Wikipedia:Livadhi: Dallime mes rishikimesh
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Rreshti 5:
* Provoni aftësitë tuaja të redaktimit poshtë. *
■■■■ ■■■■■ ■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■ ■■■■ ■■■■■■■■ ■■■■■ ■■■■■-->
'
{{Infobox medical intervention|name=Induced abortion|synonyms=Induced miscarriage, termination of pregnancy|image=|caption=|field=[[Obstetrics]] and [[gynecology]]|ICD10={{ICD10|O|04||o|00}}|ICD9={{ICD9|779.6}}|DiseasesDB=4153|ICDO=|OMIM=|MedlinePlus=007382|eMedicineSubj=article|eMedicineTopic=252560|MeshID=D000028}}{{Infobox medical intervention|name=Induced abortion|synonyms=Induced miscarriage, termination of pregnancy|image=|caption=|field=[[Obstetrics]] and [[gynecology]]|ICD10={{ICD10|O|04||o|00}}|ICD9={{ICD9|779.6}}|DiseasesDB=4153|ICDO=|OMIM=|MedlinePlus=007382|eMedicineSubj=article|eMedicineTopic=252560|MeshID=D000028}}
'''Aborti''' është mbarimi i një [[Shtatzania|shtatëzënie]] me heqjen ose dëbimin e një embrioni ose [[Fetusi|fetusit]] para se të mund të mbijetojë jashtë mitrës . Një abort që ndodh pa ndërhyrje njihet si një [[Aborti|abort]] ose spontan. Kur ndërmerren hapa të qëllimshëm për të përfunduar një shtatëzani, quhet një [[Dështimi i zhvillimit të fetusit|abort i indikuar]], ose më rrallë "dështim i induktuar". ''Aborti i'' fjalës së pandryshuar në përgjithësi i referohet një aborti të induktuar. <ref>{{Cito web|title=Home : Oxford English Dictionary|url=http://www.oed.com/view/Entry/503?rskey=TpobDi&result=1#eid|website=www.oed.com}}</ref> <ref>{{Cito web|url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/abortion|title=Abortion (noun)|publisher=Oxford Living Dictionaries|accessdate=8 June 2018|quote=''[mass noun]'' The deliberate termination of a human pregnancy, most often performed during the first 28 weeks of pregnancy|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180528131142/https://en.oxforddictionaries.com/definition/abortion|archivedate=28 May 2018}}</ref> Një procedurë e ngjashme pasi fetusi ka potencial për të mbijetuar jashtë [[Mitra (anatomi)|mitrës]] njihet si " ndërprerje e vonëshme e shtatzënisë " ose më pak e saktë si një "abort me afat të vonshem". <ref name="stuart">{{Cite journal|last=Grimes|first=DA|last2=Stuart|first2=G|year=2010|title=Abortion jabberwocky: the need for better terminology|journal=Contraception|volume=81|issue=2|pages=93–96|doi=10.1016/j.contraception.2009.09.005|pmid=20103443}}</ref>
Kur bëhet siç duhet, aborti është [[Dështimi i zhvillimit të fetusit|një nga procedurat më të sigurta në mjekësi]], <ref name="lancet-grimes">{{Cite journal|last=Grimes|first=DA|last2=Benson|first2=J|last3=Singh|first3=S|last4=Romero|first4=M|last5=Ganatra|first5=B|last6=Okonofua|first6=FE|last7=Shah|first7=IH|year=2006|title=Unsafe abortion: The preventable pandemic|url=http://www.who.int/reproductivehealth/publications/general/lancet_4.pdf|journal=The Lancet|volume=368|issue=9550|pages=1908–19|doi=10.1016/S0140-6736(06)69481-6|pmid=17126724|archive-url=https://web.archive.org/web/20110629040442/http://www.who.int/reproductivehealth/publications/general/lancet_4.pdf|archive-date=29 June 2011}}</ref> <ref name="Ray2014">{{Cite journal|last=Raymond|first=EG|last2=Grossman|first2=D|last3=Weaver|first3=MA|last4=Toti|first4=S|last5=Winikoff|first5=B|date=November 2014|title=Mortality of induced abortion, other outpatient surgical procedures and common activities in the United States|journal=Contraception|volume=90|issue=5|pages=476–79|doi=10.1016/j.contraception.2014.07.012|pmid=25152259}}</ref> por aborti i pasigurt është një shkak kryesor i vdekjes së nënës, veçanërisht në botën në zhvillim . <ref name="WHO-preventing-unsafe">{{Cito web|url=https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/preventing-unsafe-abortion|title=Preventing unsafe abortion|website=www.who.int|accessdate=6 August 2019}}</ref> Bërja e një aborti të ligjshëm dhe i arritshëm zvogëlon vdekjet e nënave. <ref>{{Cite journal|last=Faúndes|first=Anibal|last2=Shah|first2=Iqbal H.|date=1 October 2015|title=Evidence supporting broader access to safe legal abortion|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0020729215001575|journal=International Journal of Gynecology & Obstetrics|series=World Report on Women's Health 2015: The unfinished agenda of women's reproductive health|volume=131|pages=S56–S59|doi=10.1016/j.ijgo.2015.03.018|issn=0020-7292|pmid=26433508|doi-access=free}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Latt|first=Su Mon|last2=Milner|first2=Allison|last3=Kavanagh|first3=Anne|date=5 January 2019|title=Abortion laws reform may reduce maternal mortality: an ecological study in 162 countries|journal=BMC Women's Health|volume=19|issue=1|pages=1|doi=10.1186/s12905-018-0705-y|issn=1472-6874|pmc=6321671|pmid=30611257}}</ref> eshtë më e sigurt se lindja, e cila ka një rrezik 14 herë më të lartë të vdekjes në Shtetet e Bashkuara. <ref name="Grimes2012">{{Cite journal|last=Raymond|first=E.G.|last2=Grimes|first2=D.A.|year=2012|title=The Comparative Safety of Legal Induced Abortion and Childbirth in the United States|journal=Obstetrics & Gynecology|volume=119|issue=2, Part 1|pages=215–19|doi=10.1097/AOG.0b013e31823fe923|pmid=22270271}}</ref> Metodat moderne përdorin ilaçe ose [[Dështimi i zhvillimit të fetusit|kirurgji]] për aborte. <ref name="1st_Methods">{{Cite journal|last=Kulier|first=R|last2=Kapp|first2=N|last3=Gülmezoglu|first3=AM|last4=Hofmeyr|first4=GJ|last5=Cheng|first5=L|last6=Campana|first6=A|date=9 November 2011|title=Medical methods for first trimester abortion|url=https://semanticscholar.org/paper/47f3f094c90bdd75b8a930ae9761a4760d6cb3fa|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|issue=11|pages=CD002855|doi=10.1002/14651858.CD002855.pub4|pmc=7144729|pmid=22071804}}</ref> Mifepristoni i drogës në kombinim me prostaglandinin duket të jetë po aq i sigurt dhe efektiv sa operacioni gjatë [[Shtatzania|tremujorit]] të [[Shtatzania|parë]] dhe të [[Shtatzania|dytë]] të shtatëzanisë. Teknika më e zakonshme kirurgjikale përfshin hollimin e qafës së mitrës dhe përdorimin e një pajisje thithjeje . <ref>{{Cito web|title=Abortion – Women's Health