Wikipedia

Monarkia romake: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
→‎top: përmirësime teknike, zëvendësova: Prill → prill duke përdorur AWB
Krijuar nga përkthimi i faqes "Roman Kingdom"
Rreshti 1:
[[Skeda:She-wolf suckles Romulus and Remus.jpg|thumb|left|Sipas legjendës, [[Roma]] u themelua në vitin 753 para Krishtit nga Romuli dhe Remi, që u rritën nga një [[ujku|ujkonjë]].]]
'''Monarkia romake''' ([[latinisht]]: ''Regnum Romanum''; 753 para erës sonë–509 para erës sonë) sipas një [[Legjenda|legjende]], [[Roma]] u themelua më [[21 prill]], 753 para lindjes së Krishtit nga vëllezërit binjakë që e kishin origjinën nga princi trojan [[Enea]].<ref>Adkins, 1998. page 3.</ref> '''Romuli''' dhe '''Remi''' ishin nipa të mbretit latin, Numitorit të [[Alba Longa|Alba Longës]]. [[Mbreti]] u rrëzua nga froni nga vëllai i tij mizor Amuliusi ndërsa vajza e Numitorit, Rea Silva, lindi Remin dhe Romulin.<ref name="FoundofRome">[http://www.roman-empire.net/founding/found-index.html The Founding of Rome]. Retrieved 2007-3-8.</ref><ref name="Livy8">Livy, 1998. page 8.</ref> Rea Silva ishte një virgjëreshë e Vestës që u përdhunua nga Marsi, duke i bërë vëllezërit gjysmë-hyjnorë.
 
{{Shtet historik|EMRI_SHQIP=Mbretëria Romake|VITI_KRIJIMI=753 pr.K|VITI_SHPËRBËRJA=509 pr.K|HARTA=Platner - Ancient Rome city growth.jpg|STEMA_FIGURA=Capitoline Wolf of Roman Kingdom.svg|GJUHË_TË_FOLURA=Latinishte e vjetër|FORMA_QEVERISJES=Monarki zgjedhëse/elektive|kryetari1=asdad}} '''Mbretëria Romake''', e përmendur edhe si '''monarkia Romake''', ose '''periudha mbretërore e Romës së lashtë''', ishte periudha më e hershme e [[Roma e lashtë|historisë Romake]], kur qyteti dhe territori i tij qeveriseshin nga mbretërit.
Mbreti i ri ishte i frikësuar prej Romulit dhe Remit se mos ata ia merrnin fronin, kështu që ai vendosi t’i mbysë.<ref name="Livy8" /> Një ujkonjë (ose [[gruaja]] e një bariu në disa versione) i shpëtoi dhe i rriti ata dhe kur ata arritën moshën e pjekurisë, ata i rikthyen fronin e Alba Longës Numitorit.<ref name="CaesarandChrist">Durant, 1944. Pages 12-14.</ref><ref>Livy, 1998. pages 9-10.</ref>
 
Pak është e sigurt për historinë e mbretërisë, pasi asnjë dokument dhe pak mbishkrime nga koha e mbretërve kanë mbijetuar, dhe tregimet e kësaj periudhe të shkruar gjatë [[Republika Romake|Republikës]] dhe [[Perandoria Romake|Perandorisë]] mendohet se bazohen në gojëdhëna. Sipas këtyre legjendave, Mbretëria Romake nisi me [[ Themelimi i Romës |themelimin]] e qytetit ''rreth vitit'' 753 para Krishtit, me vendbanimet përreth [[ Palatine Hill |Kodrës Palatine]] përgjatë lumit [[ Tiber |Tiber]] në qendër të [[Italia|Italisë]], dhe përfundoi me [[ Përmbysja e monarkisë Romake |përmbysjen e mbretërve]] dhe krijimin e Republikës ''rreth vitit'' 509 para Krishtit.
Binjakët themeluan [[qyteti]]n e tyre, por Romulusi e vrau Remin gjatë një grindjeje për sundimin si mbret i Romës, megjithëse disa burime thonë se grindja ishte për arsyen se emri i kujt do t’i vendosej qytetit.<ref>Roggen, Hesse, Haastrup, Omnibus I, H. Aschehoug & Co 1996</ref> Romulusi ishte burimi i emrit të qytetit.<ref>Livy, 1998. pages 10-11.</ref> Meqë qyteti kishte ngelur me shumë pak gra, legjenda thotë se latinët ftuan sabinët në një festival dhe vodhën femrat e tyre që ishin të pamartuara, duke çuar në integrimin e latinëve me sabinët.<ref>[http://ancienthistory.about.com/cs/grecoromanmyth1/a/mythslegends_3.htm Myths and Legends- Rome, the Wolf, and Mars]. Retrieved 2007-3-8.</ref>
 
== Origjina ==
Një legjendë tjetër e regjistruar nga historiani grek Dionisi i Halikarnasusit thotë se princi Enea drejtoi një grup trojanësh në një udhëtim në [[Deti|det]]. Pas një kohe të gjatë në ujërat e ashpra, ata zbarkuan në buzë të lumit Tiber. Jo gjatë pas zbarkimit, burrat donin të vazhdonin rrugën në det, por gratë që po udhëtonin nuk donin të iknin. Një grua, e quajtur Roma, sugjeroi gratë të digjnin anijet për të mos lejuar largimin. Në fillim, burrat ishin të inatosur me Romën, por më vonë ata e kuptuan se ata ndodheshin në një vend ideal për tu vendosur. Ata i vunë vendit emrin e gruas që dogji anijet e tyre.<ref>Mellor, Ronald and McGee Marni, ''The Ancient Roman World'' p. 15|Citation date March 15, 2009</ref>
[[Skeda:135_Regia_tessons_etrusques.JPG|parapamje| Copa të pllakave dekorative prej [[ terrakote |terrakote]], shekulli 6 para Krishtit (Mbretëria Romake dhe [[ Arti etrusk |periudha Etruske]]), të gjetura në [[ Forumi Romak |Forumin Romak]], tani në Muzeun e Banjave Diokleciane, Romë ]]
Vendi i themelimit të Mbretërisë Romake (dhe [[Republika Romake|Republikës]] eventuale dhe [[Perandoria Romake|Perandorisë]]) kishte një va ku dikush mund të kalonte lumin [[ Tiber |Tiber]] në Italinë qendrore. Kodra Palatine dhe kodrat përreth saj siguruan pozicione lehtësisht të mbrojtshme në rrafshinën e gjerë pjellore që i rrethonte. Secili prej këtyre tipareve kontribuoi në suksesin e qytetit.
 
