Shtatëdhjetë apostujt: Dallime mes rishikimesh

[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
v Bera disa rregullime estetike
vNo edit summary
Rreshti 1:
[[Skeda:Ikonë e të Shtatëdhjetë Apostujve.jpg|parapamje|409x409px|Mbledhja e Shtatëdhjetë Apostujve. Kremtohen më 4 Janar.]]
''Artikulli Kryesor:'' [[Apostujt]]
 
 
 
Line 119 ⟶ 120:
* PATROVI, (Rom. 16:14), episkop i Pozuolit, 5 nëntor;
 
* PARMENAI, (Vep. 6:5), nga të shtatë dhjakonët, episkop i Solonit, 28 korrik;
 
* PROHORI, (Vep. 6:5), nga të shtatë dhjakonët, episkop i Nikomedisë, 28 korrik;
 
* PUDI, (2 Tim. 4:21), 14 prill;
Line 180 ⟶ 181:
'''AGAVI'''
 
Agabi kishte marrë dhuratën e profecisë. Shën Llukai tregon në [https://www.orthodoxalbania.net/index.php/al/dhjata-e-re2/veprat-e-apostujve Veprat e Apostujve] (11:28), se ai shkoi në [[Jeruzalemi|Jerusalem]] nga Antiokia për të vizituar apostujt [[Shën Pjetri|Petro]] dhe Barnaba (Varnava) dhe, nën frymëzimin e Shpirtit të Shenjtë, paratha zinë e madhe të bukës, që, gjatë kohës së sundimit të Klaudit (44-48), shkatërroi për katër vjet me radhë [[Perandoria Romake|Perandorinë Romake]]. Pas disa vjetësh, ai i bëri vizitë apostull Pavlit, që ndodhej në shtëpinë e dhjakonit Filip në Qesari dhe mori rripin e tij, ia lidhi duart dhe këmbët duke thënë: “Ja“''Ja ajo që thotë Shpirti i Shenjtë: Njeriu të cilit i takon ky rrip, judejtë do ta lidhin kështu në Jerusalem dhe do ta dorëzojnë në duart e paganëve”paganëve''” (Vep. 21:11). Kur u krye kjo profeci, shën Agabi vazhdoi të predikonte [[Ungjilli|Ungjillin]] deri në ditën e prehjes së tij të lumur.<ref>{{Cite book|title=Sinaksari, Jeta e Shenjtorëve të Kishës Orthodhokse, Vëllimi IV, Mars - Prill|last=Hieromonak|first=Makarios|publisher=Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë|year=2019|isbn=978 - 9928 - 266 - -6 -4|location=Tiranë|pages=492}}</ref>
 
[[Kisha ortodokse|Kisha Ortodokse]] e feston kujtimin e tij më 8 prill.
Line 196 ⟶ 197:
'''ANANIA'''
 
Anania, episkopi i [[Damasku]]<nowiki/>t në [[Siria|Siri]], ishte ai i cili pagëzoi apostull Pavlin, pasi i riktheu shikimin (Vep. 9:10-18). Bëri mrekulli të shumta në Damask dhe Elefteropolis, duke sjellë një numër të madh aganësh në besimin e krishterë. U vra me gurë me urdhër të qeveritarit të Eleftheropolit, Luçianit.<ref>{{Cite book|title=Sinaksri, Jeta e shenjtorëve të Kishës Orthodhokse, Vëllimi I Shtator - Tetor|last=Hieromonak|first=Makarios|publisher=Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë|year=2014|isbn=978 - 9928 - 4251 - 0 - 2|location=Tiranë|pages=323}}</ref> Kisha Ortodokse feston kujtimin e tij më 1 tetor.
 
 
Line 202 ⟶ 203:
'''ANDRONIKU DHE JUNIA'''
 
Androniku dhe e shoqja, Junia, përmenden nga apostull Pavli tek Rom. 16:7), ku ai i quan “kushërinjtë e mi” dhe i lavdëron si të shkëlqyer mes apostujve. Lindën në besim judaike, por në Jerusaem u bënë të krishterë.
 
