Uellsi i Ri Jugor: Dallime mes rishikimesh

[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
vNo edit summary
No edit summary
Rreshti 1:
{{Infoboks Shtete
'''Uellsi i Ri Jugor''' (anglisht '''New South Wales''', ose shkurt '''NSW''') është një shtet në Australi. Ai kufizohet me [[Viktoria|Viktorian]] në jug, me [[Australina Jugore|Australinë Jugore]] në perëndim dhe me [[Vendi i Mbretëreshave|Vendin e Mbretëreshave]] në veri. Po ashtu në Uellsin juglindor ndodhet [[Territori i Kryeqytetit Australian]].Kjo e bën atë shtetin më të njohur dhe kryesor të [[Australia|Australisë]].Kryeqyteti i tij është [[Sidney|Sidnei]], qyteti më i madh i [[Australia|Australisë]].
|EMRI = '''Uellsi i Ri Jugor'''
|FIGURA-FLAMUR = Flag of New South Wales.svg
|ARTIKUJ-FLAMUR = Flamuri i Uellsit të Ri Jugor
|FIGURA-EMBLEMA = Coat of Arms of New South Wales.svg
|ARTIKUJ-EMBLEMA = Stema e Uellsit të Ri Jugor
|FIGURA-EMBLEMA-GJERËSIA = 110px
|FIGURA-VEND = New South Wales in Australia.svg
|GJUHA = [[Anglishtja|Anglisht]]
|KRYEQYTETI = [[Sydney]]
|FORMA E QEVERISË = [[Monarkia kushtetuese]]
|KRYEMINISTËR = [[Gladys Berejiklian]]
|SIPËRFAQJA = 809,444
|POPULLSIA = 8,089,526
|DENDËSIA = 10.10
|ZONA KOHORE = (UTC+10)
|KODI I INERNETIT = .au
|PREFIKSI TELEFONIK = +07
|}}
'''Uellsi i Ri Jugor''' ([[Gjuha angleze|Anglisht]]: '''New South Wales''', ose shkurt '''NSW''') është një [[Njësitë shtetërore në Australi|shtet]] në [[Shtetet lindore të Australisë|bregun lindor]] të [[Australia|Australisë]]. Ai kufizohet me [[Viktoria|Viktorian]] në jug, me [[Australia Jugore|Australinë Jugore]] në perëndim dhe me [[Queensland]] në veri. Bregdeti i saj kufizohet me detet [[Deti i Koralit|Korale]] dhe [[Deti Tasman|Tasmane]] në lindje. [[Australian Capital Territory]] është një enklavë brenda shtetit. Kryeqyteti i Uellsit të Ri Jugor është [[Sydney]], i cili është gjithashtu qyteti më i populluar i Australisë. Në mars të vitit 2019, popullsia e Uellsit të Ri Jugor ishte mbi 8 milion,<ref name=ABSPop>{{cite web|url=https://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/DetailsPage/3101.0Mar%202019?OpenDocument|title = Australian Demographic Statistics, Jun 2019|date=19 dhjetor 2019|accessdate=19 dhjetor 2019}} Estimated Resident Population – 1 June 2019</ref> duke e bërë atë shtetin më të populluar të Australisë.
 
==Historia==
== [[Lista e shteteve australiane]] ==
{{Main article|Historia e Uellsit të Ri Jugor}}
{| class="wikitable"
Banorët origjinal të Uellsit të Ri Jugor ishin fiset [[Australianët aborigjenë]] që arritën në Australi rreth 40,000 deri në 60,000 vjet më parë. Para ardhjes së evropianëve, rajoni kishte rreth 250,000 banorë aborigjenë.<ref>{{cite web|title=Aboriginal settlement|url=http://about.nsw.gov.au/encyclopedia/article/aboriginal-settlement/|publisher=About NSW|accessdate=21 shtator 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130922194236/http://about.nsw.gov.au/encyclopedia/article/aboriginal-settlement/|archivedate=22 shtator 2013}}</ref>
|-
 