Versioni tradicional i historisë Romake, i cili ka ardhur tek ne kryesisht përmes [[Tit Livi|Livit]] (64 ose 59 pr.K. - 12 ose 17 p.K), [[Plutarku|Plutarkut]] (46–120) dhe [[Dionisi i Halikarnasit|Dionisit të Halikarnasit]] (rreth 60 pr.K. - pas 7 pr.K.), rrëfen se një seri prej shtatë mbretërve sunduan vendbanimin në shekujt e parë të Romës. Kronologjia tradicionale, e kodifikuar nga [[Varroni|Varro]] (116 pr.K. - 27 pr.K.), lejon 243 vjet për mbretërimin e tyre të kombinuar, një mesatare prej gati 35 vjet. Që nga vepra e [[Barthold Georg Niebuhr]], studimet moderne në përgjithësi e kanë shpërfillur këtë skemë. [[ Gauls |Galët]] shkatërruan shumë nga të dhënat historike të Romës kur ata shkatërruan qytetin pas [[ Beteja e Allia-s |Betejës së Alia-s]] në 390 pr.K. (sipas Varro; sipas [[Polibi|Polibit]], beteja ndodhi në 387/6), dhe ajo që mbeti ra pre e kohës ose grabitjes. Duke mos patur dokumente të mbijetuara prej asaj kohe, të gjitha rrëfimet e mbretërve Romakë duhet të analizohen me kujdes.<ref>
Qyteti i Romës u zgjerua rreth një vau të lumit Tiber, një kryqëzim [[Rruga|rrugësh]] plot trafik dhe tregti.<ref name=autogenerated3>a</ref> Sipas të dhënave arkeologjike, fshati i Romës ka mundësi të jetë themeluar dikur rreth shekullit të 8-të p.e.s, megjithëse mund të shkojë deri në [[Shekulli X p.e.s.|shekullin e 10-të p.e.s]] nga fiset latine të [[Italia|Italisë]], në majë të kodrës Palatine.<ref>Matyszak, 2003. page 19.</ref><ref>Duiker, 2001. page 129.</ref>
{{Cite book|last=Asimov|first=Isaac|title=Asimov's Chronology of the World|location=New York|publisher=HarperCollins|edition=|year=1991|isbn=0-06-270036-7|page=[https://archive.org/details/asimovschronolog00asim_0/page/69 69]|url=https://archive.org/details/asimovschronolog00asim_0}}</ref><ref>Matyszak 2003, p. 12.</ref>
 
== Monarkia ==
Etruskët, që më parë ishin vendosur në [[Veriu (gjeografi)|veri]] të Etrurias, duket se kanë vendosur pushtet [[Politika|politik]] në rajonin e Romës rreth fundit të shekullit të 7-të p.e.s, duke formuar elitën mbretërore dhe [[Aristokracia|aristokratike]]. Etruskët, siç duket, e humbën fuqinë në zonë në fund të shekullit të 6-të p.e.s, dhe në atë pikë, fiset e hershme latine dhe sabine rishpikën [[Qeveria|qeverinë]] e tyre duke krijuar një republikë, me shumë më tepër kufizime në aftësitë e sunduesit për të ushtruar fuqinë.<ref>''Ancient Rome and the Roman Empire'' by Michael Kerrigan. [[Dorling Kindersley]], London: 2001. ISBN 0-7894-8153-7. page 12.</ref>
Mbretërit, duke përjashtuar [[ Romulus |Romulin]], i cili sipas legjendës mbajti detyrën për shkak se ishte themeluesi i qytetit, u zgjodhën të gjithë nga populli i Romës për të shërbyer gjatë gjithë jetës, asnjë nga mbretërit nuk u mbështet në forcën ushtarake për të fituar ose mbajtur fronin.
 
Simboli i mbretërve të Romës ishin dymbëdhjetë [[ liktor |Liktorët]] që mbanin [[ fasces |fasces]] që mbante sëpatat, e drejta për t'u ulur mbi një [[ Karrige kurore |karrige Curule]], [[Toga (veshje)|Toga Picta]] vjollcë, këpucë të kuqe, dhe një [[Diadema|diademë]] të bardhë rreth kokës. Nga të gjitha këto shenja, më e rëndësishmja ishte toga vjollcë.
Tradita romake dhe të dhënat [[Arkeologjia|arkeologjike]] e tregojnë Forumin Romak (Forum Romanum) si vatrën e mbretit dhe gjithashtu zanafillën e qendrës fetare. Numa Pompiliusi ishte mbreti i dytë i Romës, duke pasuar Remin dhe Romulin. Ai filloi [[projekti]]n e ndërtesave madhështore me pallatin e tij mbretëror të quajtur Regia dhe ndërtimin e kompleksit të virgjëreshave të Vestës.
 
=== Shef ekzekutiv ===
==Shiko edhe==
Mbretit i jepej autoritet suprem ushtarak, ekzekutiv dhe gjyqësor përmes përdorimit të [[ Imperium |imperiumit]], i dhënë zyrtarisht mbretit nga [[ Comitia Curiata |Comitia Curiata]] me kalimin e ''[[ Lex curiata de imperio |Lex curiata de imperio]]'' në fillim të mbretërimit të secilit mbret. Imperiumi i mbretit mbahej për gjithë jetën dhe e mbronte atë që të mos dilte në gjyq për veprimet e tij. Meqenëse mbreti ishte pronari i vetëm i imperiumit në Romë në atë kohë, ai zotëronte pushtetin më të madh [[ Fuqia ekzekutive |ekzekutiv]] dhe autoritet ushtarak të pakontrolluar si [[ Komandant i Përgjithshëm |komandant i përgjithshëm]] i të gjitha [[ Legjion romak |legjioneve]] të Romës. Gjithashtu, ligjet që i mbanin qytetarët të sigurt nga keqpërdorimi i magjistratëve të imperiumit nuk ekzistonin gjatë periudhës monarkike.
* [[Roma e lashtë]]
* [[Republika Romake]]
* [[Perandoria Romake]]
 
Një fuqi tjetër e mbretit ishte fuqia për të emëruar ose kandiduar të gjithë zyrtarët në zyra. Mbreti emëronte një ''[[ tribunë |tribunus celerum]]'' për të shërbyer si tribunin e fisit Ramnes në Romë dhe si komandantin e truprojës personale të mbretit, ''[[ Celeres |celeres]]''. Mbretit i kërkohej të caktonte tribunin kur merrte detyrën dhe tribuni linte detyrën pas vdekjes së mbretit. Tribuni ishte i dyti pas mbretit dhe gjithashtu zotëronte fuqinë për të mbledhur [[ Asamble Kuriate |Asamblenë Kuriate]] dhe të paraqiste legjislacionin para saj.
==Burimet==
{{Reflist}}
 
Një oficer tjetër i emëruar nga mbreti ishte ''[[ Praefectus urbi |praefectus urbi]]'', i cili vepronte si kujdestar i qytetit. Kur mbreti nuk ishte në qytet, prefekti mbante të gjitha fuqitë dhe aftësitë e mbretit, madje deri në atë pikë sa t'i jepej imperium ndërsa ishte brenda qytetit.
{{Roma e lashtë}}
 
Mbreti madje mori të drejtën të ishte personi i vetëm që të emëronte [[ Patriciani (Roma e lashtë) |patricë]] në [[ Senati i Mbretërisë Romake |Senat]].
 