Androniku u fronëzua episkop i Panonisë, dhe predikoi nëpër të gjithë vendin bashkë me ndihmësin e tij, shën Junian. Me anë të besimit të tyre, kthyen shumë paganë në Krishterim dhe shkatërruan tempujt e tyre, nxorën demonë, bënë mrekulli dhe shëruan të sëmurë.
Line 230 ⟶ 231:
'''APOLLO'''
 
Apollo ishte jude me origjinë nga Aleksandria (shih VepratVep. 18:24-25) dhe kishte studiuar në thellësi Shkrimet e Shenjta. I konvertuar nga apostujt në besimin te Zoti Jisu Krisht, ai predikonte me zell të madh, edhe pse njihte vetëm pagëzimin e [[Joan Pararendësi dhe Pagëzori|shën Joan Pagëzorit]]. Kur po kalonte në Efes, apostujt Akila dhe Priskila e katekizuan dhe e pagëzuan. Pastaj ai shkoi në [[Korinti|Korinth]] ku vazhdoi veprën e apostull Pavlit pranë paganëve. Por talenti i tij si orator bëri që ai të kishte një sukses të madh, saqë korinthianët u ndanë në dy grupe kundërshtare: në ata që ishin me Pavlin dhe ata që ishin me Apollon. Kjo është arsyeja se përse apostull Pavli i qorton në letrën e tij të parë (1 Kor. 1-4), duke u shfaqur atyre se apostujt punojnë të gjithë, sipas hirit që u është dhënë, si bashkëpunëtorë të Perëndisë për ndërtimin e Kishës së vetme, Trupit mistik të [[Krishti|Krishtit]]. Më pas Apollo u bë episkop i Qesarisë<ref>{{Cite book|title=Sinaksari, Jeta e Shenjtorëve të Kishës Orthodhokse, Vëllimi II Nëntor - Dhjetor|last=Hieromonak|first=Makarios|publisher=Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë|year=2014|isbn=978 - 9928 - 4251 - 5 - 7|location=Tiranë|pages=453-454}}</ref>. Kisha Ortodokse feston kujtimin e tij më 8 dhjetor.
 
 
Line 248 ⟶ 249:
'''ARISTARKU'''
 
Aristarku ishte epikop i Apamisë në Siri. Përmendet në Vep. Ap. 19:29; 20:4; 27:2 etj. Kisha Ortodokse feston kujtimin e tij më 27 shtator dhe 14 prill.
 
 
Line 284 ⟶ 285:
'''EVODI'''
 
Evodi ishte një nga shtatëdhjetë dishepujt e Jisu Krishtit dhe episkopi i parë i Antiokisë, i caktuar nga apostulli Petro kur u largua për në Romë. Thuhet se ne ia detyrojmë Evodit mbiemrin “i krishterë” për anëtarët e Kishës (Vep. Ap. 11:26). Shën Ignati, pasuesi i tij në fronin e Antiokisë, në një nga letrat që i drejton grigjës shkruan: “Kujtoni Evodin e bekuar, bariun tuaj, që ishte i pari pas apostujve që pati përgjegjësinë e kishës suaj. Tregojeni veten të denjë për një atë të tillë dhe mos u bëni si fëmijët që vijnë nga shkelja e kurorës”. Evodi e udhëhoqi grigjën e Zotit me urtësi, e ruajti veten të pathyer nga bota dhe pastaj u largua në paqe drejt banesave të të drejtëve. Thuhet se vdiq si martir në kohën e martirizimit të Neronit (viti 64 pas Krishtit) ose pak kohë më vonë.<ref>Hieromonak Makarios, Sinaksari - Jeta e Shenjtorëve të Kishës Orthodhokse, V.I Shtator - Tetor, bot. Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë, Tiranë 2014, fq. 99 - 100.</ref> Kisha Ortodokse feston kujtimin e tij më 7 shtator.
 
