Edukimi dhe arsimi në Islam: Dallime mes rishikimesh
[redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Rreshti 1:
[[File:Al-Karaouine University (Al-Qarawiyyin) in the city of Fes, Morocco (Image 8 of 9).jpg|thumb|[[Universiteti Al-Karavijin]] në Fes, Maroko, themeluar në vitin 859]]
'''Edukimi dhe arsimi në islam''' ka luajtur një rol të rëndësishëm që nga kohërat e hershme, pjesërisht për shkak të rëndësisë së shkrimit të shenjtë dhe studimit të tij në traditën islame. Para epokës moderne, edukimi dhe arsimi fillonte në një moshë të re me studimin e [[Gjuha arabe|arabishtes]] dhe të [[Kurani]]t. Disa nxënës më pas vazhdonin arsimin duke studiuar [[tefsiri]]n (interpretimin kuranor) dhe [[fikhu]]n (jurisprudencën islame), e cila konsiderohej veçanërisht e rëndësishme. Për shekujt e parë të Islamit, ambientet arsimore ishin tërësisht joformale, por duke filluar në shekujt XI dhe XII, elitat qeverisëse filluan të themelojnë institucione të mësimit dhe arsimit të lartë fetar, të njohur si [[medrese]], në përpjekje për të siguruar mbështetje dhe bashkëpunim të [[ulema]]ve (dijetarët fetar). Medresetë së shpejti u shtuan në të gjithë botën islamike, e të cilat ndihmuan edhe në përhapjen e mësimit islam përtej qendrave urbane dhe bashkimin e bashkësive të ndryshme islamike në një projekt të përbashkët kulturor.<ref name=berkey-ed>{{cite encyclopedia|author=Jonathan Berkey|authorlink=|title=Education|editor=Richard C. Martin|encyclopedia=Encyclopedia of Islam and the Muslim World|publisher=MacMillan Reference USA|year=2004}}</ref> Medresetë u morën kryesisht me studimin e ligjit islam, por ato gjithashtu ofronin edhe lëndë të tjera si teologji, mjekësi dhe matematikë. <ref name=lapidus217>{{Cite book| last = Lapidus | first = Ira M. | authorlink= | title = A History of Islamic Societies | publisher = Cambridge University Press (Kindle edition) | year = 2014| isbn=978-0-521-51430-9 | page=210-217}}</ref> Myslimanët i dalluan disiplinat historike të trashëguara nga civilizimet para-islamike, siç janë filozofia dhe mjekësia, të cilat i quanin "shkencat e të lashtëve" ose "shkencat racionale", nga shkencat fetare islame. Shkencat e tipit të dikurshëm lulëzuan edhe për disa shekuj, dhe transmetimi i tyre formoi një pjesë të kornizës edukative - arsimore në Islamin klasik dhe mesjetar. Në disa raste, ato u mbështetën edhe nga institucione të tilla si Shtëpia e Urtësisë në Bagdad, por më shpesh ato transmetoheshin në mënyrë joformale nga mësuesi te nxënësi (studenti).<ref name=berkey-ed/> Ndërsa studimet zyrtare në medrese ishin të hapura vetëm për burra, gratë e familjeve të shquara urbane zakonisht arsimoheshin në ambiente private dhe shumë prej tyre merrnin dhe më vonë lëshonin diploma ose ixhaze (ijazas në fushën e studimeve të hadithit, kaligrafi dhe recitim i poezisë. Gratë punuese mësonin tekste fetare dhe aftësi praktike kryesisht nga njëra-tjetra, megjithëse merrnin edhe disa udhëzime së bashku me burra në xhami dhe shtëpi private.<ref name=
== Etimologjia ==
Rreshti 10:
Edukimi dhe arsimi zakonisht fillonte në një moshë të re me mësimin e gjuhës amtare (arabishtes) dhe të Kuranit, qoftë në shtëpi ose në një shkollë fillore, e cila shpesh ishte e bashkangjitur në një xhami. Disa studentë më pas vazhdonin arsimin në [[tefsir]] (interpretimin kuranor) dhe [[fikh]]un (jurisprudencën islame), e cila konsiderohej veçanërisht e rëndësishme. <ref name=berkey-ed/> Edukimi dhe arsimi ishte përqendruar në memorizimin, por gjithashtu edhe në aftësimin e studentëve më të përparuar për të marrë pjesë si lexues dhe shkrimtarë në traditën e komentimit të teksteve të studiuara. Ai gjithashtu përfshinte një proces shoqërizimi të studiuesve ambicioz, të cilët vinin nga pothuajse të gjitha prejardhjet shoqërore, në radhët e ulemave.<ref name=berkey-ed/>
Për shekujt e parë të Islamit, mjediset arsimore ishin tërësisht joformale, por duke filluar në shekujt XI dhe XII, elitat qeverisëse filluan të themelojnë institucione të arsimit të lartë fetar të njohur si medrese në përpjekje për të siguruar mbështetjen dhe bashkëpunim edhe të ulemave. Medresetë së shpejti u shumuan në të gjithë botën islamike, gjë që ndihmoi në përhapjen e mësimit islam përtej qendrave urbane dhe bashkimin e bashkësive të ndryshme islamike në një projekt të përbashkët kulturor.<ref name=berkey-ed/> Megjithatë, mësimi mbeti i përqendruar në marrëdhëniet individuale midis nxënësve ose studentëve dhe mësuesit e tyre. Vërtetimi zyrtar i arritjes arsimore, diploma ose ixhaza (ijaza), më shpesh jepej nga një studiues i veçantë sesa nga institucioni, duke e futur mbajtësin e saj brenda një gjenealogjie studiuesish, që ishte e vetmja hierarki e njohur në sistemin arsimor.<ref name=berkey-ed/> Ndërsa studimet zyrtare në medrese ishin të hapura vetëm për burra, gratë e familjeve të shquara urbane zakonisht ishin arsimuar në ambiente private dhe shumë prej tyre morën dhe më vonë lëshuan ixhaze në studime të haditheve, kaligrafisë dhe recitimit të poezisë. Gratë punuese mësoni edhe tekste fetare dhe aftësi praktike kryesisht nga njëra-tjetra, megjithëse kishte raste kur ato kishin mësuar së bashku me burra në mejtepe dhe shtëpi private.<ref name=
Medresetë iu kushtuan kryesisht studimit të ligjit, por ato gjithashtu ofruan lëndë të tjera të tilla si teologji, mjekësi dhe matematikë. <ref name=lapidus217/>
Myslimanët dalluan disiplinat e trashëguara nga qytetërimet para-islamike, të tilla si filozofia dhe mjekësia, të cilat i quanin "shkencat e të lashtëve" ose "shkencat racionale", nga shkencat fetare islame. <ref name=berkey-ed/> Shkencat e tipit të dikurshëm lulëzuan për disa shekuj, dhe transmetimi i tyre formoi një pjesë të kornizës edukative në Islamin klasik dhe mesjetar. Në disa raste, ato u mbështetën nga institucione të tilla si Shtëpia e Urtësisë në Bagdad, por më shpesh ato transmetoheshin në mënyrë joformale nga mësuesi te studenti.<ref name=berkey-ed/>
|