=== Kryeprift ===
Ajo që dihet me siguri është se vetëm mbreti posedonte të drejtën e studimit të fluturimit të zogjve në emër të Romës si krye[[augur]] i saj, dhe asnjë biznes publik nuk mund të kryhej pa vullnetin e perëndive të bëra të ditur nëpërmjet mënyrës së fluturimit të zogjve. Populli e njihte mbretin si ndërmjetës midis tyre dhe perëndive (krh. ''Pontifex'' Latin, "ndërtues i urës", në këtë kuptim, midis njerëzve dhe perëndive) dhe kështu e shikonte mbretin me mahnitje. Kjo e bëri mbretin kryetarin e [[Mitologjia romake|fesë kombëtare]] dhe shefin ekzekutiv të saj. Duke pasur fuqinë për të kontrolluar [[ Kalendari romak |kalendarin romak]], ai kryente të gjitha ceremonitë fetare dhe emëronte zyra të ulta fetare dhe oficerë. Thuhet se Romuli vetë i themeloi augurët dhe besohet të ketë qenë auguri më i mirë i të gjithëve. Në të njëjtën mënyrë, Mbreti [[ Numa Pompilius |Numa Pompilius]] krijoi pontiferët dhe përmes tyre zhvilloi themelet e [[Feja romake|dogmës fetare të Romës]].
 
=== Kryelegjislator ===
Nën mbretërit, Senati dhe Asambleja Kuriate kishin shumë pak fuqi dhe autoritet. Ata nuk ishin të pavarur pasi u mungonte e drejta për t'u takuar së bashku dhe për të diskutuar çështjet e shtetit në mënyrë të pavarur. Ata mund të thirreshin së bashku vetëm nga mbreti dhe mund të diskutonin vetëm gjërat që mbreti shtronte para tyre.
 
Ndërsa Asambleja Curiate kishte fuqinë për të miratuar ligje që ishin paraqitur nga mbreti, Senati ishte praktikisht një këshill nderi. Mund ta këshillonte mbretin për veprimet e tij por në asnjë mënyrë nuk mund ta pengonte atë të vepronte. E vetmja gjë që mbreti nuk mund të bënte pa miratimin e Senatit dhe Asamblesë Kuriate ishte të shpallte luftë kundër një vendi të huaj.
 
=== Kryegjyqtar ===
Imperiumi i mbretit i jepte fuqi ushtarake dhe e kualifikoi atë të jepte gjykim juridik në të gjitha rastet si kryetari i gjykatës së Romës. Megjithëse ai mund të caktonte pontiferë të vepronin si gjyqtarë të vegjël në disa raste, ai kishte autoritet suprem në të gjitha rastet e paraqitura para tij, si civile ashtu edhe kriminale. Kjo e bëri mbretin suprem në kohë lufte dhe paqe. Ndërsa disa shkrimtarë besonin se nuk kishte apel kundrejt vendimeve të mbretit, të tjerë besonin se një propozim për apel mund të paraqitej para mbretit nga çdo [[ Patriciani (Roma e lashtë) |patric]] gjatë një mbledhjeje të [[ Kuvendet romake |Asamblesë Kuriate]].
 
Për të ndihmuar mbretin, një këshill e këshillonte atë gjatë gjithë gjyqeve, por ky këshill nuk kishte fuqi të kontrollonte vendimet e mbretit. Gjithashtu, dy detektivë kriminalë (Quaestores Parricidi) emëroheshin nga ai, si dhe një gjykatë penale dy-vetëshe (Duumviri Perduellionis) e cila mbikqyrte raste të [[ tradhti |tradhtisë]]. Sipas [[Tit Livi|Livit]], [[ Lucius Tarquinius Superbus |Lucius Tarquinius Superbus]], mbreti i shtatë dhe i fundit i Romës, gjykoi çështjet kriminale kapitale pa këshillat e këshilltarëve, duke krijuar kështu frikë midis atyre që mund të mendonin ta kundërshtonin.<ref>[[Livy]], [[Ab urbe condita libri (Livy)|Ab urbe condita]], [[wikisource:From the Founding of the City/Book 1#49|1.49]]</ref>
 
=== Zgjedhja e mbretërve ===
Sa herë që vdiste një mbret, Roma hynte në një periudhë ''interregnum''. Fuqia e lartë e shtetit i kalonte Senatit, i cili ishte përgjegjës për gjetjen e një mbreti të ri. Senati mblidhej dhe emëronte një nga anëtarët e vet - [[ Interrex |interreksin]] - për të shërbyer për një periudhë prej pesë ditësh me qëllimin e vetëm për të emëruar mbretin tjetër të Romës. Nëse asnjë mbret nuk kandidohej në fund të pesë ditëve, me dakordësinë e Senatit, interrex emëronte një Senator tjetër për ta pasuar atë për një mandat tjetër pesë-ditor. Ky proces vazhdonte derisa të zgjidhej një mbret i ri. Pasi interreksi gjente një kandidat të përshtatshëm për mbretërinë, ai e sillte të nominuarin para Senatit dhe Senati do ta rishikonte. Nëse Senati e kalonte kandidatin, interreksi mblidhte Asamblenë Kuriate dhe kryesonte atë gjatë zgjedhjes së Mbretit.
 
Pasi të propozohej në Asamblenë Kuriate, populli i Romës mund ta pranonte ose refuzonte. Nëse pranohej, mbreti i zgjedhur nuk e merrte menjëherë detyrën. Dy akte të tjera duhej të ndodhnin përpara se atij t'i jepej autoriteti dhe fuqia e plotë mbretërore.
 
