|
Perandorisë'''Perandoria Achaemenid''' (550-330 pes), i njohur edhe si '''Perandoria''' '''Persiane''', ishte shteti pasues i Perandorisë Mediane, pushtet mbi pjesë e rëndësishme e çfarë do të bëhet e Madhe [[Irani]]. Persishtja dhe Perandorisë Mediana të marra së bashku janë të njohur edhe si ''Medo-Persian Empire'', duke pasuar Neo-perandorisë asiriane. Kjo u pasua nga ana e tij nga Perandoria Seleucid.
[[Skeda:Map of the Achaemenid Empire.jpg|parapamje|Persia]]
Në kulmin e pushtetit të saj, perandoria e përfshiu përafërsisht 8 milion km².[1][2] Perandoria ishte falsifikuar nga [[Kiri i Madh]], dhe u shtri në tre kontinente, duke përfshirë edhe territoret e Iranit, Afganistanit[[Afganistani]]t dhe Pakistanit[[Pakistani]]t, pjesë të Azisë Qendrore, [[Anadolli|Azi të vogla]], Thrakë, shumë të rajoneve bregdetare të Detit të Zi, [[Iraku]], Arabia Saudite e veriut, [[Jordania]], [[Palestina]], [[Izraeli]], [[Libani]], [[Siria]], dhe të gjitha qendrat e rëndësishme popullsia e Egjiptit[[Egjipti]]t të lashtë deri në perëndim të Libisë[[Libi]]së. Vihet re në historinë perëndimore si armik të qytetit shteteve greke gjatë luftërave greko-persiane, për të liruar çifutët nga Babylonian robërisë së tyre, dhe për të krijimit të aramaike si gjuhë zyrtare të perandorisë së. Perandoria Persian Achaemenid u pushtua nga Alexander III e maqedonase, pas së cilës ai u rrëzua dhe u shpërbë në 330 p.e.s. në atë që më vonë u bë dinastisë Ptolemeut dhe perandorive Seleucid.
Në histori universale rolin e perandorisë persiane të themeluar nga Kirit të Madh shtrihet në modelin e tyre shumë i suksesshëm për administrimin e centralizuar dhe e një qeverie të punojnë për të përfituar dhe fitim të gjitha.
== Historia ==
Dominimi Persian nga perandoria e Achaemenidëve mbi popullin iranian filloi nga një zgjerim i dinastisë Achaemenide që zgjerohet në pushtet në fillim të klanit të tyre mbi Persianët e sipër, ndoshta, prapa në shekullin e 9 pes. Eponym të kësaj dinastie ishte Achaemenes (Persishte e vjetër: Haxāmaniš, një kompleks bahuvrihi përkthyer me "ka mendjen e një shoku").[4] Achaemenes edhe në qoftë se ai ishte një personazh historik, mund të ketë ndërtuar Parsumash shtetit. Teispes (Cišpi), i cili ishte i pari për të marrë titullin Mbret i Anšān pas konfiskimit të qytetit Anšān nga Elamites dhe zgjerimit mbretëria e tij për të përfshirë Persis.[3] sundimtarët e hershëm Teispid e Achaemenids, identifikohet vazhdimisht veten e tyre me emrin indigjene të malėsisė Elamite , Anshanite. Për më tepër, nuk është e nuk e përmend në Achaemenes Gjenealogji of Teispids, në Kir Cylender.[5] Sipas Kirit, cilindër[6] dhe mbishkrimet e tjera, Teispes kishte një djalë të quajtur Kir pasuar ati i tij si "Mbret i Anshan".
Nuk ka argumente[7] në favor të parë të mbajtur më parë se mbretëria e Teispes mund të ketë qenë e ndarë në mes të Kirit dhe Ariaramnes vëllai i tij (Ariyāramna, "Duke iranianët në paqe"),[8] të cilët u doli nga e tyre përkatëse bijtë Kambizi I Anshan (Kambūjiya, "Plaku"), dhe Arsames (Aršāma "Një mund të Hero's") e Persis, duke krijuar kështu dy degët e shtëpisë mbretërore Achaemenid.
== Formimi dhe zgjerimi i perandorisë ==
|