 
Line 340 ⟶ 341:
'''JASONI DHE SOSIPATRI'''
 
Jasoni ishte grek nga Selaniku ose nga Azia e Vogël që përqafoi judaizmin, ose (më e mundshme), hebre i diasporës. Ai priti në Selanik apostull Pavlin. Një grup hebrenjsh erdhën dhe, pasi nuk gjetën Pavlin, morën në vend të tij Jasonin bashkë me disa vëllezër dhe i çuan te të parët e qytetit si elemente turbulluese. U liruan sapo paguan garancinë (Vep. Ap. 17:1-9). Jasoni përputhet me sa duket me bashkëpunëtorin e Pavlit në Letrën dërguar Romakëve (16: 21): “Ju“''Ju falem me shëndet... Jasoni e Sosipatri, të afërmit e mi'' (do të thotë: bashkatdhetarët e mi)”. Pra, që të dy kishin ndjekur pas Pavlin në Korinth - vendi i shkrimit të Letrës dërguar Romakëve.
 
Sosipatri ishte nga Akaia, ose më mirë i përmenduri si Sopatër “verijasi” (Vep. 20:4), që me sa duket u katekizua në Veria (Vep.17:10-12). Pavli vendosi në Azinë e Vogël si episkop Jasonin në Tars dhe Sosipatrin në Ikoni. Sipas traditës, pasi ata rregulluan çështjen e Kishave të tyre, përcollën ndriçimin e Krishterimit në Korfuz (v. 67 ose 68). Aty ndërtuan një kishë, e cila qysh nga shek. i 12-të, kur u rindërtua nga themelet, u është kushtuar dy ndërtuesve të saj; madje aty ndodhen edhe varret e tyre. Për shkak të veprimtarisë së tyre, dy ndriçuesit e Krishterimit në Korfuz, u burgosën nga mbreti vendas, Kerkilini, por ai u mbyt gjatë përndjekjes kundër besimtarëve. Kështu, sërish, apostujt predikonin lirisht, derisa u arrestuan përsëri nga pasardhësi i mbretit. Ky urdhëroi torturën dhe martirizimin e tyre.
Line 350 ⟶ 351:
'''JAKOVI I JERUSALEMIT, “vëllai i Krishtit”'''
 
Jakovi ishte djali i parë i martesës së parë të Josifit, të fejuarit të Marisë. Ky njeri u bekua nga Perëndia që në gjirin e nënës dhe për hir të drejtësisë të gjithë e thërrisnin “I“''I drejti”drejti''” ose “Oblias”“''Oblias''”, që në hebraisht d.m.th. “mbrojtje e popullit” dhe “drejtësi”. Që fëmijë, jetoi në asketizëm të ashpër. Pas Ngjitjes në qiej të Krishtit, apostujt zgjodhën njëzëri Jakovin e drejtë si episkop të Jerusalemit. Ishte njeri i mbushur me virtyte të jetës aktive dhe me soditjen e Perëndisë. Kur kryesonte këshillin e pleqve (Sinodin Apostolik), gjatë diskutimeve që u zhvilluan në Antioki rreth domosdoshmërisë për të rrethprerë paganët që bëheshin të krishterë, ishte shenjti ai që kërkoi të mos i shtrëngonin me parime të tilla të Ligjit të vjetër, por vetëm të shmangeshin nga përdorimi i mishit blatuar idhujve, si dhe të hiqnin dorë nga imoraliteti (Vep. 15:20). Ai shkroi Letrën që mban emrin e tij në Shkrimin e Shenjtë.
 