Së pari, ishte e nevojshme për të marrë vullnetin hyjnor të perëndive që respektonin emërimin e tij me anë të studimit të fluturimit të zogjve, pasi mbreti do të shërbente si kryeprift i Romës. Kjo ceremoni kryhej nga një [[augur]], i cili e drejtonte mbretin e zgjedhur në kala, ku e vendoste në një ulëse prej guri ndërsa njerëzit prisnin më poshtë. Nëse shpallej i denjë për mbretërinë, auguri njoftonte se perënditë kishin dhënë shenja të favorshme, duke konfirmuar kështu karakterin priftëror të mbretit.
 
Akti i dytë që duhej të kryhej ishte dhënia e [[ Imperium |imperiumit]] ndaj mbretit. Vota e mëparshme e Asamblesë Kuriate përcaktonte vetëm se kush do të ishte mbret, dhe me atë akt nuk i dhuronte atij fuqinë e nevojshme mbretërore. Në përputhje me rrethanat, vetë mbreti i propozonte Asamblesë Kuriate një ligj që i jepte atij imperium, dhe Asambleja Kuriate duke votuar në favor të ligjit e jepte atë.
 
Në teori, njerëzit e Romës zgjidhnin drejtuesin e tyre, por Senati kishte pjesën më të madhe të kontrollit mbi procesin.
 
=== Senati ===
Sipas legjendës, [[ Romulus |Romuli]] themeloi [[ Senati i Mbretërisë Romake |Senatin]] pasi themeloi Romën duke zgjedhur personalisht burrat më fisnikë (burra të pasur me gra dhe fëmijë të ligjshëm) për të shërbyer si këshill për qytetin. Si i tillë, Senati ishte këshilli këshillimor i Mbretit si [[ Këshilli i Shtetit |Këshilli i Shtetit]]. Senati ishte i përbërë nga 300 senatorë, me 100 senatorë që përfaqësonin secilin nga tre fiset e lashta të Romës: fiset Ramnes ([[ Latins (fis italisht) |Latinët]]), Titet ([[Sabinët]]) dhe Luceres ([[Etruskët]]). Brenda secilit fis, një Senator zgjidhej nga secili nga dhjetë [[ curiae |curiae]] të fisit. Mbreti kishte autoritetin e vetëm për të emëruar senatorët, por kjo përzgjedhje bëhej në përputhje me zakonin e lashtë.
 
Nën monarkinë, Senati posedonte shumë pak fuqi dhe autoritet pasi mbreti mbante pjesën më të madhe të pushtetit politik të shtetit dhe mund t'i ushtronte ato pushtete pa miratimin e Senatit. Funksioni kryesor i Senatit ishte të shërbente si këshilli i mbretit dhe të ishte koordinatori i tij legjislativ. Pasi legjislacioni i propozuar nga mbreti të kalonte Comitia Curiata, Senati mund të vinte veton ose ta pranonte atë si ligj. Mbreti, sipas zakonit, do të kërkonte këshillën e Senatit për çështje madhore. Sidoqoftë, i ishte lënë të vendoste se cilat çështje, nëse kishte, silleshin para tyre dhe ai ishte i lirë të pranonte ose të refuzonte këshillat e tyre siç e shihte të arsyeshme. Vetëm mbreti zotëronte fuqinë për të thirrur Senatin, përveçse gjatë [[ interval midis dy mbretërimeve |interregnum]], gjatë së cilës Senati zotëronte autoritetin për t'u mbledhur vetë.
 
== Mbretërit e Romës ==
 
; ''<small>Vite [[Anno Domini|para Krishtit]]</small>''
<timeline>
ImageSize = width:800 height:75
PlotArea = width:700 height:50 left:65 bottom:20
AlignBars = justify
 
Colors =
id:time value:rgb(0.7,0.7,1) #
id:period value:rgb(1,0.7,0.5) #
id:age value:rgb(0.95,0.85,0.5) #
id:era value:rgb(1,0.85,0.5) #
id:eon value:rgb(1,0.85,0.7) #
id:filler value:gray(0.8) # background bar
id:black value:black
 
Period = from:-753 till:-509
TimeAxis = orientation:horizontal
ScaleMajor = unit:year increment:50 start:-753
ScaleMinor = unit:year increment:5 start:-753
 
PlotData =
align:center textcolor:black fontsize:10 mark:(line,black) width:15 shift:(0,-5)
 
bar:Rulers color:era
from:-753 till:-716 text: [[Romulus]]
from:-716 till:-673 text: [[Numa Pompilius|Numa]]
from:-673 till:-642 text: [[Tullus Hostilius|Tullus]]
from:-642 till:-616 text: [[Ancus Marcius|Ancus]]
from:-616 till:-579 text: [[Lucius Tarquinius Priscus|Priscus]]
from:-579 till:-535 text: [[Servius Tullius|Servius]]
from:-535 till:-509 text: [[Lucius Tarquinius Superbus|Superbus]]
 
bar:&nbsp; color:filler
from: -753 till: -673 text:Early
from: -673 till: -616 text:Middle
from: -616 till: -509 text:Late
 
</timeline>
 
:::
 
{| class="wikitable sortable" border="0" style="margin-left:auto; margin-right:auto;" width="700px"
! Viti
! Mbreti
! Informacione të tjera
|-
| width="111px" | 753–717 pr.K.
| [[ Romulus |Romul]]
| Miti i [[Remi dhe Romuli|Romulit dhe Remit]]; themeloi Romën; themeloi Senatin Romak, ushtrinë, institucionet e para fetare.
|-
| 716–673 pr.K.
| [[ Numa Pompilius |Numa Pompilius]]
| Themeloi shumë nga institucionet më të rëndësishme fetare dhe politike të Romës; prezantoi kalendarin diellor dymbëdhjetë muaj.
|-
| 673–642 pr.K.
| [[ Tullus Hostilius |Tullus Hostilius]]
| Mposhti dhe shkatërroi [[Alba Longa]]; integroi familjet fisnike albane në aristokracinë romake.
|-
| 640–616 pr.K.
| [[ Ancus Marcius |Ancus Marcius]]
| Themeloi portin e [[ Ostia Antica |Ostia]]; mposhti [[Sabinët]] .
|-
| 616–579 pr.K.
| [[ Lucius Tarquinius Priscus |Tarquinius Priscus]]
| Zgjeroi hegjemoninë Romake mbi Latiumin; dyfishoi anëtarësinë në Senat në 600; dobësoi [[ Forumi Romak |Forumin Romak]], dhe ndërtoi [[ Cloaca Maxima |Kloaca Maxima]] dhe [[ Cirku Maksimus |Circus Maximus]].
|-
| 578-535 pr.K.
| [[ Servius Tullius |Servius Tullius]]
| [[ Fis romak |Themeloi Fiset Serviane]] dhe [[ Asamble Centuriate |centurët]]; ndërtoi [[ Tempulli i Dianës (Romë) |tempullin e Dianës]] dhe një mur të ri rreth qytetit; themeloi [[ Compitalia |Compitalia]].
|-
| 535–509 pr.K.
| [[ Lucius Tarquinius Superbus |Tarquinius Superbus]]
| Mbreti i fundit i Romës; përmbysi Servius; pushtoi qytete të ndryshme latine dhe krijoi koloni; ndërtoi [[ Tempulli i Jupiterit Optimus Maximus |tempullin e Jupiter Optimus Maximus]]; rrëzuar nga pushteti dhe krijimi i Republikës Romake.
|}
 
