.com.au/books?id=18kMLwAACAAJ&dq=Politics+of+Liberation:+A+Critical+World+History&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwilj9Xr3trmAhVMILcAHTAGB6YQ6AEIKDAA Ethics of Liberation: In the Age of Globalization and Exclusion]'' (Duke University Press, 2013) f. 260.</ref>
Heinrich von Staden e përkufizon helenocentrizmin si 'privilegjin' që historianët e shkencës shpesh i japin "shkencës Greke mbi shkencën e kulturave të tjera antike". Ai akuzon historianët eurocentrik për miratimin e një versioni të shkencës që 'lejon atyre të kreditojnë Grekët me shpikjen e shkencës dhe për metodën shkencore'.<ref name="vonStaden578">{{cite journal|last=von Staden|first=Heinrich|title=Affinities and Elisions: Helen and Hellenocentrism|url=https://www.jstor.org/stable/234259?seq=1|journal=ISIS|volume=83|issue=4|year=1992|pages=578|ref=harv|doi=|language=en}}</ref> Sipas pikëpamjes së Enrique Dussel, helenocentrizmi pohon se Greqia është aty ku qëndron origjina kulturore e perëndimit dhe se qytetërimi grek 'nuk u detyrohet asgjë egjiptasve dhe semitëve', ndërsa, argumenton ai, Greqia nuk ishte veçse një 'e varur' dhe 'pjesa periferike perëndimore' e Lindjes së Mesme.<ref name="Dussel260">{{cite book|last=Dussel|first=Enrique|title=Ethics of Liberation: In the Age of Globalization and Exclusion|year=2007|publisher=Duke University Press|isbn=9780822352129|url=https://books.google.com.bd/books?id=TQed4YEoWz4C&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=Hellenocentrism&f=false|pages=260|ref=harv|language=en}}</ref>
== Implikimet për botën perëndimore ==
[https://booksLidewijde de Jong pohon se helenocentrizmi është rrënjosur thellë në historinë dhe arkeologjinë evropiane. google.com.au/books?redir_esc<ref name= y&id"DeJong22">{{cite thesis|last= 94lEAQAAIAAJ&focusDe Jong|first= searchwithinvolume&qLidewijde|date=|title= hellenocentrism+ Becoming a Roman province: an analysis of funerary practices in Roman syriaSyria in the context of empire ]|type=Ph. D.|publisher=Stanford University |url=https://books. fgoogle. com.au/books?redir_esc=y&id=94lEAQAAIAAJ&focus=searchwithinvolume&q=hellenocentrism+|access-date=29 December 2019|pages=22 .|ref=harv|language=en}}</ref> Peter Green argumenton se ajo ka 'shtrembëruar dhe zvogëluar arritjet e çdo qytetërimi' që ra në kontakt me Grekët dhe natyrisht, të rinjtë maqedonas.<ref name="Green4142">{{ Citecite newsjournal|last=Green|first=Peter|title=Against Hellenocentrism|url=https://www.lrb.co.uk/v35/n15/peter-green/against-hellenocentrism| title=Against Hellenocentrism|last=Green|first=Peter|date=2013-08-08|workjournal=London Review of Books| access-datevolume= 2019-11-2435|issue=15|year=2013|pages=41–42 |ref=harv|issn=0260-9592|language=en}}</ref> Han Lamers argumenton se përkrahësit e një botëkuptimi helenocentrik, si George Trapezuntius, u përpoqën të 'zvogëlojnë të gjitha format e përparimit dhe të bien përfundimisht në çështjet Greke'.<ref name="Lamers165"> Han{{cite book|last=Lamers ,|first=Han|title=Greece ''[Reinvented: Transformations of Byzantine Hellenism in Renaissance Italy|year=2015|publisher=Brill|isbn=9789004303799|url=https://books.google.com.au/books?redir_esc=y&id=km_sCgAAQBAJ&q=Hellenocentrism#v=snippet&q=Hellenocentrism&f=false Greece Reinvented: Transformations of Byzantine Hellenism in Renaissance Italy]'' (BRILL, Nov 20, 2015) f. |pages=165 .