Ka hartuar Liturgjinë Hyjnore me emrin e tij, burim i të gjitha Liturgjive të Kishës Orthodhokse. Rreth vitit 62, atëherë kur Judea ishte në anarshi pas vdekjes së guvernatorit Festi, judenjtë, të cilët kishin dështuar në tentativat për të kapur e vrarë apostull Pavlin (Vep. 25-26), donin ta kapnin edhe Jakovin. Shumë njerëz, madje krerë të popullit, kishin përqafuar besimin; skribët bashkë me farisenjtë turbulloheshin dhe kishin frikë se mos shumica e njihte Krishtin për Zot. Prandaj kur Jakovi e pohoi me guxim Jisuin si Birin e Perëndisë, që rri në të djathtë të Atit, judenjtë e vranë me gurë. E varrosën pranë vendit që e vranë, pra afër tempullit. Jakovin e donin që të gjithë për virtytet e tij, aq sa judenjtë që mendonin drejt panë në martirizimin e tij shkatërrimin e Jerusalemit në vitin 70. Kisha Ortodokse feston kujtimin e tij më 23 tetor.
 
 
 
Line 371 ⟶ 373:
'''KLEOPA'''
 
Kleopës dhe Llukait iu shfaq Krishti ditën e Ngjalljes, kur shkonin nga Jerusalemi për në Emaus (Lluk. 23:13-16). Fillimisht ata nuk e njohën, derisa, ashtu si në Darkën Mistike, Krishti mori bukë, e bekoi dhe ua dha. Në atë kohë atyre iu hapën sytë dhe e njohën. Por iu zhduk prej syve, duke vërtetuar kështu për brezat e ardhshëm se prania e Tij në Eukaristinë e shenjtë është shenja e vërtetë e Ngjalljes së Tij. Llukai dhe Kleopa e kuptuan atëherë se përse u digjeshin zemrat teksa u shpjegonte Shkrimet (Lluk. 23:32) dhe u nisën më pas për të gjetur apostujt në Jerusalem.
 
Kisha Ortodokse feston kujtimin e tij më 30 tetor.
Line 423 ⟶ 425:
'''ONESIFORI'''
 
Onesifori përmendet me mirënjohje nga apostull Pavli në letrën e dytë drejtuar Timotheut: “Zoti“''Zoti dhëntë përdëllim në shtëpinë e Onisiforit, sepse shumë herë më dha zemër dhe s’pati turp prej hekurave të mi, por kur erdhi në Romë, më kërkoi me shumë ngulm dhe më gjeti. Zoti i dhëntë atij të gjejë përdëllim nga Ai në atë ditë. Dhe sa më shërbeu në Efes, ti e di mirë”mirë''” (2 Tim. 1:16-18).
 
Kisha Ortodokse feston kujtimin e tij më 7 shtator.
Line 445 ⟶ 447:
'''RUFI'''
 
Rufi (Rufusi) ka mundësi të ishte i biri i Simon Kireneasit, që përmendet në Ungjillin e Apostull Markut (15:21). Në letrën drejtuar Romakëve, apostull Pavli shkruan: “Përshëndeteni“''Përshëndeteni Rufusin, të zgjedhurin në Zotin, dhe nënën e tij që është gjithashtu nëna ime”ime''” (16:13). Më pas u bë episkop i Thivës (Tebë) në Greqi.
 
Kisha Ortodokse feston kujtimin e tij më 8 prill.
Line 460 ⟶ 462:
 
 
'''Sila'''
 
'''SilaSILA'''
Sila shkoi bashkë me apostull Pavlin e Varnavën nga Antiokia në Jerusalem, për të sqaruar çështjen e rrethprerjes së të krishterëve. E arrestuan bashkë me Pavlin (Vep. Ap. 16:16-39). Udhëtoi me të përgjatë Azisë, Maqedonisë, dhe u bë episkop i Korinthit, ku punoi pa u lodhur për shpalljen e së Vërtetës.  Kreu mrekulli të shumta dhe fjeti në paqe. Kisha Ortodokse feston kujtimin e tij më 30 korrik.
 
Sila shkoi bashkë me apostull Pavlin e Varnavën nga Antiokia në Jerusalem, për të sqaruar çështjen e rrethprerjes së të krishterëve. E arrestuan bashkë me Pavlin (Vep. Ap. 16:16-39). Udhëtoi me të përgjatë Azisë, Maqedonisë, dhe u bë episkop i Korinthit, ku punoi pa u lodhur për shpalljen e së Vërtetës.  Kreu mrekulli të shumta dhe fjeti në paqe. Kisha Ortodokse feston kujtimin e tij më 30 korrik.
 