Issues|url=https://www.merckmanuals.com/home/women-s-health-issues/family-planning/abortion|website=Merck Manuals Consumer Version|accessdate=12 July 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180713183550/https://www.merckmanuals.com/home/women-s-health-issues/family-planning/abortion|archivedate=13 July 2018}}</ref> Kontrolli i lindjes, si pilula ose pajisjet intrauterine, mund të përdoret menjëherë pas abortit. <ref name="Kapp2013">{{Cite journal|last=Kapp|first=N|last2=Whyte|first2=P|last3=Tang|first3=J|last4=Jackson|first4=E|last5=Brahmi|first5=D|date=September 2013|title=A review of evidence for safe abortion care|journal=Contraception|volume=88|issue=3|pages=350–63|doi=10.1016/j.contraception.2012.10.027|pmid=23261233}}</ref> Kur kryhet në mënyrë të ligjshme dhe të sigurt për një grua që e dëshiron atë, abortet e shkaktuara nuk rritin rrezikun e [[Shëndeti mendor|problemeve mendore]] ose fizike afatgjata. Në të kundërt, abortet e pasigurta (ato që kryhen nga individë të pa aftësuar, me pajisje të rrezikshme, ose në ambiente jo-sanitare) shkaktojnë 47,000 vdekje dhe 5 milion pranime në spital çdo vit. <ref name="BMJ2014">{{Cite journal|last=Lohr|first=PA|last2=Fjerstad|first2=M|last3=Desilva|first3=U|last4=Lyus|first4=R|year=2014|title=Abortion|journal=BMJ|volume=348|page=f7553|doi=10.1136/bmj.f7553}}</ref> <ref name="OBGY09">{{Cite journal|last=Shah|first=I|last2=Ahman|first2=E|date=December 2009|title=Unsafe abortion: global and regional incidence, trends, consequences, and challenges|url=http://www.sogc.org/jogc/abstracts/full/200912_WomensHealth_1.pdf|journal=Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada|volume=31|issue=12|pages=1149–58|doi=10.1016/s1701-2163(16)34376-6|pmid=20085681|archive-url=https://web.archive.org/web/20110716212405/http://www.sogc.org/jogc/abstracts/full/200912_WomensHealth_1.pdf|archive-date=16 July 2011}}</ref> Organizata [[Organizata Botërore e Shëndetësisë|Botërore e Shëndetit]] rekomandon që abortet e sigurta dhe ligjore të jenë të disponueshme për të gjitha gratë. <ref name="WHOPolicy2012">{{Cite book|last=World Health Organization|title=Safe abortion: technical and policy guidance for health systems|date=2012|publisher=World Health Organization|location=Geneva|isbn=978-92-4-154843-4|page=8|edition=2nd|url=http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/70914/1/9789241548434_eng.pdf?ua=1|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150116223512/http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/70914/1/9789241548434_eng.pdf?ua=1|archivedate=16 January 2015}}</ref>
Rreth 56 milion aborte kryhen çdo vit në botë, <ref>{{Cite journal|last=Sedgh|first=Gilda|last2=Bearak|first2=Jonathan|last3=Singh|first3=Susheela|last4=Bankole|first4=Akinrinola|last5=Popinchalk|first5=Anna|last6=Ganatra|first6=Bela|last7=Rossier|first7=Clémentine|last8=Gerdts|first8=Caitlin|last9=Tunçalp|first9=Özge|date=May 2016|title=Abortion incidence between 1990 and 2014: global, regional, and subregional levels and trends|journal=The Lancet|volume=388|issue=10041|pages=258–67|doi=10.1016/S0140-6736(16)30380-4|pmc=5498988|pmid=27179755}}</ref> me rreth 45% të bëra në mënyrë të pasigurt. <ref>{{Cito web|title=Worldwide, an estimated 25 million unsafe abortions occur each year|url=http://www.who.int/mediacentre/news/releases/2017/unsafe-abortions-worldwide/en/|website=World Health Organization|accessdate=29 September 2017|date=28 September 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170929131145/http://who.int/mediacentre/news/releases/2017/unsafe-abortions-worldwide/en/|archivedate=29 September 2017}}</ref> Shkalla e abortit ndryshoi pak midis vitit 2003 dhe 2008, <ref name="Sedgh 2012">{{Cite journal|last=Sedgh|first=G.|last2=Singh|first2=S.|last3=Shah|first3=I.H.|last4=Åhman|first4=E.|last5=Henshaw|first5=S.K.|last6=Bankole|first6=A.|year=2012|title=Induced abortion: Incidence and trends worldwide from 1995 to 2008|url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/Sedgh-Lancet-2012-01.pdf|journal=The Lancet|volume=379|issue=9816|pages=625–32|doi=10.1016/S0140-6736(11)61786-8|pmid=22264435|archive-url=https://web.archive.org/web/20120206043854/http://www.guttmacher.org/pubs/journals/Sedgh-Lancet-2012-01.pdf|archive-date=6 February 2012|quote=Because few of the abortion estimates were based on studies of random samples of women, and because we did not use a model-based approach to estimate abortion incidence, it was not possible to compute confidence intervals based on standard errors around the estimates. Drawing on the information available on the accuracy and precision of abortion estimates that were used to develop the subregional, regional, and worldwide rates, we computed intervals of certainty around these rates (webappendix). We computed wider intervals for unsafe abortion rates than for safe abortion rates. The basis for these intervals included published and unpublished assessments of abortion reporting in countries with liberal laws, recently published studies of national unsafe abortion, and high and low estimates of the numbers of unsafe abortion developed by WHO.}}</ref> para së cilës ato u ulën për të paktën dy dekada me rritjen e aksesit në planifikimin familjar dhe kontrollin e lindjes. <ref name="worldtrends2007">{{Cite journal|vauthors=Sedgh G, Henshaw SK, Singh S, Bankole A, Drescher J|date=September 2007|title=Legal abortion worldwide: incidence and recent trends|url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3310607.html|journal=International Family Planning Perspectives|volume=33|issue=3|pages=106–16|doi=10.1363/3310607|pmid=17938093|archive-url=https://web.archive.org/web/20090819122933/http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3310607.html|archive-date=19 August 2009|doi-access=free}}</ref> Qe nga 2018 , 37% e grave të botës kishin qasje në aborte ligjore pa arsye te kufizuara. <ref name="Gutt_2018_fact">{{Cito web|url=https://www.guttmacher.org/fact-sheet/induced-abortion-worldwide|title=Induced Abortion Worldwide|last=|first=|website=[[Guttmacher Institute]]|date=2018-03-01|accessdate=2020-02-21|quote=Of the world's 1.64 billion women of reproductive age, 6% live where abortion is banned outright, and 37% live where it is allowed without restriction as to reason. Most women live in countries with laws that fall between these two extremes.}}</ref> Vendet që lejojnë abortet kanë kufijzime të ndryshëme se si lejohet aborti me vonesë në shtatëzani. <ref name="IJGO10">{{Cite journal|vauthors=Culwell KR, Vekemans M, de Silva U, Hurwitz M|date=July 2010|title=Critical gaps in universal access to reproductive health: Contraception and prevention of unsafe abortion|journal=International Journal of Gynecology & Obstetrics|volume=110|pages=S13–16|doi=10.1016/j.ijgo.2010.04.003|pmid=20451196}}</ref>
