Julius Robert Oppenheimer: Dallime mes rishikimesh

{{Infobox shkencëtar|name=J. Robert Oppenheimer|workplaces=[[University of California, Berkeley]]<br />[[California Institute of Technology]] <br /> [[Los Alamos Laboratory]]<br />[[Institute for Advanced Study]]|signature=J Robert Oppenheimer signature.svg|spouse={{marriage|[[Katherine Oppenheimer|Katherine "Kitty" Puening]]|1940}}|awards=[[Enrico Fermi Award]] (1963)|known_for=[[Armët nukleare]] development<br />[[Tolman–Oppenheimer–Volkoff limit]]<br />[[Oppenheimer–Phillips process]]<br />[[Born–Oppenheimer approximation]]|doctoral_students=[[Samuel W. Alderson]]<br />[[David Bohm]]<br />[[Robert Christy]]<br />[[Sidney Dancoff]]<br />[[Stan Frankel]]<br />[[Willis Eugene Lamb]]<br />[[Harold Lewis]]<br />[[Philip Morrison]]<br />[[Arnold Nordsieck]]<br/>[[Melba Phillips]]<br />[[Hartland Snyder]]<br />[[George Volkoff]]|doctoral_advisor=[[Max Born]]|alma_mater=[[Harvard College]]<br />[[Christ's College, Cambridge]]<br />[[University of Göttingen]]|fields=[[Fizika teorike]]|image=JROppenheimer-LosAlamos.jpg|nationality=Amerikane|death_place=[[Princeton, New Jersey]], ShBA.|death_date={{death date and age|1967|02|18|1904|04|22}}|birth_place=[[New York City]], [[New York (state)|New York]], U.S.|birth_date={{birth date|1904|04|22}}|caption=J. Robert Oppenheimer, c. 1944|alt=Head and shoulders portrait|image_size=|footnotes=Vëllai i fizikantit [[Frank Oppenheimer]]}} '''Julius Robert Oppenheimer''' ( 22 prill 1904 - 18 shkurt 1967) ishte [[Fizika teorike|fizikant teoricien]] amerikan dhe profesor i fizikës në [[Universiteti i Kalifornisë, Berkeley|Universitetin e Kalifornisë, Berkeley]] . Oppenheimer ishte drejtuesi i luftës në Laboratorin e Los Alamos dhe është në mesin e atyre që janë quajtur si "baballarët e bombës nukleare" për rolin e tyre në '''Projektin Manhattan''', i ciliqë ishte një ndërmarrje e [[Lufta e Dytë Botërore|Luftës së Dytë Botërore]] për të zhvilluar [[Armët bërthamore|armët]] e para nukleare . Bomba e parë nukleare u shpërthye me sukses në 16 korrik 1945, në provën e Trinitetit në [[New Mexico]] . Oppenheimer më vonë tha se gjatë kësaj ngjarje i kishin ardhur në mendje fjalë e ''Gita Bhagavad'' : "Tani unë jam bërë vdekja, shkatërruesi i botëve". <ref name="Hijiya">{{Cite journal|last=Hijiya|first=James A.|date=June 2000|title=The ''Gita'' of Robert Oppenheimer|url=http://www.amphilsoc.org/sites/default/files/proceedings/Hijiya.pdf|journal=Proceedings of the American Philosophical Society|volume=144|issue=2|issn=0003-049X|archive-url=https://web.archive.org/web/20131126020921/http://www.amphilsoc.org/sites/default/files/proceedings/Hijiya.pdf|archive-date=November 26, 2013|access-date=December 23, 2013}}</ref> Në gusht 1945, këto armët u përdorën në [[Hedhja e Bombës Atomike në Hiroshima dhe Nagasaki|bombardimin e Hiroshimas dhe Nagasakit]] .

Pasi mbaroi lufta, Oppenheimer u bë kryetar me ndikim i Komitetit të Përgjithshëm Këshillëdhënës së Komisionit të [[Komisioni i Shteteve të Bashkuara për Energji Atomike|Energjisë Atomike së Shteteve të Bashkuara]], që u krijuar rishtazi. Ai e përdori atë pozicion për të lobuar në kontrollin ndërkombëtar të [[Energjia bërthamore|energjisë bërthamore]], për të shmangur përhapjen e armëve nukleare dhe garën e armatimit nuklearë me [[Bashkimi Sovjetik|Bashkimin Sovjetik]] . Pasi provokoi zemërimin e shumë politikanëve me mendimet e tij të shprehura gjatë Frikësimit të Dytë të Kuq (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Second_Red_Scare" rel="mw:ExtLink" title="Second Red Scare" class="mw-redirect cx-link" data-linkid="122">Second Red Scare</a>), sipasoj atij iu hoq leja e sigurisë (për të aksesuar informacione konfidenciale (security clearance) ) në një seancë shumë të reklamuar më 1954, dhe u zhvesh në mënyrë efektive nga ndikimi i tij i drejtpërdrejtë politik; por vazhdoi të ligjërojë, të shkruajë dhe të punojë në fizikë. Nëntë vjet më vonë, Presidenti [[Xhon F. Kenedi|John F. Kennedy i]] dha (dhe [[Lyndon B. Johnson|Lyndon B. Johnson e]] prezantoi) çmimin Enrico Fermi si një gjest i rehabilitimit politik .

Arritjet e oppenheimeritOppenheimerit në fizikë përfshinin përafrimin e Born-Oppenheimer për funksionet e valëve molekulare, punën në teorinë e [[Elektroni|elektroneve]] dhe pozitroneve, procesin e Oppenheimer-Phillips në shkrirjen bërthamore dhe parashikimin e parë të [[Efekti tunel|tunelizimit kuantik]] . Me studentët e tij ai dha gjithashtu kontribute të rëndësishme në teorinë moderne të yjeve neutron dhe [[Vrima e zezë|vrimat e zeza]], si dhe në [[Mekanika kuantike|mekanikën]] kuantike, teorinë kuantike të fushës dhe ndërveprimet e rrezeve kozmike . Si mësues dhe promovues i shkencës, ai mbahet mend si një nga etërit themelues të shkollës amerikane së fizikës teorike që fitoi përparësi botërore në vitet '30. Pas Luftës së Dytë Botërore, ai u bë drejtor i Institutit për Studime të Avancuar në Princeton, New Jersey .