 
Line 482 ⟶ 485:
Ndërsa besimtarët shtoheshin pa pushim, të Dymbëdhjetët vendosën të caktojnë shtatë vëllezër, të vlerësuar për urtësinë dhe të mbushur me Shpirtin e Shenjtë, për të lehtësuar në kujdesin material komunitetin e të krishterëve. Aktiviteti i Stefanit, që ishte kreu i tyre, u shtri përtej ndihmesës materiale të komunitetit. I mbushur me hirin e Shpirtit të Shenjtë, duke kryer kështu mrekulli dhe duke folur me autoritetin e të dërguarve të Perëndisë, ai admirohej nga të gjithë në një pikë të tillë, saqë judenjtë, të tërbuar që nuk mund t’u jepnin përgjigje argumentimeve të tij, e akuzuan se kishte bërë blasfemi dhe komplot kundër institucioneve të Ligjit dhe e çuan përpara Këshillit Judaik. I riu u paraqit pa frikë përpara gjykatësve, i frymëzuar nga Shpirti i Shenjtë, mbajti një fjalim të zjarrtë, një apologji të shkëlqyer të besimit.
 
Nga zemërimi i madh, akuzuesit e tij vendosën ta vrisnin, duke e qëlluar me gurë. Teksa po e vrisnin, Stefani i qetë dhe rrezatues, ngazëllonte nga gëzimi, duke ndjekur në këtë mënyrë shembullin e Mësuesit të tij. Duke thirrur emrin e Zotit, e dha frymën e fundit, si Jisui mbi Kryq, me këtë thirrje të dashurisë më të lartë për armiqtë: “Zot“''Zot, mos ua zër atyre mëkat këtë”këtë''” (Vep. Ap. 7:60; shih Lluk. 22:24). Duke e zbukuruar Kishën me perlat e vyera të gjakut të tij, Stefani ishte martiri i parë, që dha jetën për Krishtin. Trupi i shën Stefanit, i varrosur prej njerëzve shpresëtarë, u rigjet pas një zbulese në vitin 415, në Kafargmala, nga prifti Lukian, dhe u transferua në Jerusalem, në kishën e ndërtuar për nder të tij nga perandoresha Evdhokia, gruaja e Theodhosit të Ri. Më pas, e transferuan përsëri në Konstandinopojë. Kisha Ortodokse feston kujtimin e tij më 27 dhjetor.
 
 
Line 494 ⟶ 497:
'''TIHIKU'''
 
Tihiku, (shih Efes. 6:21, Kol. 4:7), bashkëpunëtor besnik i Apostullit të Kombeve, ishte me origjinë nga Azia e Vogël. Ai shoqëroi Pavlin nga Korinthi në Jerusalem (VepratVep. 20:4) dhe i shërbeu si lajmëtar për të transmetuar letrat dhe mësimet e tij në kishat e largëta. Sipas disa burimeve, është ai që e pasoi Sosthenin në fronin e Kolofonit; sipas të tjerëve, ai ishte episkopi i parë i Halkidonës së Bitinisë. Kisha Ortodokse feston kujtimin e tij më 8 dhjetor.
 
 
Line 500 ⟶ 503:
'''TIMOTHEU'''
 