=== Romuli ===
[[Skeda:Rome_in_753_BC.png|alt=|parapamje|300x300px| Një hartë e Romës në vitin 753 pr.K. Ngjyrat tregojnë topografinë, me ultësira të gjelbërta dhe malësi kafe. Emrat latinë të kodrave janë në shkronja të mëdha. ]]
Djali i [[ Virgjëresha Vestale |Virgjëreshës Vestal]] [[ Rhea Silvia |Rhea Silvia]], [[ Romulus |Romuli]] legjendar ishte mbreti i parë i Romës dhe themeluesi i qytetit. Pasi ai dhe vëllai i tij binjak [[Remi dhe Romuli|Remi]] kishin rrëzuar [[ Amulius |mbretin Amulius]] të Alba dhe rikthyer vëllain e mbretit dhe gjyshin e tyre [[ Numitor |Numitor]] në fron, ata vendosën të ndërtojnë një qytet në zonën ku ishin [[ Lupercal |braktisur si foshnje]]. Pasi Remi u vra në një mosmarrëveshje, Romuli filloi ndërtimin e qytetit në [[ Palatine Hill |kodrën Palatine]]. Puna e tij filloi me fortifikimet. Ai lejoi burra të të gjitha shtresave të vinin në Romë si qytetarë, përfshirë skllevërit dhe njerëzit e lirë pa asnjë dallim.<ref>[[Livy]], ''[[Ab Urbe Condita Libri (Livy)|Ab urbe condita]]'', [[wikisource:From the Founding of the City/Book 1#8|1:8]]</ref> Atij i besohet krijimi i institucioneve fetare, juridike dhe politike të qytetit. Mbretëria u krijua unanimisht me të në krye kur Romuli thirri qytetarinë në një këshill për qëllimet e përcaktimit të qeverisë së tyre.<ref name=":0">{{Cito web|title=Titus Livius (Livy), The History of Rome, Book 1, chapter 8|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%253Atext%253A1999.02.0026%253Abook%253D1%253Achapter%253D8|website=www.perseus.tufts.edu|accessdate=2015-12-09}}</ref><ref>Everitt 2012, p. .</ref><ref>Everitt 2012, p. 22-23.</ref><ref>Matyszak 2003, p. 17.</ref>
 
Romuli themeloi [[ Senat romak |senatin]] si një këshill këshillues me emërimin e 100 prej burrave më fisnikë në komunitet. Këta njerëz që ai e quajti ''patres'', dhe pasardhësit e tyre u bënë [[ Patriciani (Roma e lashtë) |patricët]]. Për të shpërndarë pushtetin, ai e rrethoi veten me dymbëdhjetë liktorët.<ref name=":0">{{Cito web|title=Titus Livius (Livy), The History of Rome, Book 1, chapter 8|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%253Atext%253A1999.02.0026%253Abook%253D1%253Achapter%253D8|website=www.perseus.tufts.edu|accessdate=2015-12-09}}</ref><ref>He may have chosen this number from the number of the birds who foretold his sovereignty</ref> Ai krijoi tre divizione [[ Equites |kalorësish (''equites'')]], të quajtur ''centurë'': ''Ramnes'' (Romakë), ''Titet'' (pas mbretit Sabin) dhe ''Luceres'' (''Etruskë''). Ai gjithashtu e ndau popullsinë në 30 ''[[ Curia |curiae]]'', të emëruar pas 30 prej grave Sabine që kishin ndërhyrë për t'i dhënë fund luftës midis Romulit dhe Tatius. ''Curiae'' formoi njësitë e votimit në [[ Kuvendet romake |asambletë popullore]] (''Comitia Curiata'').<ref>[[Livy]], ''[[Ab Urbe Condita Libri (Livy)|Ab urbe condita]]'', [[wikisource:From the Founding of the City/Book 1#8|1:8]], [[wikisource:From the Founding of the City/Book 1#13|13]]</ref>
[[Skeda:Platner_-_Ancient_Rome_city_growth.jpg|parapamje| Rritja e rajonit të qytetit gjatë mbretërisë ]]
Romuli ishte pas një prej veprimeve më famëkeqe në historinë romake, incident i njohur zakonisht si [[ Përdhunimi i grave Sabine |përdhunimi i grave Sabine]]. Për të siguruar qytetarët e tij me gra, Romuli ftoi fiset fqinje në një festival në Romë, ku Romakët kryen një [[ Rrëmbimi i nuseve |rrëmbim masiv]] të grave të reja nga të pranishmit. Dëshmitë variojnë nga 30 në 683 gra të marra, një numër i konsiderueshëm për një popullsi prej 3.000 latinësh. Lufta filloi kur Romuli refuzoi të kthejë robërit. Pasi Sabinët bënë tre përpjekje të pasuksesshme për të pushtuar vendbanimet kodrinore të Romës, vetë gratë ndërhynë gjatë [[ Beteja e Lacus Curtius |betejës së Lacus Curtius]] për t'i dhënë fund luftës. Të dy popujt u bashkuan në një mbretëri të përbashkët, me Romulin dhe mbretin Sabin [[ Titus Tatius |Titus Tatius]] që ndanë fronin.<ref>[[Livy]], ''[[Ab Urbe Condita Libri (Livy)|Ab urbe condita]]'', [[wikisource:From the Founding of the City/Book 1#9|1:9–13]]</ref><ref>Matyszak 2003, p. 19-20.</ref><ref>Everitt 2012, p. 21-22.</ref> Përveç luftës me Sabinët, Romuli [[ Luftërat Romake-Etruske |zhvilloi luftë]] me Fidenates dhe Veientes e të tjerë.<ref>[[Livy]], ''[[Ab Urbe Condita Libri (Livy)|Ab urbe condita]]'', [[wikisource:From the Founding of the City/Book 1#14|1:14–15]]</ref>
 