|ref=harv|language=en}}</ref> Enrique Dussel shprehet se helenocentrizmi është babai i eurocentrizmit.<ref>Enrique Dussel, ''Politics of Liberation: A Critical World History'' Translated by Thia Cooper (SCM press, 2011) p.11 "Here we have to stop to note one aspect. As we indicated, Hellenocentrism is the father of Eurocentrism." </ref><ref name="NdlovuGatsheni38"/><ref name="Ndlovu-Gatsheni75">{{cite book|last=Ndlovu-Gatsheni|first=Sabelo J.|chapter=Racism and Blackism on a World Scale|editor1-last=Rutazibwa|editor1-first=Olivia U.|editor2-last=Shilliam|editor2-first=Robbie|title=Routledge Handbook of Postcolonial Politics|year=2018|publisher=Routledge|isbn=9781317369394|url=https://books.google.com.au/books?id=zEBNDwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=Routledge+Handbook+of+Postcolonial+Politics&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjy0ZH6nNvmAhUEg-YKHRboA7kQ6AEIKDAA#v=onepage&q=Hellenocentrism&f=false|pages=75|ref=harv|language=en}}</ref> Në të njëjtën mënyrë, argumenton Markus Winkler, [[racizmi]] dhe [[kolonializmi]] kanë rrënjët në botëkuptimin eurocentrik, i cili në thelb doli nga helenocentrizmi antik.<ref name="Sammons306307">{{ Citecite journal|last=Sammons|first=Jeffrey L. |date=2011-05-18|title=Von Iphigenie zu Medea. Semantik und Dramaturgie des Barbarischen bei Goethe und Grillparzer (review)|url=https://muse.jhu.edu/article/431580|journal=Goethe Yearbook |language=en|volume=18|issue=1 |year=2011|pages=306–307 |ref=harv|doi=10.1353/gyr.2011.0485|issn=1940-9087 |language=en}}</ref> Kang Jung In dhe Eom Kwanyong i referohen gjithashtu helenocentrizmit si arketipi e 'perëndimocentrizmit', e cila, ata argumentojnë, e ka përvetësuar qytetërimin Grek si 'origjinën intelektuale' të tyre dhe e universalizoi atë.<ref name="JungInKwanyong117">{{ Citocite webjournal| urllast1= https://www.ekoreajournal.net/issue/view_pop.htm?IdxJung In|first1= 3269Kang|last2=Kwanyong|first2=Eom|title=Comparative Analysis of Eastern and Western Tyranny: Focusing on Aristotle and Mencius| lasturl= Kang Jung In and Eom Kwanyong|firsthttps://www.ekoreajournal.net/issue/view_pop.htm?Idx= 3269| date=|websitejournal=Korea Journal (Vol.|volume=43 . No.|issue=4 Winter, 2003 f.117)| archiveurlyear= 2003| archivedatepages= 117| accessdateref= December 27, 2019harv|language=en}}</ref> Në mënyrë të ngjashme, Sabelo Ndlovu-Gatsheni argumenton se helenocentrizmi hapi rrugën për 'perëndimizimit' si një 'proces i imponimit të vlerave të veta euro-amerikano të veriut mbi njerëzit e tjerë', në kurriz të vlerave të tyre.<ref name="NdlovuGatsheni38"> Sabelo{{cite book|last=Ndlovu-Gatsheni |first=Sabelo J.|title=The Decolonial Mandela: Peace, [Justice and the Politics of Life|year=2016|publisher=Berghahn Books|isbn=9781785331190|url=https://books.google.com.au/books?id=d5AgCgAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=The+Decolonial+Mandela:+Peace,+Justice+and+the+Politics+of+Life&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiWgZLY6drmAhUU7HMBHZqRAyIQ6AEIKDAA#v=onepage&q=hellenocentrism%20&f=false The Decolonial Mandela: Peace, Justice and the Politics of Life] (Berghahn, New York, 2016) f. |pages=38 .|ref=harv|language=en}}</ref> ▼Lidewijde de Jong pohon se helenocentrizmi është rrënjosur thellë në historinë dhe arkeologjinë evropiane.<ref>Lidewijde De Jong,