Historikisht, abortet janë provuar të përdorin ilaçe bimore, mjete të mprehta, masazh të fuqishëm ose përmes metodave të tjera tradicionale . <ref name="Management of Abortion, Chp 1">{{Cite book|chapter=1. Abortion and medicine: A sociopolitical history|last2=Lichtenberg|archivedate=19 January 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120119025652/http://media.wiley.com/product_data/excerpt/62/14051769/1405176962.pdf|chapterurl=http://media.wiley.com/product_data/excerpt/62/14051769/1405176962.pdf|last4=Grimes|first4=DA|last3=Borgatta|first3=L|first2=ES|isbn=978-1-4443-1293-5|last=Paul|first=M|edition=1st|title=Management of Unintended and Abnormal Pregnancy|location=Oxford|year=2009|publisher=John Wiley & Sons|ol=15895486W}}</ref> Ligjet e abortit dhe pikëpamjet kulturore ose fetare të aborteve janë të ndryshme në të gjithë botën. Në disa zona aborti është i ligjshëm vetëm në raste specifike siç janë përdhunimi, problemet me fetusin, varfëria, rreziku për shëndetin e një gruaje ose [[incesti]] . <ref name="Dev98-07">{{Cite journal|last=Boland|first=R.|last2=Katzive|first2=L.|year=2008|title=Developments in Laws on Induced Abortion: 1998–2007|url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3411008.html|journal=International Family Planning Perspectives|volume=34|issue=3|pages=110–20|doi=10.1363/3411008|pmid=18957353|archive-url=https://web.archive.org/web/20111007221828/http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3411008.html|archive-date=7 October 2011|doi-access=free}}</ref> Ka debat mbi çështjet morale, etike dhe ligjore të abortit. <ref>{{Cite book|editor-last=Nixon|publisher=Jones and Bartlett Publishers|archivedate=6 September 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170906191717/https://books.google.com/books?id=9pM2pw-2wl4C&pg=PA249|url=https://books.google.com/books?id=9pM2pw-2wl4C&pg=PA249|page=249|isbn=978-0-7637-6063-2|location=Sudbury, MA|date=2010|editor-first=Frederick|title=Medical ethics and humanities|last3=LaCivita|first3=Lois|last2=Walker|first2=Robert|last=Paola|first=Adolf|ol=13764930W}}</ref> <ref>{{Cite book|last=Johnstone|first=Megan-Jane|title=Bioethics a nursing perspective|work=Confederation of Australian Critical Care Nurses Journal|volume=3|pages=24–30|date=2009|publisher=Churchill Livingstone/Elsevier|location=Sydney, NSW|isbn=978-0-7295-7873-8|edition=5th|url=https://books.google.com/books?id=EG-Yg1xDYakC&pg=PA228|quote=Although abortion has been legal in many countries for several decades now, its moral permissibilities continues to be the subject of heated public debate.|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170906191717/https://books.google.com/books?id=EG-Yg1xDYakC&pg=PA228|archivedate=6 September 2017|pmid=2129925}}</ref> Ata që kundërshtojnë abortin shpesh argumentojnë se një embrion ose fetus është një njeri me të drejtë të jetës, dhe ata mund ta krahasojnë abortin me vrasje . <ref>{{Cite news|url=http://www.foxnews.com/opinion/2013/10/18/what-do-55-million-people-have-in-common/|title=What do 55 million people have in common?|last=Pastor Mark Driscoll|date=18 October 2013|access-date=2 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140831022138/http://www.foxnews.com/opinion/2013/10/18/what-do-55-million-people-have-in-common/|archive-date=31 August 2014|publisher=Fox News}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.huffingtonpost.com/dale-hansen/abortion-murder-or-medica_b_4986637.html|title=Abortion: Murder, or Medical Procedure?|last=Hansen|first=Dale|date=18 March 2014|work=The Huffington Post|access-date=2 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714230359/http://www.huffingtonpost.com/dale-hansen/abortion-murder-or-medica_b_4986637.html|archive-date=14 July 2014}}</ref> Ata që mbështesin ligjshmërinë e abortit shpesh mendojnë se është pjesë e së drejtës së gruas për të marrë vendime për trupin e saj . <ref>{{Cite book|last=Sifris|first=Ronli Noa|title=Reproductive freedom, torture and international human rights: challenging the masculinisation of torture|date=2013|publisher=Taylor & Francis|location=Hoboken, NJ|isbn=978-1-135-11522-7|oclc=869373168|page=3|url=https://books.google.com/books?id=9pVWAgAAQBAJ&pg=PA3|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151015195038/https://books.google.com/books?id=9pVWAgAAQBAJ&pg=PA3|archivedate=15 October 2015}}</ref> Të tjerë favorizojnë abortin legal dhe të arritshëm si masë shëndetësore publike. <ref>{{Cite book|last=Swett|first=C.|title=Unsafe abortion : global and regional estimates of the incidence of unsafe abortion and associated mortality in 2003|date=2007|publisher=World Health Organization|isbn=978-92-4-159612-1|edition=5th|url=http://www.who.int/reproductivehealth/publications/unsafe_abortion/9789241596121/en/|accessdate=24 March 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180407131435/http://www.who.int/reproductivehealth/publications/unsafe_abortion/9789241596121/en/|archivedate=7 April 2018}}</ref>
== Llojet ==
Një abort i indukuar mund të klasifikohet si ''terapeutik'' (bëhet si përgjigje e një gjendje shëndetësore të grave ose fetusit) ose ''zgjedhës'' (i zgjedhur për arsye të tjera). <ref name=":0">{{Cito web|url=https://medlineplus.gov/ency/article/007382.htm|title=Abortion – medical|date=9 July 2018|website=US National Library of Medicine (Medline Plus)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180712022814/https://medlineplus.gov/ency/article/007382.htm|archivedate=12 July 2018}}</ref>
