Luani i Afrikës Perëndimore: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Skeda 72275737_africa_lions_624_v6.gif u largua pasi që është shlyer nga Commons prej JuTa |
Xqbot (diskuto | kontribute) v Bot: Fixing dyfishtë përcjellëse tek Luani i Afrikës perëndimore; Ndryshime kozmetike Etiketa: Caku i ridrejtimit i ndryshuar |
||
Rreshti 1:
#RIDREJTO [[Luani i Afrikës perëndimore]]
{{Subspeciesbox
| color = beige
Rreshti 31:
Luani i Afrikës Perëndimore u konsiderua më parë si një [[nënllojet|nënlloj]] i veçantë i luanit me emrin shkencor ''P. l. senegalensis''.<ref name=msw3>{{MSW3 Wozencraft |id=14000239 |page=542}}</ref> Rezultatet e hulumtimit filogjenetik tregojnë se popullata e luanit të Afrikës Perëndimore formon një degë të dallueshme dhe është e lidhur ngushtë me popullatën e [[Dega e luanit të Afrikës Qendrore|luanit të Afrikës Qendrore]], [[luani berber|Afrikës Veriore]] dhe të [[luani Aziatik|Azisë]]. Popullatat e luanit në [[Afrika Veriore|Afrikën Veriore]], Perëndimore dhe Qendrore dhe të [[Azia|Azisë]] u përfshinë në ''P. l. leo'' në vitin 2017.<ref name="catsg"/>
== Taksonomia ==
[[Skeda:Lion subspecies distribution3.png|
Në shekujt 19 dhe 20, disa ekzemplarë të luanëve në vendet e Afrikës Perëndimore u analizuan dhe në bazë të analizave u ndanë në këto nënlloje:<ref name=Hemmer>{{cite journal |author=Hemmer, H. |year=1974 |title=Untersuchungen zur Stammesgeschichte der Pantherkatzen (''Pantherinae'') Teil 3. Zur Artgeschichte des Löwen ''Panthera (Panthera) leo'' (Linnaeus, 1758) |journal=Veröffentlichungen der Zoologischen Staatssammlung |volume=17| pages=167–280 |url=https://archive.org/stream/verfentlichungen171974zool#page/178/mode/2up}}</ref>
Rreshti 43:
Rezultatet e një hulumtimi filogeografik me disa kampione të luanëve ndihmuan për të sqaruar statusin taksonomik të luanit të Afrikës Perëndimore. Ai u përfshinë në nënllojin verior ''P. l. leo'' në 2017 nga Grupi i Specialistëve të BNRN-së.<ref name=catsg/>
== Karakteristikat ==
[[Skeda:La vita degli animali descrizione generale del regno animale di A. E. Brehm Mammiferi (1872) Leo senegalensis.png|
Lëkura e luanit ndryshon nga nje ngjyre e lehtë deri në kafe të errët. Ka veshë të rrumbullakosura dhe një tufë të zezë ne koke. Gjatësia mesatare e kokës në trupin e luanëve është {{convert|2.47|-|2.84|m|in|abbr=on}}, me një peshë prej {{convert|148|-|190|kg}}. Femrat janë më të vogla dhe më pak të rënda.
Luani i Afrikës Perëndimore është i ngjashëm në pamjen dhe madhësinë e përgjithshme si [[luani Afrikan|luanët e tjerë Afrikanë]], por me një krifë më të vogël.
== Shpërndarja dhe habitati ==
Luani i Afrikës Perëndimore shpërndahet në jug të Saharës nga [[Senegali]] në perëndim në [[Nigeria|Nigerinë Lindore]]. Popullata në Afrikën Perëndimore ka humbur 99% të vargut të tij të mëparshme.<ref name=Pp>{{Cite journal |last1=Henschel |first1=P. |last2=Coad |first2=L. |last3=Burton |first3=C. |last4=Chataigner |first4=B. |last5=Dunn |first5=A. |last6=MacDonald |first6=D. |last7=Saidu | first7=Y. |last8=Hunter |first8=L. T. B. |editor1-last=Hayward |editor1-first=M. |title=The Lion in West Africa is Critically Endangered |doi=10.1371/journal.pone.0083500 |journal=[[PLoS ONE]] |volume=9 |issue=1 |pages=e83500 |year=2014 |pmid=24421889 |pmc=3885426}}</ref> Ai është rajonalisht i zhdukur në [[mauritania|Mauritani]], [[Gambia]], [[Guinea-Bissau]], [[Mali]], [[Sierra Leone]], [[Bregu i Fildishtë]] dhe [[Togo]], dhe ndoshta të zhdukur në [[Guinea]].<ref name=S1>{{cite journal |author=Riggio, J., Jacobson, A., Dollar, L., Bauer, H., Becker, M., Dickman, A., Funston, P., Groom, R., Henschel, P., de Iongh, H., Lichtenfeld, L., Pimm, S. |year=2012 |title=The size of savannah Africa: a lion's (''Panthera leo'') view |journal=Biodiversity Conservation |volume=22 |issue=1 |pages=17–35 |url=https://rd.springer.com/article/10.1007/s10531-012-0381-4/fulltext.html|doi=10.1007/s10531-012-0381-4/fulltext.html |doi-broken-date=2018-03-11 }}</ref>
Në vitet 1950 luanët ende ishin të pranishëm në pyjet e savanës në pjesët jugore të Mauritanisë, përkatësisht në rajonet e Neumit, veriut Tagant, Brakna, Hodh El Gharbi dhe Trarza, dhe përgjatë lumenjve Karakoro dhe [[Senegali|Senegal]]. Në rajonin Guidimaka të vendit, luanët mbijetuan deri në fund të viteve 1980.