! Flamuri !! Emblema !! Shteti !! Kryeqyteti !! Madhësia
[[Xhejms Kuk]] ishte evropiani i parë që vizitoi Uellsin e Ri Jugor kur ai kreu një studim përgjatë bregdetit lindor të pavënë në hartë të kontinentit me emrin holandez [[Hollanda e Re (Australi)|Hollanda e Re]], tani Australi. Në ditarin e tij origjinal që përfshin studimin, në trefishim për të kënaqur Urdhërat e Admiralit, Kuk fillimisht e emëroi vendin "Uellsi i Ri", pas [[Uellsi|Uellsit]]. Sidoqoftë, në kopjen e mbajtur nga Admiralty, ai "rishikoi formulimin" te "Uellsi i Ri Jugor".<ref>{{cite book |first=W.J.L |last=Wharton |chapter=Preface |chapter-url=https://www.gutenberg.org/files/8106/8106-h/8106-h.htm |title=Captain Cook's Journal During the First Voyage Round the World |publisher=Eliot Stock |location=London |date=1893 |via=Project Gutenberg }}</ref>
|-
 
| ---- || ----|| Uellsi i Ri Jugor || [[Sidnei|Sydney]] || ----
Gjatë shekullit të 19-të, zonat e mëdha u ndanë me sukses për të formuar kolonitë britanike të Tasmanisë (u shpall si një koloni më vete e quajtur Van Diemen's Land më 1825), Australia e Jugut (1836), Viktoria (1851) dhe Queensland (1859). Qeveria përgjegjëse iu dha kolonisë së Uellsit të Ri Jugor më 1855. Pas [[Traktati i Waitangit|Traktatit të Waitangit]], [[William Hobson]] shpalli [[Ndryshimet në sovranitetin britanik|sovranitetin britanik]] mbi Zelandën e Re më 1840. Në vitin 1841 u nda nga Kolonia e Uellsit të Ri Jugor për të formuar [[Kolonia e Zelandës së Re|koloninë e re të Zelandës së Re]].
|-
 
| ---- || ---- || [[Viktoria]] || Shembull || Shembull
==Gjeografia==
|-
Zona e Uellsit të Ri Jugor është 809,444 km<sup>2</sup>.<ref>{{cite web |url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/area-aus-states-territories.jsp |title=Area of Australia, States, and Territories |publisher=[[Geoscience Australia]] |date=2005-08-31 |accessdate=2010-06-19 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100702092948/http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/area-aus-states-territories.jsp |archivedate=2010-07-02 }}</ref> Vija bregdetare është 2.137 km e gjatë.<ref>{{cite web |url=http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/coastline-lengths.jsp |title=Coastline Lengths |publisher=[[Geoscience Australia]] |date=2003-08-07 |accessdate=2010-06-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090618121519/http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/dimensions/coastline-lengths.jsp |archive-date=2009-06-18 |url-status=dead }}</ref>
| Shembull || Shembull || Shembull || Shembull || Shembull
 
|-
Uellsi i Ri Jugor kufizohet në veri me [[Queensland]], në perëndim me [[Australia Jugore|Australinë e Jugut]], në jug me [[Viktoria]] dhe në lindje me detet [[Deti i Koralit|Korale]] dhe [[Deti Tasman|Tasmane]]. [[Australian Capital Territory]] dhe [[Jervis Bay Territory]] formojnë një entitet të administruar veçmas që kufizohet plotësisht nga Uellsi i Ri Jugor. Tri qytetet më të mëdha të Uellsit të Ri të Jugut janë [[Sydney]], [[Newcastle, Uellsi i Ri Jugor|Newcastle]] dhe [[Wollongong]], shtrihen pranë qendrës së një rripi të ngushtë bregdetar që shtrihet nga zonat me temperatura të ftohta në bregdetin e largët jugor në zonat subtropikale pranë kufirit të Queensland.
| Shembull || Shembull || Shembull || Shembull || Shembull
 
|-
==Demografia==
| Shembull || Shembull || Shembull || Shembull || Shembull
Popullsia e vlerësuar e Uellsit të Ri Jugor në fund të shtatorit 2018 ishte 8,023,700 njerëz, që përfaqëson afërsisht 31,96% të popullsisë mbarëkombëtare.<ref name=ABSPop/>
|-
 