Ai mbretëroi për tridhjetë e shtatë<ref>[[Livy]], ''[[Ab urbe condita (book)|Ab urbe condita]]'', 1.21</ref> ose tridhjetë e tetë<ref name="Plutarch Life of Romulus 29.7">Plutarch ''Life of Romulus'' 29.7</ref> vjet. Sipas legjendës, Romuli u zhduk në moshën pesëdhjetë e katër vjeç ndërsa rishikonte trupat e tij në Campus Martius. Ai u tha se ishte marrë deri në Malin Olimp në një shakullinë dhe u bë zot. Pas pranimit fillestar nga publiku, thashethemet dhe dyshimet për veprime dashakeqe nga patricët filluan të rriten. Në veçanti, disa menduan se anëtarët e fisnikërisë e kishin vrarë atë, copëtuar trupin e tij dhe varrosur copat në tokat e tyre.<ref>Livy ''Ab Urbe'' Book I ch.16</ref> Këto u lanë mënjanë pasi një [[ Proculus Julius |fisnik me famë]] dëshmoi se Romuli i kishte ardhur atij në një vegim dhe i tha atij se ai ishte perëndia [[ Quirinus |Quirinus]].<ref>Plutarch ''Life of Romulus'' Book I ch. 28</ref> Ai u bë, jo vetëm një nga [[ Triada e Kapitolinës |tre perënditë kryesore të Romës]], por mishërimi i vetë qytetit.<ref>Everitt 2012, p. 24-25.</ref><ref>Matyszak 2003, p. 20-21.</ref>
 
=== Numa Pompilius ===
Pasi Romuli vdiq, u bë një [[ interval midis dy mbretërimeve |interregnum]] për një vit, gjatë së cilit dhjetë burra të zgjedhur nga senati qeverisën Romën si ''[[ Interrex |interreges]]'' të njëpasnjëshëm. Nën presion popullor, Senati zgjodhi më në fund Sabinin [[ Numa Pompilius |Numa Pompilius]] për të pasuar Romulin, për shkak të reputacionit të tij për drejtësi dhe devotshmëri. Zgjedhja u pranua nga Asambleja Kuriate.<ref>[[Livy]], ''[[Ab Urbe Condita Libri (Livy)|Ab urbe condita]]'', [[wikisource:From the Founding of the City/Book 1#17|1:17–18]]</ref><ref>Everitt 2012, p. 25-26.</ref><ref>Matyszak 2003, p. 22.</ref>
 
Mbretërimi i Numës u karakterizua nga paqja dhe reforma fetare. Ai ndërtoi një tempull të ri për [[ Janus |Janus]] dhe, pasi vendosi paqen me fqinjët e Romës, mbylli dyert e tempullit për të treguar gjendjen e paqes. Ato mbetën të mbyllura për pjesën tjetër të mbretërimit të tij.<ref name="ReferenceA">[[Livy]], ''[[Ab Urbe Condita Libri (Livy)|Ab urbe condita]]'', [[wikisource:From the Founding of the City/Book 1#19|1:19]]</ref> Ai themeloi [[ Virgjëreshat Vestale |Virgjëreshat Vestal]] në Romë, si dhe [[ Salii |Salii]], dhe [[ prift romak |flamenët]] për [[ Jupiteri (mitologjia) |Jupiterin]], [[ Marsi (mitologjia) |Marsin]] dhe Quirinus. Ai gjithashtu krijoi zyrën dhe detyrat e [[ Pontifex Maximus |Pontifex Maximus]]. Numa mbretëroi për 43 vjet.<ref>[[Livy]], ''[[Ab Urbe Condita Libri (Livy)|Ab urbe condita]]'', [[wikisource:From the Founding of the City/Book 1#20|1:20]]</ref><ref>Matyszak 2003, p. 25.</ref> Ai reformoi [[ Kalendari romak |kalendarin romak]] duke e spostuar atë për vitin diellor dhe hënor, si dhe duke shtuar muajt janar dhe shkurt për të sjellë numrin e përgjithshëm të muajve në dymbëdhjetë.
 
=== Tullus Hostilius ===
[[ Tullus Hostilius |Tullus Hostilius]] ishte po aq luftarak sa Romuli kishte qenë dhe krejtësisht ndryshe nga Numa, pasi atij i mungonte respekti për perënditë. Tullus filloi luftë kundër [[Alba Longa]], [[ Luftërat Romake-Etruske |Fidenae]], [[ Luftërat Romake-Etruske |Veii]] dhe [[ Luftërat Romake-Sabine |Sabinët]]. Gjatë sundimit të Tullus, qyteti Alba Longa u shkatërrua plotësisht dhe Tullus integroi popullsinë e tij në Romë.<ref>Matyszak 2003, p. 26-28.</ref>
 
Tullus i atribuohet ndërtimi i një shtëpie të re për Senatin, [[ Curia Hostilia |Curia Hostilia]], e cila mbijetoi për 562 vjet pas vdekjes së tij.
 
Sipas Livit, Tullus e la pas dore adhurimin e perëndive derisa, në fund të mbretërimit të tij, ai u sëmur dhe u bë supersticioz. Megjithatë, kur Tullus thirri Jupiterin dhe iu lut për ndihmë, Jupiteri iu përgjigj me një rrufe që dogji mbretin dhe shtëpinë e tij deri në hi.<ref>[[Livy]], ''[[Ab Urbe Condita Libri (Livy)|Ab urbe condita]]'', [[wikisource:From the Founding of the City/Book 1#31|1:31]]</ref><ref>Matyszak 2003, p.29.</ref>
 
Mbretërimi i tij zgjati 31 vjet.
 