Timotheu lindi në Listra, qytet romak i provincës së Likaonisë (Azi e Vogël). Pavli e pagëzoi, vendosi duart mbi të dhe e bëri shok në veprat e tij dhe dishepull të tij të preferuar. Ai e quan: “Biri“''Biri im fort i dashur”dashur''” (1 dhe 2 Tim. 1) dhe dëshmitar të tij në kisha, duke thënë: “Se“''Se si bir me të atin, punoi bashkë me mua për ungjillin”ungjillin''” (Filip. 2:22). I butë, i vetëpërmbajtur, model i bindjes dhe i përulësisë, shën Timotheu tregoi zell të palodhur në predikim, si ushtar i mirë i Krishtit (2 Tim. 2:3). Ai ishte përfaqësues i apostujve dhe instrument energjik i Hirit në qeverisjen e Kishave të Perëndisë, për ndreqjen e zakoneve dhe për ruajtjen e mësimit të mirë. Kur apostull Pavli ndërmori udhëtimin e tij të fundit drejt Jerusalemit, që të sillte frytet e ndihmave të grumbulluara në të gjitha kishat, për t’u ardhur në ndihmë të krishterëve të Qytetit të shenjtë (Vep. 20), shën Timotheu ishte shoqërues i tij. Ai ishte i pranishëm në arrestimin e Pavlit (Vep. 22 etj.), e ndoqi në Qesari dhe në Romë, kur u kap rob për herë të parë; por prej andej Pavli e dërgoi me mision pranë kishës së Filipisë (Filip. 2:19-24). Në një letër të dytë, dërguar nga apostulli i burgosur në Romë dhe në prag të vdekjes, ai e fton dishepullin e tij besnik, t’i shkonte pranë në çastet e tij të fundit. Timotheu u kthye në dioqezën e tij pas vdekjes së apostullit. Thuhet se në Efes takoi shën Joan Theologun, prej të cilit mori një tepri hiri dhe ndriçim shpirtëror .Një ditë, kur paganët e qytetit përgatiteshin të kremtonin një nga festat e tyre të ndyra, të cilat përfundonin gjithmonë në orgji dhe vrasje, apostull Timotheu tentoi të ndërhynte që të ktheheshin në shtëpi. Por ata ishin bërë si bisha të egra, ndaj u sulën mbi të dhe e rrahën. Dishepujt e apostullit mezi mundën t’ua rrëmbenin shenjtin nga duart dhe, gjysmë të vdekur, e hipën në një vend të lartë atje ngjitur, ku dhe fjeti në paqe. Trupi i shën Timotheut u varros afër varrit të apostull Joanit. Më 356, lipsani i tij u transferua solemnisht në Konstandinopojë nga shën Artemi (20 tetor), ku u vendos në kishën e Apostujve të Shenjtë. Kreu atje shumë mrekulli, derisa kryqëzatat latine i vodhën gjatë plaçkitjes së qytetit, më 1204.<ref>{{Cite book|title=Sinaksari, Jeta e Shenjtorëve të Kishës Orthodhokse, Vëllimi III Janar - Shkurt|last=Hieromonak|first=Makarios|publisher=Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë|year=2016|isbn=978 - 9928 - 4377 - 3 - 0|location=Tiranë|pages=304 - 305}}</ref> Kisha Ortodokse feston kujtimin e tij më 22 Janar.
 
 
Line 506 ⟶ 509:
'''Titi'''
 
Titi “duke qenë grek”, pra i parrethprerë (Gal. 2:3), d.m.th. idhujtar, e kishte prejardhjen ndoshta nga Antiokia. U konvertua nga predikimi i apostull Pavlit dhe u bë pasues i çmuar dhe bashkëpunëtor i tij, meqë shquhej për karakter të fuqishëm e të pathyeshëm ndaj vështirësive. Shoqëroi mësuesin e tij në Jerusalem, për Sinodin Apostolik në vitin 49 (Gal. 2:1) Së bashku me Pavlin ungjillëzoi Krishtin shpëtimtar në Efes (54-58). Më vonë arriti të përfundonte me sukses (rreth vitit 57) një mision të vështirë në Kishën e Korinthit (2 Kor. 7:6,13; 12:17-18). Apostull Pavli e dërgoi në Kretë, që të organizojë Kishën atje, me seli qytetin e lashtë të Gortinës, ku qëndroi deri në fjetjen e tij në pleqëri të thyer. Në Letrën e tij “Titit“''Titit, birit të vërtetë”vërtetë''” (1:4), Pavli porosit “që“''që të korrigjojë mangësitë”mangësitë''” duke vendosur episkopë të denjë (1:5-9) duke këshilluar dhe përsosur kategoritë e ndryshme të besimtarëve, duke meshuar e punuar pa pushim (2:1-3:11). U varros në Gortinë dhe pas shumë shekujsh lipsani i tij u transferua në Kishën e Shën Markut, në Venedik, por në maj 1966 u kthye në ishullin e tij. Kisha Ortodokse feston kujtimin e tij më 25 gusht.
 