Përafërsisht 205 milion shtatezani ndodhin çdo vit në të gjithë botën. Mbi një e treta janë të paqëllimshme dhe rreth një e pesta në abortin e induktuar. <ref name="Sedgh 2012">{{Cite journal|last=Sedgh|first=G.|last2=Singh|first2=S.|last3=Shah|first3=I.H.|last4=Åhman|first4=E.|last5=Henshaw|first5=S.K.|last6=Bankole|first6=A.|year=2012|title=Induced abortion: Incidence and trends worldwide from 1995 to 2008|url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/Sedgh-Lancet-2012-01.pdf|journal=The Lancet|volume=379|issue=9816|pages=625–32|doi=10.1016/S0140-6736(11)61786-8|pmid=22264435|archive-url=https://web.archive.org/web/20120206043854/http://www.guttmacher.org/pubs/journals/Sedgh-Lancet-2012-01.pdf|archive-date=6 February 2012|quote=Because few of the abortion estimates were based on studies of random samples of women, and because we did not use a model-based approach to estimate abortion incidence, it was not possible to compute confidence intervals based on standard errors around the estimates. Drawing on the information available on the accuracy and precision of abortion estimates that were used to develop the subregional, regional, and worldwide rates, we computed intervals of certainty around these rates (webappendix). We computed wider intervals for unsafe abortion rates than for safe abortion rates. The basis for these intervals included published and unpublished assessments of abortion reporting in countries with liberal laws, recently published studies of national unsafe abortion, and high and low estimates of the numbers of unsafe abortion developed by WHO.}}</ref> <ref>{{Cito web|last=Cheng L.|url=http://apps.who.int/rhl/fertility/abortion/CD006714_chengl_com/en/index.html|title=Surgical versus medical methods for second-trimester induced abortion|date=1 November 2008|website=The WHO Reproductive Health Library|publisher=World Health Organization|accessdate=17 June 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100801023058/http://apps.who.int/rhl/fertility/abortion/CD006714_chengl_com/en/index.html|archivedate=1 August 2010}}</ref> Shumica e aborteve vijnë nga shtatzënitë e padëshiruara. <ref>{{Cite journal|last=Bankole|displayauthors=etal|year=1998|title=Reasons Why Women Have Induced Abortions: Evidence from 27 Countries|url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/2411798.html|journal=International Family Planning Perspectives|volume=24|issue=3|pages=117–27, 152|doi=10.2307/3038208|jstor=3038208|archive-url=https://web.archive.org/web/20060117191716/http://www.guttmacher.org/pubs/journals/2411798.html|archive-date=17 January 2006}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Finer|first=Lawrence B.|last2=Frohwirth|first2=Lori F.|last3=Dauphinee|first3=Lindsay A.|last4=Singh|first4=Susheela|last5=Moore|first5=Ann M.|year=2005|title=Reasons U.S. Women Have Abortions: Quantitative and Qualitative Perspectives|url=http://www.guttmacher.org/pubs/journals/3711005.pdf|journal=Perspectives on Sexual and Reproductive Health|volume=37|issue=3|pages=110–18|doi=10.1111/j.1931-2393.2005.tb00045.x|pmid=16150658|archive-url=https://web.archive.org/web/20060117143856/https://www.guttmacher.org/pubs/journals/3711005.pdf|archive-date=17 January 2006}}</ref> Në Mbretërinë e Bashkuar, 1 deri në 2% të aborteve bëhen për shkak të problemeve gjenetike në fetus. <ref name="BMJ2014">{{Cite journal|last=Lohr|first=PA|last2=Fjerstad|first2=M|last3=Desilva|first3=U|last4=Lyus|first4=R|year=2014|title=Abortion|journal=BMJ|volume=348|page=f7553|doi=10.1136/bmj.f7553}}</ref> Një shtatëzani mund të abortohet qëllimisht në disa mënyra. Mënyra e zgjedhur shpesh varet nga mosha gestacionale e embrionit ose fetusit, e cila rritet në madhësi ndërsa shtatzënia përparon. <ref>{{Cite book|last=Stubblefield|first=Phillip G.|chapter=10. Family Planning|title=Novak's Gynecology|editor-last=Berek|editor-first=Jonathan S.|editor-link=Jonathan Berek|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|year=2002|edition=13|isbn=978-0-7817-3262-8}}</ref> Procedurat specifike gjithashtu mund të zgjidhen për shkak të ligjshmërisë, disponueshmërisë rajonale, dhe preferencës personale të mjekut ose një gruaje.
Arsyet për blerjen e aborteve të shkaktuara zakonisht karakterizohen ose terapeutike ose me zgjedhje. Një abort quhet mjekësisht si një abort terapeutik kur kryhet për të shpëtuar jetën e gruas shtatzënë; për të parandaluar dëmtimin e [[Shëndeti mendor|shëndetit]] [[Shëndeti|fizik]] ose [[Shëndeti mendor|mendor]] të gruas; të ndërpresë një shtatëzani, kur indikacionet tregojnë se fëmija do të ketë një shans të rritur ndjeshëm të vdekshmërisë ose sëmundshmërisë; ose për të zvogëluar në mënyrë selektive numrin e fetuseve për të zvogëluar rreziqet shëndetësore të lidhura me shtatzëninë e shumëfishtë . <ref name="roche1">{{Cito web|last=Roche|first=Natalie E.|date=28 September 2004|title=Therapeutic Abortion|publisher=eMedicine|archiveurl=https://web.archive.org/web/20041214092044/http://www.emedicine.com/MED/topic3311.htm|url=http://emedicine.medscape.com/article/252560-overview|archivedate=14 December 2004|accessdate=19 June 2011}}</ref> <ref name="Williams Gyn, Chp 6">{{Cite book|editor-last=Schorge|editor-first=John O.|year=2008|title=Williams Gynecology|edition=1|publisher=McGraw-Hill Medical|isbn=978-0-07-147257-9|chapter=6. First-Trimester Abortion}}</ref> Një abort quhet një abort me zgjedhje ose vullnetar kur kryhet me kërkesë të gruas për arsye jo mjekësore. Hutimi nganjëherë lind për termin "zgjedhor" sepse " kirurgjia elektorale " në përgjithësi i referohet të gjitha operacioneve të planifikuara, pavarësisht nëse janë të domosdoshme mjekësore ose jo. <ref name="eos-elective">{{Cito web|url=http://www.surgeryencyclopedia.com/Ce-Fi/Elective-Surgery.html#b|title=Elective surgery|publisher=Encyclopedia of Surgery|accessdate=17 December 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121113215909/http://www.surgeryencyclopedia.com/Ce-Fi/Elective-Surgery.html#b|archivedate=13 November 2012}}
"An elective surgery is a planned, non-emergency surgical procedure. It may be either medically required (e.g., cataract surgery), or optional (e.g., breast augmentation or implant) surgery.