=== Ancus Marcius ===
Pas vdekjes misterioze të Tullusit, Romakët zgjodhën një mbret paqësor dhe fetar në vendin e tij, nipin e Numës, [[ Ancus Marcius |Ancus Marcius]]. Ashtu si gjyshi i tij, Ancus bëri pak për të zgjeruar kufijtë e Romës dhe luftoi vetëm për të mbrojtur territorin. Ai gjithashtu ndërtoi burgun e parë të Romës në [[ Kapitoline Hill |Kodrën Kapitoline]].<ref>Matyszak 2003, p. 30.</ref>
 
Ancus fortifikoi më tej Kodrën e [[ Janiculum |Janiculum]] në bregun perëndimor dhe ndërtoi urën e parë përtej [[ Lumi Tiber |lumit Tiber]]. Ai gjithashtu themeloi portin e [[ Ostia Antica (siti arkeologjik) |Ostia]] në [[ Deti Tirren |Detin Tirren]] dhe themeloi veprat e para të kripës së Romës, si dhe [[ Ujori (furnizimi me ujë) |ujësjellësin]] e parë të qytetit. Roma u rrit, ndërsa Ancus përdori [[Diplomacia|diplomacinë]] për të bashkuar paqësisht qytetet më të vogla përreth në aleancë me Romën. Kështu, ai arriti pushtimin e Latinëve dhe i zhvendosi ata në [[ Aventine Hill |kodrën Aventine]], duke formuar kështu shtresën [[ njeri i pagdhendur |plebease]] të Romakëve.<ref>Matyszak 2003, p. 31.</ref>
 
Ai vdiq një vdekje natyrale, si gjyshi i tij, pas 25 vjetësh si mbret, duke shënuar fundin e mbretërve Latino-Sabinë të Romës.
 
=== Lucius Tarquinius Priscus ===
[[ Lucius Tarquinius Priscus |Lucius Tarquinius Priscus]] ishte mbreti i pestë i Romës dhe i pari i lindur si [[ Etruria |etrusk]]. Pasi emigroi në Romë, ai u afrua me Ancus, i cili më vonë e adoptoi si bir. Pas ngjitjes në fron, ai bëri luftëra kundër Sabinëve dhe Etruskëve, duke dyfishuar madhësinë e Romës dhe duke sjellë thesare të mëdha në qytet. Për të akomoduar fluksin e popullsisë, kodrat [[ Aventine Hill |Aventine]] dhe [[ Kodër Caelian |Caelian]] u populluan <ref>Everitt 2012, p. 30</ref>
 
Një nga reformat e tij të para ishte shtimi i 100 anëtarëve të rinj në Senat nga fiset e pushtuara Etruske, duke çuar numrin e përgjithshëm të senatorëve në 200. Ai përdori thesaret që Roma kishte fituar nga pushtimet për të ndërtuar monumente të madhështore për Romën. Midis këtyre ishin sistemet e kanalizimeve të Romës, [[ Cloaca Maxima |Cloaca Maxima]], të cilën ai e përdori për të tharë zonën kënetore midis Shtatë Kodrave të Romës. Në atë vend, ai filloi ndërtimin e [[ Forumi Romak |Forumit Romak]]. Ai gjithashtu themeloi lojërat romake.
 
Priscus inicioi projekte të mëdha ndërtimi, përfshirë urën e parë të qytetit, [[ Pons Sublicius |Pons Sublicius]].<ref>Everitt 2012, p. 28</ref> Më i famshmi është [[ Cirku Maksimus |Circus Maximus]], një stadium gjigand për garat me [[ koçi |qerre]]. Pas kësaj, ai filloi ndërtimin e tempullit-kështjellë për perëndinë Jupiter në Kodrën Kapitoline. Sidoqoftë, para se të mbaronte, ai u vra nga një prej djemve të Ancus Marcius, pas 38 vjetësh si mbret. Mbretërimi i tij mbahet mend më së shumti për krijimin e simboleve romake të zyrave ushtarake dhe civile, dhe [[ Triumfi Romak |triumfit Romak]], duke qenë romaku i parë që festoi një të tillë.<ref>Matyszak 2003, p. 36.</ref>
 
=== Servius Tullius ===
[[Skeda:Las_cuatro_regiones_de_Roma.gif|parapamje| Një hartë e qytetit të katër rajoneve, që afërsisht korrespondon me kufijtë e qytetit gjatë mbretërisë së mëvonshme. Ndarja tradicionalisht, megjithëse ndoshta gabimisht, i atribuohet [[Monarkia romake|Servius Tullius]]. [[ Shtatë kodrat e Romës |Shtatë kodrat e Romës]] tregohen me të gjelbërt, me emra latinë. ]]
Priscus u pasua nga dhëndri i tij [[ Servius Tullius |Servius Tullius]], mbreti i dytë etrusk i Romës dhe biri i një skllavi. Ashtu si vjehrri i tij, Servius luftoi luftëra të suksesshme kundër etruskëve. Ai përdori pasuritë e plaçkitura për të ndërtuar murin e parë rreth Shtatë Kodrave të Romës, [[ Pomerium |pomeriumi]]. Ai gjithashtu riorganizoi ushtrinë.
 
Servius Tullius krijoi një kushtetutë të re, duke zhvilluar më tej [[ Klasa shoqërore në Romën antike |shtresat e qytetarëve]]. Ai kreu [[Regjistrimi|censusin]] e parë të Romës i cili ndau popullsinë në pesë shtresa ekonomike dhe formoi [[ Kuvendet romake |Asamblenë Centuriate]]. Ai e përdori censusin për ta ndarë popullsinë në katër fise urbane bazuar në vendndodhje, duke krijuar kështu [[ Kuvendet romake |Asamblenë Fisnore]]. Ai gjithashtu mbikëqyri ndërtimin e tempullit të [[ Diana (mitologji) |Dianës]] në [[ Aventine Hill |kodrën Aventine]].
 
Reformat e Servius-it bënë një ndryshim të madh në jetën romake: të drejtat e votimit të bazuara në statusin socio-ekonomik, duke favorizuar elitat. Sidoqoftë, me kalimin e kohës, Servius favorizoi gjithnjë e më shumë të varfërit në mënyrë që të fitonte mbështetje nga [[ Pleb |plebenjtë]], shpesh në kurriz të patricëve. Pas një mbretërimi 44-vjeçar, Servius u vra në një komplot nga vajza e tij [[ Tullia e Vogël |Tullia]] dhe burri i saj [[ Lucius Tarquinius Superbus |Lucius Tarquinius Superbus]].<ref>Matyszak 2003, p. 38-39.</ref>
 
=== Lucius Tarquinius Superbus ===
Mbreti i shtatë dhe i fundit i Romës ishte [[ Lucius Tarquinius Superbus |Lucius Tarquinius Superbus]]. Ai ishte djali i Priscus dhe dhëndri i Servius të cilin ai dhe gruaja e tij e vranë. <ref>Matyszak 2003, p. 40.</ref>
 