| Shembull || Shembull || Shembull || Shembull || Shembull
Në qershor 2017 Sydney ishte shtëpia e pothuajse dy të tretave (65.3%) të popullsisë së NSW.<ref name=ABSCapitalPop>{{cite web|title=3218.0 – Regional Population Growth, Australia, 2016–17: Main Features|url=http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/Lookup/3218.0Main+Features12016-17|website=Australian Bureau of Statistics|publisher=[[Australian Bureau of Statistics]]|date=24 prill 2018|accessdate=13 tetor 2018}} Estimated resident population, 30 June 2017.</ref>
|-
 
| Shembull || Shembull || Shembull || Shembull || Shembull
===Gjuha===
|-
26.5% e njerëzve në Uellsin e Ri Jugor flasin një gjuhë tjetër përveç [[Gjuha angleze|anglishtes]]: [[Kinezishtja standarde|mandarin]] (3.2%), [[Gjuha arabe|arabisht]] (2.7%), [[Gjuha kantoneze|kantonisht]] (1.9%), [[Gjuha vietnameze|vietnamezisht]] (1.4%) dhe [[Gjuha greke|greqisht]] (1.1%).<ref name="censusdata.abs.gov.au">http://www.censusdata.abs.gov.au/CensusOutput/copsub2016.NSF/All%20docs%20by%20catNo/2016~Community%20Profile~1/$File/GCP_1.zip?OpenElement</ref><ref name="quickstats.censusdata.abs.gov.au">{{cite web|url=https://quickstats.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2016/communityprofile/1 |title=2016 Census Community Profiles: New South Wales |publisher=Quickstats.censusdata.abs.gov.au}}</ref>
| Shembull || Shembull || Shembull || Shembull || Shembull
 
|}
===Feja===
{{Australia-gjeo-cung}}
Në regjistrimin e popullsisë në vitin 2016, fetë më të shpeshta të raportuara dhe emërtimet e krishtera ishin [[Kisha Katolike Romake në Australi|katolikizmi romak]] (24,7%), [[Kisha Anglikane në Australi|anglikanizmi]] (15.5%) dhe [[Islami në Australi|Islami]] (3.6%). 25.1% e popullsisë e përshkruan veten se nuk kishin fe.<ref name="censusdata.abs.gov.au"/><ref name="quickstats.censusdata.abs.gov.au"/>
[[Kategoria:Australi]]
 
==Shtete të binjakëzuara==
Uellsi i Ri Jugor në historinë e fundit ka ndjekur partneritete bilaterale me shtete / provinca dhe metropole të tjera të federuara përmes krijimit të një rrjeti të marrëdhënieve të shtetit të binjakëzuar. Shteti aktualisht ka 7 shtete të binjakëzuar:<ref>{{cite web|title=Building international relationships|url=https://www.industry.nsw.gov.au/export-from-nsw/export-opportunities/international-engagement/building-international-relationships|publisher=NSW Government|accessdate=14 nëntor 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171114203952/https://www.industry.nsw.gov.au/export-from-nsw/export-opportunities/international-engagement/building-international-relationships#|archive-date=14 nëntor 2017|url-status=dead}}</ref>
* [[Guangdong]], Kinë(që nga viti 1979)
* [[Tokyo]], Japoni (që nga viti 1984)
* [[Prefektura Ehime|Ehime]], Japoni (që nga viti 1999)<ref>{{cite web |title=International exchange activated with globalization|publisher=[[Prefektura Ehime]]|url=http://www.pref.ehime.jp/h30100/global/industry/grobal.html|access-date= 1 nëntor 2018|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180930043647/http://www.pref.ehime.jp/h30100/global/industry/grobal.html|archivedate=30 shtator 2018}}</ref>
* [[Nordrhein-Westfalen]], Gjermani (që nga viti 1989)
* [[Seuli]], Korea Jugore (që nga viti 1991)
* [[Jakarta]], Indonezi(që nga viti 1994)
* [[California]], Shtetet e Bashkuara (që nga viti 1997)
 
==Referimet==
{{reflist}}
 
[[Kategoria:Njësitë shtetërore në Australi]]