</ref>
=== Spontaniteti ===
Dëmtimi, i njohur gjithashtu si abort spontan, është dëbimi i paqëllimshëm i një embrioni ose fetusit para javës së 24 të shtatzënisë . <ref>{{Cite book|title=Churchill Livingstone medical dictionary|publisher=Churchill Livingstone Elsevier|location=Edinburgh New York|year=2008|isbn=978-0-443-10412-1|quote=The preferred term for unintentional loss of the product of conception prior to 24 weeks' gestation is miscarriage.}}</ref> Një shtatëzani që përfundon para 37 javëve të shtatzënisë që rezultojnë në një foshnjë të lindur në jetë është një " lindje e parakohshme " ose "lindje e parakohshme". <ref>{{Cite book|quote=A preterm birth is defined as one that occurs before the completion of 37 menstrual weeks of gestation, regardless of birth weight.|page=669|editor-last=Gabbe|editor-first=Steven G.|editor-link=Steven Gabbe|year=2007|title=Obstetrics: Normal and Problem Pregnancies|edition=5|publisher=Churchill Livingstone|chapter=51. Legal and Ethical Issues in Obstetric Practice|isbn=978-0-443-06930-7|last=Annas|first=George J.|authorlink=George Annas|last2=Elias|first2=Sherman}}</ref> Kur një fetus vdes në mitër pas qëndrueshmërisë, ose gjatë [[Lindja e fëmijës|lindjes]], ai zakonisht quhet "i porsalindur ". Lindjet e parakohshme dhe lindjet e lindura në përgjithësi nuk konsiderohen si keqtrajtime, megjithëse përdorimi i këtyre termave ndonjëherë mund të mbivendoset. <ref>{{Cito web|url=https://fam.state.gov/FAM/07FAM/07FAM1470.html|title=7 FAM 1470 Documenting Stillbirth (Fetal Death)|publisher=United States Department of State|date=18 February 2011|accessdate=12 January 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160205060246/https://fam.state.gov/FAM/07FAM/07FAM1470.html|archivedate=5 February 2016}}</ref>
Vetëm 30% deri 50% e konceptimeve përparojnë gjatë [[Shtatzania|tremujorit të parë]] . <ref name="Gabbe, Chp 24">{{Cite book|editor-last=Gabbe|editor-first=Steven G.|editor-link=Steven Gabbe|year=2007|title=Obstetrics: Normal and Problem Pregnancies|edition=5|publisher=Churchill Livingstone|chapter=24. Pregnancy loss|isbn=978-0-443-06930-7|last=Annas|first=George J.|authorlink=George Annas|last2=Elias|first2=Sherman}}</ref> Shumica dërrmuese e atyre që nuk përparojnë humbasin para se gruaja të jetë e vetëdijshme për ngjizjen, <ref name="Williams Gyn, Chp 6">{{Cite book|editor-last=Schorge|editor-first=John O.|year=2008|title=Williams Gynecology|edition=1|publisher=McGraw-Hill Medical|isbn=978-0-07-147257-9|chapter=6. First-Trimester Abortion}}</ref> dhe shumë shtatezeni janë humbur para se praktikuesit mjekësorë të zbulojnë një embrion. <ref>{{Cite book|last=Katz|first=Vern L.|publisher=Mosby|year=2007|edition=5|title=Katz: Comprehensive Gynecology|editor-last=Katz|editor-first=Vern L.|chapter=16. Spontaneous and Recurrent Abortion – Etiology, Diagnosis, Treatment|isbn=978-0-323-02951-3}}</ref> Midis 15% dhe 30% të shtatzanive të njohura përfundojnë në abort klinik të dukshëm, në varësi të moshës dhe shëndetit të gruas shtatzënë. <ref>{{Cite book|last=Stovall|first=Thomas G.|chapter=17. Early Pregnancy Loss and Ectopic Pregnancy|title=Novak's Gynecology|editor-last=Berek|editor-first=Jonathan S.|editor-link=Jonathan Berek|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|year=2002|edition=13|isbn=978-0-7817-3262-8}}</ref> 80% e këtyre aborteve spontane ndodhin në tremujorin e parë. <ref name="Williams18">{{Cite book|editor-last=Cunningham|editor-first=F. Gary|title=Williams Obstetrics|edition=24th|year=2014|publisher=McGraw Hill Education|isbn=978-0-07-179893-8}}</ref>
Shkaku më i zakonshëm i abortit spontan gjatë tremujorit të parë është anomalitë kromozomale të embrionit ose fetusit, <ref name="Williams Gyn, Chp 6">{{Cite book|editor-last=Schorge|editor-first=John O.|year=2008|title=Williams Gynecology|edition=1|publisher=McGraw-Hill Medical|isbn=978-0-07-147257-9|chapter=6. First-Trimester Abortion}}</ref> <ref name="mednet">{{Cito web|url=http://www.medicinenet.com/miscarriage/page1.htm|title=Miscarriage (Spontaneous Abortion)|accessdate=7 April 2009|last=Stöppler|first=Melissa Conrad|website=MedicineNet.com|publisher=WebMD|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040829013142/http://www.medicinenet.com/Miscarriage/page1.htm|archivedate=29 August 2004}}</ref> përbën të paktën 50% të humbjeve të marra nga shtatzënia e hershme. <ref name="fetal med 837">{{Cite book|chapter=Early pregnancy loss|title=Fetal medicine: basic science and clinical practice|publisher=Churchill Livingstone|location=Edinburgh|year=1999|url=https://books.google.com/?id=0BY0hx2l5uoC|isbn=978-0-443-05357-3|oclc=42792567|page=837}}</ref> Shkaqe të tjera përfshijnë sëmundjen vaskulare (siç është [[LUPUS|lupus]] ), [[diabeti]], probleme të tjera hormonale, infeksioni dhe anomalitë e mitrës. Përparimi i moshës së nënës dhe historia e një gruaje të aborteve të mëparshme spontane janë dy faktorët kryesorë të shoqëruar me një rrezik më të madh të abortit spontan. Një abort spontan mund të shkaktohet edhe nga trauma aksidentale; Trauma e qëllimshme ose stresi për të shkaktuar abort konsiderohet aborti i induktuar ose vrasja e fetusit. <ref name="Fetal Homicide Laws">{{Cito web|url=http://www.ncsl.org/programs/health/fethom.htm|title=Fetal Homicide Laws|accessdate=7 April 2009|publisher=National Conference of State Legislatures|archiveurl=https://archive.today/20120911171355/http://www.ncsl.org/issues-research/health/fetal-homicide-state-laws.aspx|archivedate=11 September 2012}}</ref>
== Metodat ==
{{Pseudo image|thumb|right|300px|[[Gestational age]] may determine which abortion methods are practiced.|link=:File:Abortionmethods.png|image={{#invoke:Block diagram|main|width=300|height=190|<border-color #cccccc><border-width 0px 0px 0px 1px><left 30><right 30> <vcentertext><left 70><right 70> <border-width 0px><top 0><bottom 12><left 0><right 100><background-color #ffbcd8>Practice of Induced Abortion Methods<background-color #bdc9df><top 19><bottom 29><left 7.5><right 20>[[manual vacuum aspiration|MVA]]<left 40><right 65>[[dilation and evacuation|D&E]]<top 38><bottom 48><left 15><right 30>[[electric vacuum aspiration|EVA]]<left 50><right 75>[[Hysterotomy abortion|Hyst.]]<left 15><right 37.5><top 56><bottom 66>[[Dilation and curettage|D&C]]<left 50><right 75>[[Intact dilation and extraction|Intact D&X]]<left 7.5><right 30><top 74><bottom 84>[[Mifepristone|Mifepr.]]<left 40><right 75>Induced Miscarr.<left 0><right 30><background-color #b7e690><top 90><bottom 100>[[First trimester|0–12 wks]]<left 30><right 70><background-color #dfe988>[[Second trimester|12–28 weeks]]<left 70><right 100><background-color #e9c788>[[Third trimester|28–40 wks]]}}}}