Tarquinius zhvilloi disa luftra kundër fqinjëve të Romës, duke përfshirë [[ Volsci |Volsci]], [[ Gabii |Gabii]] dhe [[ Rutuli |Rutuli]]. Ai gjithashtu siguroi pozicionin e Romës në krye të qyteteve [[ Lidhja Latine |Latine]]. Ai gjithashtu u angazhua në një seri punësh publike, veçanërisht përfundimin e [[ Tempulli i Jupiterit Optimus Maximus |tempullit të Jupiterit Optimus Maximus]], dhe punët në [[ Cloaca Maxima |Cloaca Maxima]] dhe [[ Cirku Maksimus |Circcus Maximus]]. Megjithatë, mbretërimi i Tarquin mbahet mend për përdorimin e tij të dhunës dhe frikësimit për të kontrolluar Romën, dhe mosrespektimin e tij ndaj zakonit romak dhe [[ Senati Romak |Senatit Romak]].<ref>Matyszak 2003, p. 41.</ref>
 
Tensionet arritën kulmin kur djali i mbretit, [[ Sextus Tarquinius |Sextus Tarquinius]], përdhunoi [[ Lucretia |Lucretia]], grua dhe vajzë te fisnikët e fuqishëm romak. Lucretia u tha të afërmve të saj për sulmin, dhe bëri vetëvrasje për të shmangur çnderimin prej ngjarjes. Katër burra, të udhëhequr nga [[Lucius Junius Brutus]], dhe duke përfshirë [[Lucius Tarquinius Collatinus]], [[ Publius Valerius Poplicola |Publius Valerius Poplicola]] dhe [[ Spurius Lucretius Tricipitinus |Spurius Lucretius Tricipitinus]] nxitën një revolucion që [[ Përmbysja e monarkisë Romake |rrëzoi dhe dëboi]] Tarquinius dhe familjen e tij nga Roma në vitin 509 para Krishtit.<ref>Matyszak 2003, p. 42.</ref>
 
Tarquin u shikua aq negativisht sa fjala për mbretin, ''[[ Rex (mbret) |rex]]'', mbajti një konotacion negativ në gjuhën [[Gjuha latine|latine]] deri në rënien e [[Perandoria Romake|Perandorisë Romake]].  
<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[Wikipedia:Citim i duhur|<span title="This claim needs references to reliable sources. (November 2018)">citimi i nevojshëm</span>]]'' &#x5D;</sup>
Brutus dhe Collatinus u bënë [[ Konsulli romak |konsujt]] e parë të Romës, duke shënuar fillimin e [[Republika Romake|Republikës Romake]]. Kjo qeveri e re do të mbijetonte për 500 vitet e ardhshme deri në ngritjen e [[Jul Çezari|Jul Çezarit]] dhe [[Augusti|Augustit]], dhe do të mbulonte një periudhë gjatë së cilës autoriteti dhe zona e kontrollit të Romës u zjgerua për të mbuluar zona të mëdha të Evropës, Afrikës së Veriut dhe Azisë Perëndimore.<ref>Matyszak 2003, p. 43-45.</ref>
 
== Zyrat publike pas monarkisë ==
[[Skeda:Capitoline_Brutus_Musei_Capitolini_MC1183.jpg|parapamje| [[ Kapitoline Brutus |Capitoline Brutus]], një [[ Skulptura romake |bust]] i lashtë Romak nga [[ Muzetë e Kapitolinës |Muzetë Kapitoline]] është identifikuar tradicionalisht si një [[ Portrete romake |portret]] i [[Lucius Junius Brutus]] ]]
Për të zëvendësuar udhëheqjen e mbretërve, u krijua një zyrë e re me titullin [[ Konsulli romak |konsull]]. Fillimisht, konsujt zotëruan të gjitha fuqitë e mbretit në formën e dy burrave, të zgjedhur për një mandat një vjeçar, të cilët mund të bënin veto ndaj veprimeve të njëri-tjetrit. Më vonë, fuqitë e konsujve u zbërthyen më tej duke shtuar [[ Magjistrat romak |magjistratë]] të tjerë ku secili mbante një pjesë të vogël të fuqive të mëparshme të mbretit. I pari në mesin të këtyre ishte [[pretor]], i cili hoqi autoritetin gjyqësor të konsujve prej tyre. Më pas erdhi [[censori]], i cili hoqi nga konsujt fuqinë për të kryer censusin.
 
Romakët krijuan idenë e një [[ Diktatori romak |diktature]]. Një diktator do të kishte autoritet të plotë mbi çështjet civile dhe ushtarake brenda ''imperiumit'' Romak. Meqenëse ai nuk ishte ligjërisht përgjegjës për veprimet e tij si diktator, ai ishte i padiskutueshëm. Sidoqoftë, fuqia e diktatorit ishte aq absolute sa Romakët e Lashtë ishin të hezitues në zgjedhjen e dikujt të tillë, duke rezervuar këtë vendim vetëm në raste urgjencash të rënda. Edhe pse kjo duket e ngjashme me rolet e një mbreti, diktatorët e Romës ishin të kufizuar në kryerjen e një mandati me limit 6-mujor. Në kundërshtim me nocionin modern të një diktatori si uzurpator, diktatorët romak u zgjodhën lirshëm, zakonisht nga radhët e konsujve, gjatë periudhave të turbullta kur sundimi me një njeri rezultoi më i efektshëm.
 
Fuqitë fetare të mbretit iu dhanë dy zyrave të reja: [[ Rex Sacrorum |Rex Sacrorum]] dhe [[ Pontifex Maximus |Pontifex Maximus]]. Rex Sacrorum ishte zyrtari më i lartë fetar ''[[de jure]]'' për Republikën. Detyra e tij e vetme ishte të bënte flijimin vjetor për Jupiterin, një privilegj që më parë i ishte rezervuar mbretit. Sidoqoftë, Pontifex Maximus ishte zyrtari më i lartë fetar ''[[ De fakto |de fakto]]'' dhe mbante pjesën më të madhe të autoritetit fetar të mbretit. Ai kishte fuqinë që të emëronte të gjitha [[ Virgjeresha Vestale |virgjëreshat vestal]], flamenët, pontiferët dhe madje edhe vetë Rex Sacrorum. Me fillimin e shekullit të parë para erës sonë, Rex Sacrorum ishte harruar, dhe Pontifex Maximus i ishte dhënë autoriteti pothuajse i plotë fetar mbi fenë Romake.
 
== Referenca ==
 
[[Kategoria:Roma e lashtë]]
[[Kategoria:Histori]]
[[Kategoria:PerandoriaHistoria Romakee Italisë]]
[[Kategoria:Historia e Evropës]]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Monarkia_romake"