▲[https://books.google.com.au/books?redir_esc=y&id=94lEAQAAIAAJ&focus=searchwithinvolume&q=hellenocentrism+ Becoming a Roman province: an analysis of funerary practices in Roman syria in the context of empire]. Stanford University. f. 22.</ref> Peter Green argumenton se ajo ka 'shtrembëruar dhe zvogëluar arritjet e çdo qytetërimi' që ra në kontakt me Grekët dhe natyrisht, të rinjtë maqedonas.<ref>{{Cite news|url=https://www.lrb.co.uk/v35/n15/peter-green/against-hellenocentrism|title=Against Hellenocentrism|last=Green|first=Peter|date=2013-08-08|work=London Review of Books|access-date=2019-11-24|pages=41–42|issn=0260-9592|language=en}}</ref> Han Lamers argumenton se përkrahësit e një botëkuptimi helenocentrik, si George Trapezuntius, u përpoqën të 'zvogëlojnë të gjitha format e përparimit dhe të bien përfundimisht në çështjet Greke'.<ref>Han Lamers, ''[https://books.google.com.au/books?redir_esc=y&id=km_sCgAAQBAJ&q=Hellenocentrism#v=snippet&q=Hellenocentrism&f=false Greece Reinvented: Transformations of Byzantine Hellenism in Renaissance Italy]'' (BRILL, Nov 20, 2015) f. 165.</ref> Enrique Dussel shprehet se helenocentrizmi është babai i eurocentrizmit.<ref>Enrique Dussel, ''Politics of Liberation: A Critical World History'' Translated by Thia Cooper (SCM press, 2011) p.11 "Here we have to stop to note one aspect. As we indicated, Hellenocentrism is the father of Eurocentrism."</ref> Në të njëjtën mënyrë, argumenton Markus Winkler, [[racizmi]] dhe [[kolonializmi]] kanë rrënjët në botëkuptimin eurocentrik, i cili në thelb doli nga helenocentrizmi antik.<ref>{{Cite journal|last=Sammons|first=Jeffrey L.|date=2011-05-18|title=Von Iphigenie zu Medea. Semantik und Dramaturgie des Barbarischen bei Goethe und Grillparzer (review)|url=https://muse.jhu.edu/article/431580|journal=Goethe Yearbook|language=en|volume=18|issue=1|pages=306–307|doi=10.1353/gyr.2011.0485|issn=1940-9087}}</ref> Kang Jung In dhe Eom Kwanyong i referohen gjithashtu helenocentrizmit si arketipi e 'perëndimocentrizmit', e cila, ata argumentojnë, e ka përvetësuar qytetërimin Grek si 'origjinën intelektuale' të tyre dhe e universalizoi atë.<ref>{{Cito web|url=https://www.ekoreajournal.net/issue/view_pop.htm?Idx=3269|title=Comparative Analysis of Eastern and Western Tyranny: Focusing on Aristotle and Mencius|last=Kang Jung In and Eom Kwanyong|first=|date=|website=Korea Journal (Vol.43. No.4 Winter, 2003 f.117)|archiveurl=|archivedate=|accessdate=December 27, 2019|language=en}}</ref> Në mënyrë të ngjashme, Sabelo Ndlovu-Gatsheni argumenton se helenocentrizmi hapi rrugën për 'perëndimizimit' si një 'proces i imponimit të vlerave të veta euro-amerikano të veriut mbi njerëzit e tjerë', në kurriz të vlerave të tyre.<ref>Sabelo Ndlovu-Gatsheni, [https://books.google.com.au/books?id=d5AgCgAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=The+Decolonial+Mandela:+Peace,+Justice+and+the+Politics+of+Life&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiWgZLY6drmAhUU7HMBHZqRAyIQ6AEIKDAA#v=onepage&q=hellenocentrism%20&f=false The Decolonial Mandela: Peace, Justice and the Politics of Life] (Berghahn, New York, 2016) f. 38.</ref>
== Në Greqi të sotëm ==
|