=== Mjekësore ===
Abortet mjekësore janë ato të shkaktuara nga ilaçet qe shkaktojne abortim . Aborti mjekësor u bë një metodë alternative e abortit me disponueshmërinë e analogëve të prostaglandinës në vitet 1970 dhe mifepristonit antiprogestogjen (i njohur edhe si RU-486) në vitet 1980. <ref name="1st_Methods">{{Cite journal|last=Kulier|first=R|last2=Kapp|first2=N|last3=Gülmezoglu|first3=AM|last4=Hofmeyr|first4=GJ|last5=Cheng|first5=L|last6=Campana|first6=A|date=9 November 2011|title=Medical methods for first trimester abortion|url=https://semanticscholar.org/paper/47f3f094c90bdd75b8a930ae9761a4760d6cb3fa|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|issue=11|pages=CD002855|doi=10.1002/14651858.CD002855.pub4|pmc=7144729|pmid=22071804}}</ref> <ref name="Kapp2013">{{Cite journal|last=Kapp|first=N|last2=Whyte|first2=P|last3=Tang|first3=J|last4=Jackson|first4=E|last5=Brahmi|first5=D|date=September 2013|title=A review of evidence for safe abortion care|journal=Contraception|volume=88|issue=3|pages=350–63|doi=10.1016/j.contraception.2012.10.027|pmid=23261233}}</ref> <ref name="Kulier 2011">{{Cite journal|vauthors=Kulier R, Kapp N, Gülmezoglu AM, Hofmeyr GJ, Cheng L, Campana A|year=2011|title=Medical methods for first trimester abortion|url=https://semanticscholar.org/paper/47f3f094c90bdd75b8a930ae9761a4760d6cb3fa|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=11|issue=11|page=CD002855|doi=10.1002/14651858.CD002855.pub4|pmc=7144729|pmid=22071804}}</ref> <ref name="Creinin 2009">{{Cite book|year=2009|chapter=Medical abortion in early pregnancy|title=Management of unintended and abnormal pregnancy: comprehensive abortion care|location=Oxford|publisher=Wiley-Blackwell|pages=111–34|isbn=978-1-4051-7696-5}}</ref> <ref name="Kapp 2009">{{Cite book|year=2009|chapter=Medical methods to induce abortion in the second trimester|title=Management of unintended and abnormal pregnancy: comprehensive abortion care|location=Oxford|publisher=Wiley-Blackwell|pages=178–92|isbn=978-1-4051-7696-5}}</ref>
Regjimet më të zakonshme të abortit mjekësor në fillim të tremujorit të parë përdorin mifepriston në kombinim me misoprostol (ose nganjëherë një analog tjetër prostaglandin, gemeprost ) deri në 10 javë (70 ditë) moshen e ngjizjes, <ref>{{Cite journal|last=Chen MJ, Creinin MD|date=July 2015|title=Mifepristone With Buccal Misoprostol for Medical Abortion: A Systematic Review|url=http://www.escholarship.org/uc/item/2pw521h5|journal=Obstet Gynecol|volume=126|issue=1|pages=12–21|doi=10.1097/AOG.0000000000000897|pmid=26241251}}</ref> <ref name=":1">{{Cito web|last=Research|first=Center for Drug Evaluation and|title=Mifeprex (mifepristone) Information|url=https://www.fda.gov/drugs/postmarket-drug-safety-information-patients-and-providers/mifeprex-mifepristone-information|website=FDA|accessdate=2 July 2019|date=8 February 2019}}</ref> metotreksat në kombinim me një analog prostaglandin lart deri në 7 javë ngjizje, ose vetëm një analog prostaglandin. <ref name="Kulier 2011">{{Cite journal|vauthors=Kulier R, Kapp N, Gülmezoglu AM, Hofmeyr GJ, Cheng L, Campana A|year=2011|title=Medical methods for first trimester abortion|url=https://semanticscholar.org/paper/47f3f094c90bdd75b8a930ae9761a4760d6cb3fa|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=11|issue=11|page=CD002855|doi=10.1002/14651858.CD002855.pub4|pmc=7144729|pmid=22071804}}</ref> Regjimet e kombinimit Mifepristone-misoprostol funksionojnë më shpejt dhe janë më efektive në moshat e mëvonshme të gestacionit sesa regjimet e kombinimit metotreksate-misoprostol, dhe regjimet e kombinimit janë më efektive sesa vetëm misoprostol. <ref name="Creinin 2009">{{Cite book|year=2009|chapter=Medical abortion in early pregnancy|title=Management of unintended and abnormal pregnancy: comprehensive abortion care|location=Oxford|publisher=Wiley-Blackwell|pages=111–34|isbn=978-1-4051-7696-5}}</ref> Kjo regjim është efektive në tremujorin e dytë. <ref>{{Cite journal|last=Wildschut|first=H|last2=Both, MI|last3=Medema, S|last4=Thomee, E|last5=Wildhagen, MF|last6=Kapp, N|date=19 January 2011|title=Medical methods for mid-trimester termination of pregnancy|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|issue=1|pages=CD005216|doi=10.1002/14651858.CD005216.pub2|pmid=21249669}}</ref> Regjimet e abortit mjekësor që përfshijnë mifepriston të ndjekur nga misoprostol në faqe ndërmjet 24 dhe 48 orë më vonë janë efektive kur kryhen para shtatëzanisë. <ref name=":2">{{Cite journal|last=Chen|first=MJ|last2=Creinin|first2=MD|date=July 2015|title=Mifepristone With Buccal Misoprostol for Medical Abortion: A Systematic Review|url=http://www.escholarship.org/uc/item/2pw521h5|journal=Obstetrics and Gynecology|volume=126|issue=1|pages=12–21|doi=10.1097/AOG.0000000000000897|pmid=26241251}}</ref>
Në abortet shumë të hershme, deri në 7 javë gestacion, aborti mjekësor duke përdorur një regjim kombinimi mifepristone-misoprostol konsiderohet të jetë më efektiv sesa aborti kirurgjikal ( aspirimi vakum ), veçanërisht kur praktika klinike nuk përfshin inspektimin e hollësishëm të indeve të aspiruara. Regjimet e abortit mjekësor të hershëm duke përdorur mifepriston, të ndjekur 24-48 orë më vonë nga misoprostoli bukal ose vaginal janë 98% efektivë deri në 9 javë mosha gestacionale; nga 9 në 10 javë efikasiteti zvogëlohet në mënyrë modeste në 94%. <ref name=":2">{{Cite journal|last=Chen|first=MJ|last2=Creinin|first2=MD|date=July 2015|title=Mifepristone With Buccal Misoprostol for Medical Abortion: A Systematic Review|url=http://www.escholarship.org/uc/item/2pw521h5|journal=Obstetrics and Gynecology|volume=126|issue=1|pages=12–21|doi=10.1097/AOG.0000000000000897|pmid=26241251}}</ref> Nëse aborti mjekësor dështon, duhet të përdoret aborti kirurgjikal për të përfunduar procedurën. <ref>{{Cite book|year=2008|chapter=Induced abortion|title=Danforth's obstetrics and gynecology|edition=10th|location=Philadelphia|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|pages=586–603|isbn=978-0-7817-6937-2}}</ref>