 
Line 512 ⟶ 515:
'''VARNAVA (BARNABA)'''
 
Nga Josi, që quhej fillimisht, mori emrin Varnava .Udhëhoqi apostull Pavlin në fillimet e kthimit të tij në besimin e krishterë. Ishte hebre levit nga Qiproja, “një“''një njeri i mirë dhe plot me Shpirt të Shenjtë e besë”besë''”(Vep. 11: 24), tepër human, kishte shitur arën e tij dhe paratë i hodhi në arkën e përbashkët të Kishës.
 
U dërgua së bashku me Pavlin në Qipro dhe në Azinë e Vogël. Në vitin 49 morën pjesë në Sinodin Apostolik të Jerusalemit, ku çliruan të krishterët nga dispozitat judaike. Më pas, teksa programonin një udhëtim të dytë, u ftohën me njëri-tjetrin, sepse Pavli nuk e donte nipin e Varnavës, Markun, pasi ky e kishte braktisur gjatë udhëtimit të parë. Kështu Varnava mori me vete Markun dhe lundroi drejt Qipros. Dy apostujt, nga sa duket, bashkëpunuan përsëri në vitin 56. Sipas të gjitha gjasave, Varnava veproi më pas në Aleksandri, Romë, ndoshta edhe në Milano. Së fundi, izraelitët e Salaminës së Qipros, duke pasur smirë ndaj krijuesit e Kishës së atjeshme, e vranë. Lipsani i tij i nderuar u gjet më 488, duke mbajtur në kraharor Ungjillin sipas Mattheut. Kisha Ortodokse feston kujtimin e tij më 11 qershor.
Line 520 ⟶ 523:
'''Dhjakonët PROHORI, NIKANORI, TIMONI, PARMENAI'''
 
Së bashku me Stefanin dhe Filipin, përbëjnë grupin e shtatë dhjakonëve, të cilët u zgjodhën dhe hirotonisën prej të Dymbëdhjetë Apostujve, për t’iu lehtësuar pjesën e shërbimit. Nikolla (edhe ky prej shtatë dhjakonëve) nuk nderohet si shenjtor, sepse, sipas mendimit të shumicës së Etërve, ishte krijuesi i herezisë së shëmtuar dhe imorale të Nikollaitëve shih Zbulesën Hyjnore (Apok. 2:14-15). Megjithatë ekziston dhe mendimi se ai vetë bëri një jetë të pastër, por pasuesit e tij e keqinterpretuan një frazë të tij dhe devijuan. Dhjakonët më vonë iu përkushtuan gjithashtu misionarizmit. Tradita na informon për këta të katërt. Prohori ndihmoi [[Ungjilli i Gjonit|Joan Ungjillorin]] e Theologun (26 shtator), vuajtën së bashku dhe, sipas diktimit të tij, shkroi Apokalipsin (Zbulesën hyjnore). Pas jetëndërrimit të Joan Ungjillorit, shërbeu si episkop i Nikomedisë në brigjet aziatike të Propondidhës, ku u preh pas një punë baritore rezultative. Nikanori fjeti në paqe të njëjtën ditë që u martirizua Stefani, megjithëse “Veprat e Apostujve” nuk e përmendin. Timoni u bë prej apostujve episkop i Vostronëve të Arabisë. Meqë atje u përpoq ashpër dhe bëri shumë të krishterë, u rrah prej idhujtarëve dhe u dogj në zjarr. Në fund Parmenai, pasi i shërbeu me devocion vëllezërve, u sëmur dhe dha frymë përpara apostujve, të cilët dhe e varrosën. Kisha Ortodokse feston kujtimin e tyre më 28 korrik.