Luanët u regjistruan nga kamerat e vena ne
Në vitin 2015, një luan mashkull i rritur dhe një luaneshe u kthyen në parkun kombëtar të [[Gana|Mole të Ganës]]. Këto ishin shikimet e para të luanëve në vend në 39 vjet.<ref>{{cite journal |author=Angelici, F.M. and Rossi, L. |year=2017 |title=Further lion, ''Panthera leo senegalensis'' Meyer, 1826, sightings in Mole National Park, Ghana, and possible first serval ''Leptailurus serval'' Schreber, 1776 record after 39 years (Mammalia Felidae) |journal=Biodiversity Journal |volume=8 |issue=2 |pages=749−752 |url=http://www.biodiversityjournal.com/pdf/8(2)_749-752.pdf}}</ref>
Rreshti 79:
|}
== Kërcënimet ==
Popullsia e luanit të Afrikës Perëndimore kërcënohet nga mashtrimi dhe tregtia ilegale e pjesëve të trupit. Pjesët e trupit të luanit nga Benini trafikohen në [[nigeria|Nigeri]], [[Gaboni|Gabon]], [[Bregu i Fildishtë]] dhe në [[senegali|Senegal]].<ref>{{cite journal |author=Williams, V.L., Loveridge, A.J., Newton, D.J. and Macdonald, D.W. |year=2017 |title=Questionnaire survey of the pan-African trade in lion body parts |journal=PLOS One |volume=12 |issue=10 |pages=e0187060 |url=http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0187060|doi=10.1371/journal.pone.0187060 |pmid=29073202 |pmc=5658145 }}</ref>
== Ruajtja ==
[[
Në vitin 2006, u hartua një strategji konservimi e luanit për Afrikën Perëndimore dhe Qendrore në
bashkëpunim në mes të zyrave rajonale të IUCN dhe disa organizatave të mbrojtjes së kafshëve të egra. Strategjia parasheh ruajtjen e habitatit të mjaftueshëm, sigurimin e një baze të mjaftueshme të preeve, të bëjë qëndrueshmërinë e luanit dhe të njeriut dhe të zvogëlojë faktorët që çojnë në fragmentimin e mëtejshëm të popullsisë.<ref>Cat Specialist Group (2006). Conservation Strategy for the Lion West and Central Africa. IUCN, Yaounde, Cameroon.</ref>
=== Në kaptivitet ===
Në vitin 2006, kishte 13 luanë në kaptivitet të regjistruar nën emrin ''P. l. senegalensis''.<ref name="Barnett">Barnett, R., N. Yamaguchi, I. Barnes and A. Cooper (2006). ''The origin, current diversity and future conservation of the modern lion'' (''Panthera leo''). Proceedings of the Royal Society B (2006) 273: 2119–2125 {{doi|10.1098/rspb.2006.3555}} {{PMID|16901830}}</ref>
== Domethënia kulturore ==
[[
Ashtu si me rajonet e tjera të Afrikës, luani është me rëndësi kulturore në [[Afrika perëndimore|Afrikën Perëndimore]]. Për shembull, titulli "Luani i Mali" i ishte dhënë Marijatas.<ref name="Lynch2004">{{cite book |author=Lynch, P. A. |year=2004 |title=African Mythology A to Z |publisher=Infobase Publishing |page=63 |isbn=0-8160-4892-4}}</ref><ref name="Hogarth2004">{{cite book |author1=Hogarth, C. |author2=Butler, N. |year=2004 |contribution=Animal Symbolism (Africa) |title=Shamanism: An Encyclopedia of World Beliefs, Practices, and Culture, Volume 1 |editor=Walter, M. N. |pages=3–6 |isbn=1-57607-645-8}}</ref>
Rreshti 95:
== Shiko edhe ==
* [[Luani]]
* [[Luani Aziatik]]
* [[Macja më e madhe]]
== Referencat ==
{{Reflist|30em}}
| |||