Abortet e hershme mjekësore përbëjnë pjesën më të madhe të aborteve para shtatëzanisë në Britani, <ref>{{Cito web|date=24 May 2011|title=Abortion statistics, England and Wales: 2010|location=London|publisher=Department of Health, United Kingdom|url=https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/215584/dh_127202.pdf|accessdate=22 November 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151001094437/https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/215584/dh_127202.pdf|archivedate=1 October 2015}}</ref> <ref>{{Cito web|date=31 May 2011|title=Abortion statistics, year ending 31 December 2010|location=Edinburgh|publisher=ISD, NHS Scotland|url=http://www.isdscotland.scot.nhs.uk/Health-Topics/Sexual-Health/Publications/2011-05-31/2011-05-31-Abortions-Report.pdf?68450564147|accessdate=22 November 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110726193951/http://www.isdscotland.scot.nhs.uk/Health-Topics/Sexual-Health/Publications/2011-05-31/2011-05-31-Abortions-Report.pdf?68450564147|archivedate=26 July 2011}}</ref> Francë, <ref>{{Cito web|date=22 June 2011|title=Voluntary terminations of pregnancies in 2008 and 2009|location=Paris|publisher=DREES, Ministry of Health, France|url=http://www.sante.gouv.fr/IMG/pdf/er765.pdf|accessdate=22 November 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110926235733/http://www.sante.gouv.fr/IMG/pdf/er765.pdf|archivedate=26 September 2011}}</ref> Zvicër, <ref>{{Cito web|date=5 July 2011|title=Abortions in Switzerland 2010|location=Neuchâtel|publisher=Office of Federal Statistics, Switzerland|url=http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/fr/index/themen/14/02/03/key/03.html|accessdate=22 November 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111003203103/http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/fr/index/themen/14/02/03/key/03.html|archivedate=3 October 2011}}</ref> dhe [[Vendet Nordike|vendeve Nordike]] . <ref>{{Cito web|date=21 February 2011|title=Induced abortions in the Nordic countries 2009|location=Helsinki|publisher=National Institute for Health and Welfare, Finland|url=http://www.stakes.fi/tilastot/tilastotiedotteet/2011/Tr09_11.pdf|accessdate=22 November 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120118094034/http://www.stakes.fi/tilastot/tilastotiedotteet/2011/Tr09_11.pdf|archivedate=18 January 2012}}</ref> Në Shtetet e Bashkuara, përqindja e aborteve mjekësore të hershme të kryera në ambiente jo spitalore është 31% qe nga 2014 . <ref name="Jones 2017">{{Cite journal|last=Jones|first=Rachel K.|last2=Jerman|first2=Jenna|date=17 January 2017|title=Abortion incidence and service availability in the United States, 2014|journal=Perspectives on Sexual and Reproductive Health|volume=49|issue=1|pages=17–27|doi=10.1363/psrh.12015|pmc=5487028|pmid=28094905}}<br /><br />96% of all abortions performed in nonhospital facilities × 31% early medical abortions of all nonhospital abortions = 30% early medical abortions of all abortions; 97% of nonhospital medical abortions used mifepristone and misoprostol—3% used methotrexate and misoprostol, or misoprostol alone—in the United States in 2014.</ref>
Regjimet e abortit mjekësor që përdorin mifepristonin në kombinim me një analog prostaglandin janë metodat më të zakonshme që përdoren për abortet e tremujorit të dytë në Kanada, pjesën më të madhe të Evropës, Kinës dhe Indisë, <ref name="Kapp 2009">{{Cite book|year=2009|chapter=Medical methods to induce abortion in the second trimester|title=Management of unintended and abnormal pregnancy: comprehensive abortion care|location=Oxford|publisher=Wiley-Blackwell|pages=178–92|isbn=978-1-4051-7696-5}}</ref> në kontrast me Shtetet e Bashkuara ku 96% e aborteve të tremujorit të dytë kryhen kirurgjikale nga dilatimi dhe evakuimi . <ref name=":3">{{Cite book|title=Management of unintended and abnormal pregnancy: comprehensive abortion care|publisher=Wiley-Blackwell|year=2009|isbn=978-1-4051-7696-5|location=Oxford|pages=135–156|chapter=First-trimester aspiration abortion}}</ref>
=== Kirurgjia ===
[[Skeda:Vacuum-aspiration_(single).svg|parapamje| Një abort i vakumit nga aspirata në moshën tetë javë gestacionale (gjashtë javë pas fekondimit). <br /> <nowiki></br></nowiki> '''1:''' qese amniotike <br /> <nowiki></br></nowiki> '''2:''' embrion <br /> <nowiki></br></nowiki> '''3:''' Veshja e mitrës <br /> <nowiki></br></nowiki> '''4:''' Speculumi <br /> <nowiki></br></nowiki> '''5:''' Vacurette <br /> <nowiki></br></nowiki> '''6:''' Bashkangjitur në një pompë thithëse ]]
Shtrirja deri në 15 javë, thithja ose aspirimi vakum janë metodat më të zakonshme kirurgjikale të abortit të induktuar. <ref>{{Cito web|last=Healthwise|url=http://www.webmd.com/hw/womens_conditions/tw1078.asp#tw1112|title=Manual and vacuum aspiration for abortion|year=2004|website=WebMD|accessdate=5 December 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070211155626/http://www.webmd.com/hw/womens_conditions/tw1078.asp|archivedate=11 February 2007}}</ref> ''Aspirata manuale me vakum'' (MVA) konsiston në heqjen e [[Fetusi|fetusit]] ose embrionit, [[Placenta|placentës]] dhe membranave duke thithur duke përdorur një shiringë manuale, ndërsa ''aspirata elektrike me vakum'' (EVA) përdor një pompë elektrike. Këto teknika mund të përdoren shumë herët në shtatzëni. MVA mund të përdoret deri në 14 javë, por përdoret më shpesh në SHBA EVA mund të përdoret më vonë. <ref name=":3">{{Cite book|title=Management of unintended and abnormal pregnancy: comprehensive abortion care|publisher=Wiley-Blackwell|year=2009|isbn=978-1-4051-7696-5|location=Oxford|pages=135–156|chapter=First-trimester aspiration abortion}}</ref>
MVA, e njohur edhe si "mini-thithje" dhe " nxjerrje menstruale " ose EVA mund të përdoret në shtatzëni shumë të hershme kur zgjerimi i qafës së mitrës mund të mos kërkohet. Zgjerimi dhe kthesa (D&C) i referohet hapjes së qafës së mitrës dhe heqjes së indeve (kurrizit) përmes thithjeve ose instrumenteve të mprehta. D&C është një procedurë standarde gjinekologjike, e kryer për një sërë arsyesh, përfshirë ekzaminimin e rreshtimit të mitrës për keqdashje të mundshme, hetimin e gjakderdhjes anormale dhe abortit. Organizata [[Organizata Botërore e Shëndetësisë|Botërore e Shëndetit]] rekomandon ''kuratimë të mprehtë (intervenim)'' vetëm kur aspirata e thithjes nuk është e disponueshme. <ref>{{Cite book|title=Managing Complications in Pregnancy and Childbirth: A Guide for Midwives and Doctors|last=World Health Organization|publisher=World Health Organization|year=2017|isbn=978-92-4-154587-7|location=Geneva|chapter=Dilatation and curettage|oclc=181845530|accessdate=30 July 2019|chapterurl=http://www.who.int/reproductive-health/impac/Procedures/Dilatetion_P61_P63.html}}</ref>
Zgjerimi dhe evakuimi (D&E), i përdorur pas 12 deri në 16 javë, konsiston në hapjen e qafës së mitrës dhe zbrazjen e mitrës duke përdorur instrumente kirurgjikale dhe thithje. D&E kryhet në mënyrë vaginale dhe nuk kërkon prerje. Zgjerimi dhe ekstraktimi i paprekur (D&X) i referohet një varianti të D&E që përdoret ndonjëherë pas 18-20 javësh kur heqja e një fetusi të paprekur përmirëson sigurinë kirurgjikale ose për arsye të tjera. <ref>{{Cite book|title=Dilation and evacuation. In Paul M, Lichtenberg ES Borgatta L Grimes DA Stubblefield P Creinin (eds)Management of unintended and abnormal pregnancy: comprehensive abortion care.|last=Hammond|first=C|last2=Chasen|first2=S|publisher=Oxford: Wiley-Blackwell|year=2009|isbn=978-1-4051-7696-5|pages=178–92}}</ref>
Aborti gjithashtu mund të kryhet kirurgjikalisht nga histerotomia ose histerektomia e rëndë. Aborti histerotomik është një procedurë e ngjashme me një seksion cezarian dhe kryhet nën anestezi të përgjithshme . Kërkon një prerje më të vogël se një seksion cezarian dhe mund të përdoret gjatë fazave të mëvonshme të shtatëzanisë. Hyserektomia e gravitetit i referohet heqjes së tërë mitrës ndërsa ende përmban shtatëzëninë. Hysterotomia dhe histerektomia shoqërohen me shkallë shumë më të lartë të sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë së nënës sesa D&E ose abortit induktive. <ref>{{Cite journal|date=June 2013|title=Practice Bulletin No. 135: Second-Trimester Abortion|url=https://semanticscholar.org/paper/ace83a00d019d5dac64fd15e50a474b1e313e20a|journal=Obstetrics & Gynecology|language=en|volume=121|issue=6|pages=1394–1406|doi=10.1097/01.AOG.0000431056.79334.cc|issn=0029-7844|pmid=23812485}}</ref>
Procedurat e tremujorit të parë zakonisht mund të kryhen duke përdorur anestezi lokale, ndërsa metodat e tremujorit të dytë mund të kërkojnë qetësim të thellë ose anestezi të përgjithshme . <ref name="NEJMDec2011">{{Cite journal|last=Templeton|first=A.|last2=Grimes|first2=D.A.|year=2011|title=A Request for Abortion|journal=New England Journal of Medicine|volume=365|issue=23|pages=2198–2204|doi=10.1056/NEJMcp1103639|pmid=22150038|doi-access=free}}</ref>
=== Aborti i induksionit të punës ===
Në vendet ku mungon aftësia e nevojshme mjekësore për Zgjerim dhe ekstraktim, ose kur preferohet nga praktikuesit, një abort mund të shkaktohet duke nxitur më parë punë dhe më pas duke shkaktuar vdekje të fetusit nëse është e nevojshme. <ref name="GLOWM_Late">{{Cite journal|last=Borgatta|first=L|date=December 2014|title=Labor Induction Termination of Pregnancy|url=http://www.glowm.com/section_view/heading/Labor%20Induction%20Termination%20of%20Pregnancy/item/443|journal=Global Library of Women's Medicine|volume=GLOWM.10444|doi=10.3843/GLOWM.10444|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924082507/http://www.glowm.com/section_view/heading/Labor%20Induction%20Termination%20of%20Pregnancy/item/443|archive-date=24 September 2015|access-date=25 September 2015}}</ref> Kjo nganjëherë quhet "keqtrajtim i induktuar". Kjo procedurë mund të kryhet nga 13 javë gestacioni deri në tremujorin e tretë. Megjithëse është shumë e rrallë në Shtetet e Bashkuara, më shumë se 80% e aborteve të shkaktuara gjatë tremujorit të dytë janë aborte të shkaktuara nga puna në Suedi dhe vendet e tjera të afërta. <ref name="Labor_Induced_Abortion">{{Cite journal|last=Society of Family Planning|date=February 2011|title=Clinical Guidelines, Labor induction abortion in the second trimester|url=http://www.contraceptionjournal.org/article/S0010-7824(11)00057-6/pdf|journal=Contraception|volume=84|issue=1|pages=4–18|doi=10.1016/j.contraception.2011.02.005|pmid=21664506|access-date=25 September 2015|quote=10. What is the effect of feticide on labor induction abortion outcome? Deliberately causing demise of the fetus before labor induction abortion is performed primarily to avoid transient fetal survival after expulsion; this approach may be for the comfort of both the woman and the staff, to avoid futile resuscitation efforts. Some providers allege that feticide also facilitates delivery, although little data support this claim. Transient fetal survival is very unlikely after intraamniotic installation of saline or urea, which are directly feticidal. Transient survival with misoprostol for labor induction abortion at greater than 18 weeks ranges from 0% to 50% and has been observed in up to 13% of abortions performed with high-dose oxytocin. Factors associated with a higher likelihood of transient fetal survival with labor induction abortion include increasing gestational age, decreasing abortion interval and the use of nonfeticidal inductive agents such as the PGE1 analogues.}}</ref>
Vetëm të dhëna të kufizuara janë në dispozicion duke e krahasuar këtë metodë me dilatimin dhe nxjerrjen. <ref name="Labor_Induced_Abortion">{{Cite journal|last=Society of Family Planning|date=February 2011|title=Clinical Guidelines, Labor induction abortion in the second trimester|url=http://www.contraceptionjournal.org/article/S0010-7824(11)00057-6/pdf|journal=Contraception|volume=84|issue=1|pages=4–18|doi=10.1016/j.contraception.2011.02.005|pmid=21664506|access-date=25 September 2015|quote=10. What is the effect of feticide on labor induction abortion outcome? Deliberately causing demise of the fetus before labor induction abortion is performed primarily to avoid transient fetal survival after expulsion; this approach may be for the comfort of both the woman and the staff, to avoid futile resuscitation efforts. Some providers allege that feticide also facilitates delivery, although little data support this claim. Transient fetal survival is very unlikely after intraamniotic installation of saline or urea, which are directly feticidal. Transient survival with misoprostol for labor induction abortion at greater than 18 weeks ranges from 0% to 50% and has been observed in up to 13% of abortions performed with high-dose oxytocin. Factors associated with a higher likelihood of transient fetal survival with labor induction abortion include increasing gestational age, decreasing abortion interval and the use of nonfeticidal inductive agents such as the PGE1 analogues.}}</ref> Për dallim nga D&E, abortet e shkaktuara nga puna pas 18 javësh mund të komplikohen nga shfaqja e mbijetesës së shkurtër të fetusit, e cila mund të karakterizohet me ligj si lindje e gjallë. Për këtë arsye, aborti i shkaktuar nga puna është ligjërisht i rrezikshëm në Shtetet e Bashkuara. <ref name="NAF_2015_Policy">{{Cite journal|date=2015|title=2015 Clinical Policy Guidelines|url=http://prochoice.org/wp-content/uploads/2015_NAF_CPGs.pdf|publisher=National Abortion Federation|archive-url=https://web.archive.org/web/20150812220053/http://prochoice.org/wp-content/uploads/2015_NAF_CPGs.pdf|archive-date=12 August 2015|access-date=30 October 2015|quote=Policy Statement: Medical induction abortion is a safe and effective method for termination of pregnancies beyond the first trimester when performed by trained clinicians in medical offices, freestanding clinics, ambulatory surgery centers, and hospitals. Feticidal agents may be particularly important when issues of viability arise.}}</ref>
| |||